زهرا خدایی
اعلام خبر درخواست مالکی، نخست وزیر عراق برای برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی به رغم آنکه بازتاب کمرنگی در رسانه ها داشت، اما از جهات مختلفی حائز اهمیت بود. چند ماهی است که مقتدا صدر، رهبر جریان تندرو شیعی صدر با توسل به ابزارها و شیوه های مختلف از جمع آوری امضاء در پارلمان گرفته تا نوشتن نامه به دبیرکل سازمان ملل در تلاش است تا مشروعیت نخست وزیر را سلب و زمینۀ برکناری وی را فراهم آورد. ماه گذشته به رغم تلاش وی و همراهی جریان سنی حدنصاب لازم برای بدست آوردن ۱۶۵ امضاء برای استیضاح نخست وزیر به جایی راه نبرد و رئیس جمهور اعلام کرد تحقق این امر در چهارچوب قانون اساسی امری شدنی نیست.
فارغ از تحقق و یا عدم تحقق طرح استیضاح نخست وزیر واقعیت اینست که ژئوپولیتیک متکثر قومیتی در عراق همچنان مانع از شکل گیری هویتی واحد در این کشور است و هر زمان که جریان و یا گروهی مجالی برای همدستی با هم علیه دیگری می یابند، از همۀ ابزارها و شیوه ها برای ضربه زدن به گروه ثالث و سهم خواهی بیشتر استفاده می کنند. نشست اربیل یکی از همان دست نشست هایی بود که در آن نسخۀ نخست وزیر پیچیده شد. طبق اطلاعاتی که از این نشست آشکار شد، بخشی از مذاکرات به تجدیدنظر در قانون اساسی عراق اختصاص داشت. گفته می شود در این نشست اعضاء به طور تلویحی بر ایجاد تغییراتی در قانون اساسی و برقراری توازن در دستگاههای دولتی و حکومتی به توافق رسیدند.
به نظر می رسد آنچه که بیش از همه راه را برای چنین تصمیمی باز نموده، آنست که مالکی از زمان تشکیل دولت، سرپرستی دو وزارتخانۀ حساس اعم از دفاع، کشور و شورای امنیت ملی را در دست گرفته و همین مسئله نارضایتی برخی از جریانها از جمله العراقیه را به همراه داشته است. هرچند نشست اربیل نمی تواند با توجه به تعابیر مختلفی که دربارۀ آن وجود دارد، مورد استناد قرار گیرد با این حال در آن نشست یکی از موضوعاتی که اعضا بر سر آن به توافق رسیدند، تغییر در قانون اساسی و بازنگری در توازن قوا و تقسیم قدرت بود و دقیقاً از همانجا بود که زمزمه های تلاش صدریها برای کنار زدن مالکی آغاز شد. در همین چهارچوب طرح انتخابات زودهنگام از سوی نخست وزیر برای خروج دولت از بن بستی که جریانها آن را ایجاد کرده اند قابل بررسی است. در واقع این فراخوانِ نخست وزیر از نگاه ناظران به مثابۀ تهدیدی برای سنجش و ارزیابی فضای موجود در صحنه و جلب حمایت برای اجرای طرح گفتگوی ملی که دولت متولی آنست، تعبیر شد.
نکتۀ قابل توجه دیگر اینکه آمارها حاکی از آنست که عراق طی ماههای اخیر از آرامشی نسبی در مقایسه با ماههای قبل برخودار بوده است. هرچند هنوز راه درازی برای استقرار ثبات در این کشور در پیش است، اما برجسته شدن نقش عراق در مناسبات منطقه ای طی ماههای اخیر گویای آنست که غرب نیز حاضر است برای تثبیت امنیت در این کشور هزینۀ قابل توجهی بپردازد؛ میزبانی نشست سران اتحادیه عرب در بغداد با محوریت سوریه و میزبانی نشست گروه ۱+۵ با ایران بر سر پرونده هسته ای ایران حاکی از آنست که غرب تمایلی به بازگشت عراق به سالهای پیشین ندارد. به خصوص آنکه این کشور تا چند سال دیگر از لحاظ تولید نفت، از برخی کشورهای مطرح در اوپک نیز پیشی خواهد گرفت و میزان سرمایه گذاری های خارجی در این کشور نیز سیر صعودی را طی می کند.
هرچند بعد از انتخابات پارلمانی، آمریکا با حمایت از شیعیان سکولار درصدد بود تا چهره هایی همچون علاوی عهده دار پست نخست وزیری باشند، اما امروز به رغم مواضع ضد و نقیض و چندلایه بودن سیاست اعلامی و اعمالی به نظر می رسد آمریکا و در مجموع غرب تمایلی به بر هم خوردن آرامش نسبی عراق ندارند. از این روش شاید مالکی به عِلم به این واقعیات بود که پیشنهاد برگزاری انتخابات زودهنگام را مطرح کرد. نخست وزیر با درک این مسئله که در حال حاضر تحرکات برخی از جریانهای تندرو که در بسیاری از موارد در رأس ناامنی های عراق داشته اند، از حمایت چندانی برخوردار نیست، با طرح پیشنهاد انتخابات زودهنگام درصدد است، حمایت بیشتری برای خود و دستگاههای اجرایی تحت امرش بدست آورد. به خصوص آنکه نخست وزیر در تلاش است تا جلب حمایت ها برای طرح گفتگوی ملی با انتقادهای موجود علیه خود مبنی بر ممانعت از اجرای رفراندوم فدرالیسم، فائق آید.
پرواضح است که بازگشت عراق به سالهای قبل به نفع هیچیک از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای نیست و به رغم انتقاداتی که به شیوه و عملکرد مالکی وارد است، همگان بر این مسئله اتفاق نظر دارند که تا دستیابی عراق به اندک ثباتی و همچنین تقویت ساختارهای دمکراتیک در این کشور صلاح است که هم اکنون مالکی گردانندۀ امور باشد. به خصوص آنکه با توجه سیر تحولات در منطقه و همچنین تشدید بحران سوریه، کسی تمایل ندارد عراق بار دیگر در گردابی فرو برود که بیش از نفع، برای همۀ طرفها هزینه به همراه دارد.
تدبیر نخست وزیر درپیچ و خم بازی توافقات پشت پردۀ احزاب و گردهم آوردن نخبگانی که در افقِ سیاسی خود بیش از همه دستِ قدرتهای منطقه و فرامنطقه ای را می بینند، بیش از هر چیز ضامن بقای دولت مالکی است که امروز با تهدیدات زیادی حتی از سویِ هم کیشان خود روبروست.
۲۶۳۴۹
دانلود
خبرآنلاین