در روز دوشنبه اول ذی القعده سال ۱۷۳ ق (۱) دختری پاک در بیت امامت و ولایت پا به عرصه وجود نهاد که او را هم نام با جده اش زهرا علیهاالسلام؛ فاطمه نامیدند. او اولین دختر این خانواده بود که بعدها از طرف امام رضا علیه السلام ملقّب به «معصومه» شد.(۲)
راوی احادیث فاطمیات
فاطمه معصومه علیهاالسلام یکی از راویانِ روایات فاطمیّات است. در این روایات که از حضرت زهرا علیهاالسلام صادر شده، نام تمامی راویان «فاطمه» است و همگی از فرزندان ائمه علیهم السلام هستند.(۳)
در ادامه به ذکر سه حدیث معروف می پردازیم که حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام با شش واسطه از حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نقل کرده است .
۱٫ حدیث غدیر
این حدیث شریف را علّامه امینی(ره) در کتاب ارزشمند خود؛ «الغدیر» از طریق ۱۱۰ نفر از صحابه و ۸۴ نفر از تابعین نقل کرده است که یکی از آن طرق، نقل حضرت معصومه علیهاالسلام از حضرت زهرا علیهاالسلام می باشد:
«… عن فاطمه بنت رسول الله: أنسیتم قول رسول الله یوم غدیر خم من کنت مولاه فعلیٌ مولاه »(۴)؛ آیا کلام رسول خدا را که در روز غدیر فرمود: «هر که من مولای اویم ؛ علی مولای اوست» را از یاد بردید؟
۲٫ حدیث فضایل شیعیان
این حدیث را نیز حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام با شش واسطه از حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و ایشان از رسول خدا نقل فرموده است :
«عن فاطمه قالت: سمعت رسول الله یقول: لمّا اُسرِیَ بی الی السَّماء دخلتُ الجنه …»(۵) ؛ هنگامى که مرا به معراج بردند وارد بهشت شدم مشاهده کردم قصرى از درّ سفید در آنجا بود و بر آن درى بود که از درّ و یاقوت ساخته شده بود.
اگر این بانو به مقامی رسیده است که همه بزرگان، علما و مراجع دین در کنار بارگاه ملکوتی او عرض می‌کنند «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه» ؛ معلوم می‌شود ایشان حق شفاعت دارند و معلوم می‌شود که وجود مبارک این کریمه از ولایت الهی برخوردار است و با قرآن همراه است و از قرآن جدا نمی‌شود
بر در آن قصر پردهاى آویزان بود. من سر خود را بلند کردم مشاهده نمودم در آن در نوشتهاند لا اله الا اللَّه محمد رسول اللَّه على ولى اللَّه و در کنار آن پرده نوشتهاى دیگر دیدم که در آن نوشته بودند مبارک باد مبارک باد بر شیعیان على و کدام افراد مانند آنها مىباشند؟
وارد آن قصر شدم دیدم آن را از عقیق ساختهاند و درى از نقره که با زبرجد زینت داده بودند. بر در، پردهاى آویخته بودند. بالاى سر خود نگاه کردم دیدم در آن نوشتهاند محمد رسول اللَّه على وصى المصطفى و در گوشهاى دیگر نوشته بودند شیعیان على را به پاکى در هنگام تولد بشارت دهید …
۳٫حدیث دوستی آل محمد
این حدیث را نیز حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام از فاطمیّات تا حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و ایشان از وجود مبارک رسول خدا نقل فرموده است :
«عن فاطمه قالت: قال رسول الله الا من مات علی حبّ آل محمّد مات شهیدا »(۶) ؛ آگاه باشید! هر که بر محبت آل محمد بمیرد ؛ شهید از دنیا رفته است.(۷)
مقام علمی دردانه موسی
در بیان دانش و درک مقام علمی آن بانوی والا مقام، ذکر این روایت کافیست که:
روزی برخی شیعیان قم که به منظور دیدار امام کاظم علیه السلام و نقل پرسشهایی از آن حضرت به مدینه عزیمت می کنند. آنها پس از رسیدن به مقصد به دلایلی موفق به دیدار ایشان و امام رضا علیه السلام نمی شوند و تصمیم به بازگشت می گیرند. در این حال حضرت معصومه علیهاالسلام از قصد آنان با خبر شده و در حالی که حدود ۱۰ سال داشت به همه پرسش های علمی آنان پاسخ می دهد. در مسیر بازگشت از مدینه موفق به دیدار با امام کاظم علیه السلام می شوند. امام علیه السلام وقتی از ماجرا با خبر می شوند و پاسخ ها را ملاحظه می کنند و می فرمایند: «پدرش فدایش شود» و تمام پاسخ ها را تایید می نمایند.(۸)
بانویی در مقام شفاعت
یکی از اعتقادات مسلّم شیعه، اعتقاد به شفاعت است که در آیات متعدد قرآن کریم تبیین شده(۹) و صدها روایت به آن پرداخته است.(۱۰)
بر اساس آیات و روایات، مقام شفاعت موهبتی است الهی که به برخی انسان ها عطا خواهد شد. این مقام دارای مراتبی است که عالی ترین درجه آن اختصاص به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله داشته و مراتب پایین تر آن، متعلق به اهل بیت علیهم السلام و پیامبران و عالمان و شهیدان و برخی صالحان است. بر این اساس، گستره شفاعت پیامبر صلی الله علیه وآله، شامل تمامی مستحقّان شفاعت از خلائق است(۱۱) و گستره شفاعت امیرمۆمنان علیه السلام و فاطمه زهرا علیهاالسلام، شامل شیعیان آنان بوده و شفاعت حضرت معصومه علیهاالسلام، شیعیان و زائران آن حضرت را در بر خواهد گرفت. امام صادق علیه السلام درباره حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام فرمود:
«فاطمهُ بنتُ موسی، تَدخُل بشفاعَتها شیعتی الجنه بأجمعهم »(۱۲)؛ با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند.
فاطمه معصومه علیهاالسلام یکی از راویانِ روایات فاطمیّات است. در این روایات که از حضرت زهرا علیهاالسلام صادر شده، نام تمامی راویان «فاطمه» است و همگی از فرزندان ائمه علیهم السلام هستند
درخواست شفاعت از بانو
امام رضا علیه السلام که متن زیارت نامه حضرت معصومه علیهاالسلام را بیان فرموده است ؛ در قسمتی از آن به شفاعت ایشان اشاره کرده و می فرماید:
«یا فاطمهُ اشفعی لی فی الجنه»(۱۳)
به زبان ساده، ما در زیارت حضرت عرض می‌کنیم:
خدایا توفیقی عطا کن که این بانو ما را شفاعت کند؛
چرا این بانو؟ چون « فانَّ لَکَ عِندَ اللهِ شَأناً مِنَ الشَّأنِ» (۱۴)؛ چرا که برای شما نزد خداوند متعال جایگاه ویژه‌ایست.
بر اساس آموزه های قرآنی و روایی، کسی حق شفاعت دارد که از مظاهر اسماء حسنای خداوند باشد. خدای سبحان اگر با عدل خود با انسان ها رفتار کند بسیاری از آنان آسیب می بینند؛ ولی اگر رحمت او همراه عدلش شود، این کار را می‌گویند: شفاعت. شفاعت از شَفع به معنای جفت، در مقابل وِتر به معنای تک است. اگر گفتند فلان کس شفیع است یعنی به همراه این شخص در محکمه حاضر می‌شود. اگر خود انسان به تنهایی وارد محکمه شود آسیب می‌بیند؛ ولی اگر انسان معتبر و معصومی در کنار او به محکمه الهی راه پیدا کند، او دیگر تنها نیست؛ بلکه شفیع و همراه دارد.
اگر این بانو به مقامی رسیده است که همه بزرگان، علما و مراجع دین در کنار بارگاه ملکوتی او عرض می‌کنند «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه» ؛ معلوم می‌شود ایشان حق شفاعت دارند و معلوم می‌شود که وجود مبارک این کریمه از ولایت الهی برخوردار است و با قرآن همراه است و از قرآن جدا نمی‌شود. مسلماً اگر کسی چنین مقامی را بشناسد و با این معرفت زیارت کند، استحقاق بهشت را خواهد داشت و این معنای روایت مشهور است.
پی نوشت:
۱٫ عوالم العلوم ۲۱/۳۲۸
۲٫ ریاحین الشریعه ۵/۳۵
۳٫ جامع المقال، ص ۴
۴٫ الغدیر ۱/۱۹۶
۵٫ بحار ۶۵/۷۶
۶٫ عوالم العلوم و المعارف ۲۱/۳۵۵
۷٫ این روایت در منابعی مانند کشف الغمه به شکل مفصل تری آمده است که در آنها مغفور ، تائب ، مومن و … پاداش کسی است که با حب آل محمد علیهم السلام از دنیا برود.
۸٫ کشف اللئالی، ص ۵۳
۹٫ واژه شفاعت با مشتقات آن بیش از سی مرتبه در قرآن آمده است که در آن به نفی شفاعت بت ها و امکان شفاعت، تنها با اذن الهی و جواز شفاعت انسانهای مرضیّ الدین تصریح شده است.
۱۰٫ بحارالانوار ، ج۸، باب شفاعت.
۱۱٫ بحارالانوار ۴۰/۳۵: «آدم و من دونه تحت لوائی یوم القیامه…»
۱۲٫ بحارالانوار ۵۷/۳۲۸
۱۳٫ بحارالانوار ۹۹/۲۶۵
۱۴٫ همان
مذهبی
ماخذ: نکته نیوز
بازنشر:ممتازنیوز