جام جم آنلاین: دومین دوسالانه بین‌المللی خوشنویسی، اردیبهشت امسال درحالی در قزوین برگزار می‌شود که قرار است گرامیداشت درویش عبدالمجید طالقانی و نمایش آثار این هنرمند نیز در دل این دوسالانه بر پا شود.
دومین دوسالانه بین‌المللی خوشنویسی در رشته‌های نستعلیق، شکسته نستعلیق، نسخ، ثلث و نقاشیخط برگزار می‌شود.
تاکنون ۷۰۰ اثر از ۵۴۵ هنرمند به بخش مسابقه و بخش نمایشگاه دومین دوسالانه بین‌المللی خوشنویسی ایران رسیده است.
تعداد آثار شرکت‌کننده در بخش مسابقه ۲۶۰ اثر نستعلیق ، ۹۵ اثر شکسته نستعلیق، ۳۳ اثر نسخ و ۳۲ اثر ثلث است و در بخش نمایشگاهی (غیررقابتی) ۱۶۲ اثر نستعلیق، ۵۸ اثر شکسته نستعلیق، ۳۴ اثر نقاشیخط ، ۹ اثر نسخ و ۸ اثر ثلث. دبیری این دوره از دوسالانه برعهده محمدحسین شفیعی‌هاست.
با او درباره جزئیات برگزاری این دوسالانه به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
چطور شد که تصمیم گرفتید دومین دوسالانه بین‌المللی خوشنویسی را با گرامیداشت درویش عبدالمجید طالقانی برگزار کنید؟
از ابتدای تصمیم‌گیری درباره دوسالانه، شورای سیاستگذاری به این نتیجه رسیدند که در جریان برپایی هر دوسالانه، یک چهره بی‌بدیل خوشنویسی را معرفی کنیم. چندان که در دوسالانه نخست نیز بزرگداشت میرعماد حسنی را داشتیم. در این دوره نیز بزرگداشت درویش عبدالمجید طالقانی را برگزار می‌کنیم. وی بی‌تردید یکی از چهره‌های ماندگار در عرصه شکسته نستعلیق به شمار می‌ر‌‌فته و از این هنرمند، امروز آثار درخشانی بر جای مانده است. علاوه براین قرار است در دوسالانه‌های بعدی نیز به معرفی دیگر چهره‌های سرشناس و تاثیرگذار در عرصه خوشنویسی کشور بپردازیم.
معرفی چهره‌های نام آشنایی از این دست در دل دوسالانه خوشنویسی چقدر توانسته بر هنرمندان جوان تاثیرگذار باشد؟
یادآوری چهره‌های برجسته و فاخر خوشنویسی، خود عامل موفقیت دراین عرصه قلمداد می‌شود. از اینها گذشته معرفی این چهره‌ها می‌تواند به تشویق هنرمندان جوان که در این دوسالانه شرکت می‌کنند منجر شود. در واقع، هنرمندان جوان از رهگذر شناخت چنین چهره‌های ارزشمند به الگوگیری می‌پردازند و می‌توانند در ارائه آثار بعدی خود موفق‌تر باشند. البته ماندگاری این الگوها دارای رمزهایی است که در این دوسالانه‌ها شکافته می‌شود. در واقع، در همایشی که در جریان دومین دوسالانه خوشنویسی امسال با موضوع درویش عبدالمجید طالقانی برگزار خواهد شد، جمعی از استادان پیشکسوت معاصر در حیطه شکسته نستعلیق مانند استاد مشعشعی، یدالله کابلی و… حول شخصیت عبدالمجید و آثار نفیسی که امروز از او به جای مانده سخنرانی می‌کنند.
با استناد به آثار رسیده به دبیرخانه جشنواره، عمده گرایش شرکت‌کنندگان دراین دوسالانه را به سمت و سوی کدام شاخه از خط می‌بینید؟
به نظر می‌رسد بیشترین اقبال به سمت خط نستعلیق بوده است. چون به تعبیری، نستعلیق عروس خطوط ایرانی به شمار می‌رود و هنرمندان تمایل بیشتری به نوشتن این خط دارند. البته نسخ و ثلث نیز طرفداران خود را دارد. نکته‌ای که درباره هنر خوشنویسی وجود دارد این است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، زمینه تبلیغ و ترویج این هنر نسبت به قبل افزوده شد. بویژه این که طی دوره‌های گذشته و به طور مشخص از دوره قاجار به بعد، افولی در عرصه خوشنویسی به وجود آمد، اما خوشبختانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این هنر بهبود یافت و به مدد هنرمندان این عرصه احیاء شد. به طوری که امروز شاهد گرایش طیف وسیعی از هنرمندان زن و مرد نسبت به این هنر هستیم تا جایی که بسیاری از خوشنویسان توانسته‌اند تا درجه ممتازی و استادی نیز پیش بروند. با این تفاسیر، در حال حاضر اقبال زیادی نسبت به دو حوزه نستعلیق و شکسته نستعلیق به وجود آمده است. البته کنار آن، شناخت جوانان از نقاشیخط نیز زیاد شده است. خاصه این که نقاشیخط دارای جنبه‌های اقتصادی است و در اکسپوهای داخلی و خارجی با اقبال زیادی مواجه شده است.
چرا نقاشیخط امروز توانسته بیش از خط در جامعه و رویدادهای هنری جهانی مطرح شود؟
این درست است که نقاشیخط در وضعیت فعلی، رونق بسیاری یافته اما فراموش نکنیم که هنر خوشنویسی در ردیف هنرهای پرقدمت به شمار می‌رود و واقعیت این است که نقاشیخط هرگز نمی‌تواند همسنگ خوشنویسی شود. به همین خاطر است که امسال در بخش رقابتی دومین دوسالانه خوشنویسی، نقاشیخط نداریم. دلیل نگنجاندن نقاشیخط در بخش رقابتی به این خاطر بوده است که بنا به رای و نظر اعضای شورای سیاستگذاری، قرار است نقاشیخط به عنوان دوسالانه‌ای مستقل برگزار شود. تصور ما هم براین است که به این صورت بهتر است. زیرا نقاشیخط و خط دارای نوع نگاه‌ها و ابزارهای متفاوتی با یکدیگر هستند و به نظرم باید به شکل متمایز از هم برگزار شوند.
براساس چه معیاری استان قزوین برای برگزاری دوسالانه خوشنویسی در نظرگرفته شده است؟
شفیعی‌ها: با توجه به اهمیت خوشنویسی و گستردگی خط بین ایرانیان ضرورت دارد، موزه قابل قبولی دراین عرصه به وجود بیاید. البته این نکته را اضافه کنم که در حال حاضر یکی از طرح‌های مورد نظر در استان قزوین همین مساله تاسیس موزه خط است
همان‌طور که می‌دانید یکی از برنامه‌های خوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بالا بردن ظرفیت‌های کشور و شکوفا کردن استعدادهاست. از این رهگذر نیز کارهای خوبی انجام شده تا هنرمندان بتوانند به رشد و بالندگی دست یابند که از جمله آنها می‌توان به تمرکززدایی اشاره کرد. بویژه این که طی سال‌های اخیر بر همین اساس، دوسالانه‌ها و جشنواره‌های تجسمی دیگر تنها به برگزاری در پایتخت محدود نمانده و در تمام استان‌ها چنین مشارکتی وجود داشته است. گرچه در سال‌های گذشته شاهد چنین غفلت و بی‌توجهی نسبت به استعدادهای جوان در شهرستان‌ها بوده‌ایم و کانون توجه بیشتر تهران بوده است، اما امروز دیگر این طور نیست و بخش اعظمی از فعالیت‌های فرهنگی – هنری در قالب جشنواره‌ها به استان‌ها واگذار شده و تجربه نشان داده که انجام چنین حرکتی به توسعه فرهنگ و هنر کمک زیادی کرده است، اما درباره این که چرا استان قزوین برای برپایی دوسالانه خوشنویسی انتخاب شده باید اذعان کنم، بیشتر چهره‌های برجسته و قله‌های خوشنویسی مانند میرعماد حسنی، درویش عبدالمجید طالقانی یا عمادالکتاب قزوینی بوده‌اند و به عنوان چهره‌های هنرمند قزوین شناخته شده‌اند. لذا قزوین برای برپایی دوسالانه خوشنویسی در نظر گرفته شده و امسال نیز دبیرخانه دائمی در قزوین راه‌اندازی شده است.درعین حال تصور می‌کنم، استان قزوین صرف نظر از ویژگی‌هایی که به آن اشاره کردم دارای توان بالایی برای برپایی این دوسالانه در ابعاد مطلوب است.
آیا بعد از تمام شدن دوسالانه تمهیدی برای گردآوری آثار برگزیده در قالب موزه یا یک نمایشگاه مستقل را دارید؟
ما قراراست آثار برگزیده دومین دوسالانه خوشنویسی را در قالب کتاب دوسالانه گردآوری و منتشر کنیم. در واقع کتاب دومین دوره از دوسالانه قرار است در طول سال به وسیله موسسه توسعه فرهنگ و هنر منتشر شود.
خود شما به عنوان دبیر دوسالانه خوشنویسی فکر نمی‌کنید جای راه‌اندازی یک موزه خط خالی است؟
با توجه به اهمیت خوشنویسی و گستردگی خط بین ایرانیان ضرورت دارد، موزه قابل قبولی دراین عرصه به وجود بیاید. البته این نکته را اضافه کنم که در حال حاضر یکی از طرح‌های مورد نظر در استان قزوین همین مساله تاسیس موزه خط است. اگر چه تاسیس موزه امری هزینه بر است و نیازمند اعتبارات زیادی است. در حال حاضر در چهل ستون اصفهان یک موزه خوشنویسی وجود دارد که به شکل محدودی، گنجینه خط ما را به معرض نمایش گذاشته است. گرچه تصور می‌کنم، هنر خوشنویسی با داشتن پیشینه غنی و درخشان حتما نیازمند موزه‌ای مستقل است تا آثار پیشکسوتان را در ابعاد گسترده در معرض دید مخاطبان قرار دهد.
فکر می‌کنید سال بتوان به راه یافتن خوشنویسی به بستر آموزشی دانشگاه‌ها امیدوار بود؟
این هم از جمله آرزوهایی است که هنرمندان به دنبال آن هستند. به هرحال امیدوارم با همکاری نهادهای ذی‌ربط بتوان به این آرزو جامه عمل پوشاند.
چقدر با گرایش‌های نو در حیطه خوشنویسی که امروز بیشتر از سوی هنرمندان جوان در قالب کالیگرافی و… مشاهده می‌شود موافق هستید؟
بی‌تردید هنر هرگز نقطه پایانی ندارد و نمی‌توان گفت در یک شاخه از هنر دیگر نمی‌توان دست به نوآوری زد. در عین‌حال، یکی از دلایل برپایی دوسالانه خوشنویسی، قوت بخشیدن به این هنر بوده است. به نظر می‌رسد تلاش هنرمندان فعلی توانسته منجر به ایجاد گرایش‌های تازه‌ای در این زمینه شود و این طور هم نیست که ابداعات صورت گرفته در این هنر تنها متعلق به پیشکسوتانی چون عمادالکتاب یا میرعماد و سایر بزرگان محدود شده باشد. البته ناگفته نماند کارهایی که این هنرمندان پیشکسوت در عرصه خوشنویسی انجام داده‌اند، همواره بی‌بدیل، یگانه و تکرار نشدنی است، اما در دوره معاصر مشاهده می‌شود که هنرمندان به مدد توانمندی‌های شخصی خود، گرایش‌های تازه‌ای در خط به وجود آورده‌اند که به پررنگ شدن این هنر کمک زیادی کرده است.
در دومین دوره از دوسالانه خوشنویسی چند استان به ارائه آثار خود پرداخته‌اند؟
ما از ۳۰ استان به جز استان هرمزگان، آثار دریافت کرده‌ایم. یکی از نکاتی که در این دوسالانه سعی کرده‌ایم به آن توجه کنیم نحوه داوری‌ها بوده است. یعنی سعی کرده‌ایم داوری‌هایمان از عدالت برخوردار باشد؛ به این شکل که برای تمام شرکت‌کنندگان دراین دوسالانه، یک متن واحد در نظر گرفته شده است. از اینها گذشته، یکی از شرایط حضور در این دوسالانه از سوی شورای سیاستگذاری این بوده است، آثاری که به وسیله هنرمندان خوشنویسی می‌شود، خالی از کارهای تزیینی باشد. هدفمان نیز از این کار این بوده که ماهیت خوشنویسی را تقویت کنیم و آثار بدون آرایش و در نهایت سادگی ارائه شوند تا شرکت‌کنندگان در دوره‌های بعد نیز به این نتیجه برسند که تذهیب در این دوسالانه فرع است و اصل قضیه، خوشنویسی است. حتی شرکت‌کنندگان نباید نام خود را روی آثارشان بنویسند تا بهتر مورد داوری و گزینش قرار گیرد. این نکته از کارهای قابل قبول در دوسالانه امسال بوده است. امیدوارم از رهگذر برگزاری این دوسالانه، خوشنویسی بتواند بیش از پیش منشأ اثر واقع شده و به دست هنرمندان تقویت شود.
آزاده صالحی – جام جم
jamejamonline.ir – 22 – RSS Version