جام جم آنلاین: از وقتی آثار وارد شده به سینما از صامت بودن درآمد، موسیقی عنصر جدانشدنی بود و به دنبال آن تلویزیون نیز در سریالها، موسیقی را بیش از سینما به خدمت گرفت تا آنچه را در قالب تصویر و کلام بیان نمیشود با موسیقی عنوان کند؛ اما آنچه جذابیت موسیقی را در سریالهای تلویزیونی دو چندان کرد موسیقی تیتراژ در سریالهای تلویزیونی است.
موسیقی تیتراژ خاصیت تکرار دارد و این خاصیت موجب میشود برخی از آثاری که در موسیقی تیتراژ ـ با کلام یا بیکلام ـ از آهنگسازان در تلویزیون پخش میشود بیش از آن مجموعه تلویزیونی مطرح شود.
در دهه ۶۰ مجموعههای تلویزیونیای روی آنتن رفت که موسیقی تیتراژ آنها از ماندگارترین آثار محسوب میشود بهگونهای که پس از گذشت سالها همچنان بر زبان مردم کوچه و بازار جاری است و آن را زمزمه میکنند و صاحبان فن در آهنگسازی سریال نیز این نوع آثار را به عنوان نمونههای خوب یاد میکنند.
برای نمونه میتوان از موسیقی تیتراژ سریال «کوچک جنگلی» با تنظیم سید محمد میرزمانی نام برد که یکی از ترانههای محلی شمال ایران روی این اثر خوانده شد و توانست با قدرتی که در موسیقی داشت موسیقی از سریال مستقل شود.
البته در دهه ۶۰ مجموعههای تلویزیونی بسیاری توانستند در موسیقی تیتراژ اقبال بسیاری از مخاطب را از آن خود کنند که از جمله آنها میتوان به سریالهایی چون سلطان و شبان، هزاردستان، امیرکبیر، بوعلی سینا و…. اشاره کرد.
رفته رفته در دهه ۷۰ موسیقی تیتراژ بیشتر به عنوان ابزاری در جذب مخاطب استفاده شد و موسیقی ایرانی نقش خود را در ساخت تیتراژ سریالهای ایرانی از دست داد و کارگردانان و تهیهکنندگان تلویزیونی ترجیح دادند از موسیقیهای پاپ در تیتراژ مجموعههای تلویزیونی بهره گیرند.
این مساله به ذاته مشکلی نداشت، اما مشکل آنجایی به اوج خود رسید که سریالها در تیتراژ و حتی در متن فیلم، موسیقی و حتی ترانههای ماندگاری نداشتند و تعداد بالای آثار خوب تیتراژ در دهه ۶۰ افت بسیاری در دهه ۷۰ داشت.
اغلب ترانهها سفارشهایی عجلهای بودند و موسیقیها نیز آثاری سینتی سایزی که هنر موسیقی و آهنگسازی در آنها به حداقل رسیده بود؛ اما در همان دهه نیز آثار تلویزیون به عنوان سریالهای شبانه بویژه از شبکه یک سیما روی آنتن رفت که موسیقی تیتراژ و متن آنها بسیار ماندگار شدند و نکته قابل تأمل این است که چنین مجموعههایی نیز موسیقی کلاسیک ایرانی و حتی موسیقی نواحی را داشتند و توانستند با مخاطب ارتباط زیادی برقرار کنند و پس از سالها وقتی موسیقی این مجموعههای تلویزیونی به صورت مجزا پخش میشد یادآور آن اثر بود.
«روز و روزگاری» نمونه بارز سریالهای دهه ۷۰ است که موسیقی تیتراژ آن بویژه تیتراژ ابتدایی با ضرباهنگ بالا که از دویدن اسب الهام گرفته شده بود در کنار تصاویر از همان لحظه آغاز مخاطب را پای تلویزیون مینشاند.
فخرالدین فخرالدینی در این سریال به قدری ساده؛ اما محکم روی موسیقی کارکرده بود که اگر در زمانی مثل این روزها سریال پخش میشد به قطع میتوان گفت بسیاری از موسیقی تیتراژ آغازی آن برای زنگ تلفنهای همراه خود استفاده میکردند.
هرچند این موسیقی ارکسترال نبود، اما شاید همین ساده بودن آن توانسته بود بیشتر در دل مخاطب تلویزیونی جا باز کند.
در دهه ۸۰ موسیقی تیتراژهای تلویزیونی تغییرات بسیاری کرد و از دنیای پاپ و موسیقی ایرانی به دنیای موسیقی راک و جاز نیز قدم گذاشت.
هرچند در این نوع موسیقی یعنی جاز به صورت جدی و حرفهای کار نشد و سریالهایی بیشتر از این نوع موسیقی استفاده کردند که طنز بودند و محتوای خیلی جدی نداشتند، اما ورود این نوع موسیقی توانست دریچهای جدید را روی آهنگسازان باز کند تا آنها بتوانند موسیقیهای تلفیقی بسیاری را در تیتراژهای مجموعههای تلویزیونی بهکار گیرند.
اوج موسیقی تلفیقی تیتراژ در دهه ۸۰ مربوط به موسیقی سریال تلویزیونی «مرگ تدریجی یک رویا» میشد که کارن همایونفر با انتخاب درست رضا یزدانی در موسیقی تیتراژ این اثر، موسیقی متفاوتی برای ذائقه مخاطبان تلویزیون سریالهای ایرانی به ارمغان آورد؛ اما از موسیقیهای ماندگاری که در تیتراژ سریالهای تلویزیونی دهه ۸۰ میتوان نام برد «میوه ممنوعه» است که موسیقی آن پاپ بود و آهنگسازی آن را احسان خواجه امیری به عهده داشت یا اثر ارکسترال مجموعه تلویزیونی «مدار صفر درجه» که توانست بسیار مخاطب پسند شود و حتی بسیاری موسیقی آن را زمزمه کنند.
به حق فردین خلعتبری در این اثر تلویزیونی توانسته بود در موسیقی تیتراژ بویژه تیتراژ پایانی مخاطب را با موسیقی همراه کند و به یک نماآهنگ تلویزیونی شبیه بود.
از دیگر آثاری که در این دهه موسیقی تیتراژ آنها آثاری فاخر بودند میتوان به مجموعه «خاک سرخ» به آهنگسازی محمدرضا علیقلی، «زیر تیغ» و «در چشم باد» به آهنگسازی حسین علیزاده و…. اشاره کرد.
دهه ۹۰ نیز با اینکه ابتدایش هستیم و هنوز برای نتیجهگیری زود است، اما دو اثر شاخص «وضعیت سفید» به آهنگسازی سهراب پورناظری و البته بهتر از آن موسیقی مجموعه تلویزیونی «مختارنامه» توانست با مخاطب ارتباط بسیار خوبی برقرار کند.
مختارنامه به آهنگسازی امیر توسلی با اینکه موسیقی نواحی است حتی نوجوانها نیز گرایش بسیاری برای شنیدن آن داشتند.(جام جم – ضمیمه قاب کوچک)
عباس کریمی
jamejamonline.ir – 22 – RSS Version