برنده صد و چهارمین جایزه نوبل شیمی معرفی شد.
جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۲ به «رابرت لفکووتیز» استاد موسسه پزشکی «هاوارد هیوز» و مرکز پزشکی دانشگاه «دوک» و «برایان کوبیلکا» از دانشکده پزشکی دانشگاه «استنفورد» برای پژوهش در خصوص «گیرنده‌های همراه G پروتئین» اعطا شد.
بنیاد نوبل کشفیات این دو شیمیدان را یک سیستم به خوبی تنظیم شده از تعاملات میان میلیونها سلول اعلام کرد.
هر سلول از گیرنده‌های ریزی برخوردار است که آنرا قادر به حس محیط اطراف خود می‌کند تا بتواند با موقعیتهای جدید سازگار شود.
برای مدتهای مدید چگونگی احساس محیط اطراف توسط سلولها به شکل یک معما باقی مانده بود.
دانشمندان می‌دانستند که هورمونهایی مانند آدرنالین از تاثیرات قدرتمندی مانند افزایش فشار خون و سرعت بحشیدن به ضربان قلب برخوردارند.
آنها بر این تصور بودند که سطوح سلولی شامل گیرنده‌هایی برای این هورمونها است. اما اینکه این گیرنده‌ها دقیقا از چه تشکیل شده بودند و چگونگی کارکردها بخش اعظمی از کوششهای قرن بیستم را به خود اختصاص داده بود.
لفکوویتز در سال ۱۹۶۸ از رادیواکتیو برای پیگیری گیرنده‌های سلولی استفاده کرد. وی یک ایزوتوپ ید را به چندین هورمون متصل کرده و توسط تابش توانست چندین گیرنده از جمله گیرنده آدرنالین موسوم به آدرنرژیک را شناسایی کند.
تیم تحقیقاتی وی این گیرنده‌ها را از جایگاههای پنهان آنها در دیوار سلول استخراج کرده و درک اولیه‌ای را از چگونگی کارکرد آن به دست آوردند.
کوبیلکا در دهه ۱۹۸۰ گام بعدی را برای این کشف برداشت. وی به تلاش برای جدا کردن ژن رمزگذاری گیرنده آدرنرژیک از ژنوم عظیم انسان پرداخت.
محققان با بررسی این ژن دریافتند که شباهت بسیاری میان آن و گیرنده نور در چشم انسان وجود دارد و موفق به شناسایی خانواده بزرگ این گیرنده‌های مشابه با کارکرد یکسان در بدن شدند.
امروزه این گیرنده‌ها به عنوان گیرنده همراه جی پروتئین شناخته شده که حدود هزار کد ژنتیکی برای چنین گیرنده‌هایی مانند برای نور، طعم، عطر، آدرنالین، هیستامین، دوپامین و سروتونین وجود دارد.
حدود نیمی از داروها تاثیر خود را از طریق این گیرنده‌ها به دست می‌آورند. کوبیلکا همچنین در سال ۲۰۱۱ توانست دستاورد دیگری را کسب کند.
وی به همراه تیم پژوهشی خود توانست تصویری از گیرنده کوبیلکا را در لحظه مناسب به ثبت برساند که در آن توسط یک هورمون فعالساری شده و علامتی را برای یک سلول دیگر می‌فرستاد.
این تصویر یک شاهکار مولکولی بوده که نتیجه دهه‌ها پژوهش است. سال گذشته هم «دن شختمان» با کشف شبه‌بلورها توانست نوبل شیمی را از آن خود کند.
منبع:ایسنا
سلامت و زندگی