روابط آمریکا و روسیه

غرب در زمان ریاست‌جمهوری مدودف به عنوان فردی که از نرمش بیشتری برخوردار است با او کنار آمده و بازگشت پوتین به معنای افزایش تیرگی در روابط با غرب خواهد بود که سوریه یکی از مهم‌ترین نقاط اختلاف در سیاست خارجی آمریکا و روسیه به‌شمار می‌رود.

با ورود باراک اوباما به کاخ سفید قبل از چهار سال گذشته، او متعهد شد روابط خود با روسیه را بهبود بخشد. در این راستا با مدودف معاهده کاهش ذخایر هسته‌ای را امضا کرد و توانست از خاک روسیه به نیروهای آمریکایی موجود در افغانستان کمک کند.

اوباما همچنین در مرحله‌ای توانست موافقت مسکو را در تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران جلب کند و از طرف دیگر رییس‌جمهور آمریکا کمک کرد تا روسیه به سازمان تجارت جهانی ملحق شود.

اکنون با آغاز ریاست‌جمهوری پوتین و نزدیک شدن زمان انتخابات ریاست‌ جمهوری در آمریکا به نظر می‌رسد فرصت‌های محدودی برای بهبود روابط با مسکو پیش‌روی اوباما قرار دارد.

نامزد جمهوریخواهان (رامنی)‌ شکست سیاست اوباما در قبال روسیه را اعلام کرده است؛ ولی آنچه اوباما را در تنگنا قرار می‌دهد این حقیقت است که ابزارهای فشار وی علیه پوتین محدود است؛ چرا که واشنگتن به راهی امن برای پشتیبانی از نیروهایش در خاک افغانستان نیاز دارد و نیز در بحران سوریه شدیدا نیازمند روسیه است.

با وجود تاکیدهای علنی پوتین مبنی بر برقراری روابط بهتر با ایالات متحده، در چند ماه اخیر اختلاف میان دو کشور آشکارتر شده است و سفیر آمریکا در روسیه چند مرتبه از مقامات روسی اعتراض‌های رسمی دریافت کرده است.

تیرگی روابط دو کشور با تهدید فرمانده ستاد مشترک ارتش روسیه مبنی بر حمله هسته‌‌ای به برنامه سپرهای موشکی آمریکا در لهستان و جمهوری چک، به اوج خود رسید.

از دیگر نشانه‌های تیرگی در روابط میان دو کشور، تظاهرات مردمی در روسیه علیه پوتین بود که گروه‌های مخالف ترتیب دادند و پوتین انگشت‌ اتهام خود را به سمت آمریکا نشانه رفت و مقامات کاخ سفید را مسئول ناآرامی‌های روسیه دانست. عدم حضور پوتین در اجلاس گروه هشت در ایالات متحده، پیام روشنی از سوی او برای باراک اوباما بود.

در نگاهی کلی و زیربنایی در تحلیل روابط آمریکا و روسیه، «لیبرمن» کارشناس و مسوول روسی در پژوهشگاه «کارنگی» معتقد است: مشکل در روابط میان دو کشور در پوتین خلاصه نمی‌شود، بلکه بسیاری از مردم روسیه به آمریکا به عنوان تهدیدی برای کشورشان می‌نگرند که خواهان تضعیف روسیه و آسیب‌رساندن به این کشور است و در نتیجه باید در حالت آماده‌باش و دفاع از خود بود.

برخی از اعضای کنگره آمریکا درخواست کردند ویزا به روس‌های متهم به نقض حقوق بشر در روسیه داده نشود و کمیته‌ای در مجلس نمایندگان طرحی را ارائه داد با عنوان سرگئی ماگنیتسکی (وکیل روسی که متهم به فساد بود و این اتهام به دستگیری و فوت او در زندان انجامید)‌. کمیته‌ای در مجلس سنای آمریکا در حال بررسی این موضوع است.

دولت اوباما که خواهان کاهش تیرگی در روابط با مسکو است، با قانون فوق مخالفت کرد و تاکید داشت، وزارت خارجه آمریکا تنها با اعطای ویزا به روس‌هایی که در مرگ ماگنیتسکی دست داشته‌اند، امتناع می‌ورزد.

دولت آمریکا همچنین برای لغو قانون جاکسون که به ده‌ها سال قبل بازمی‌گردد و محدودیت‌هایی را در بازرگانی با روسیه ایجاد می‌کند، تلاش کرد.

اما با وجود این، هنوز مشکلات و چالش‌هایی پیش‌روی دو کشور وجود دارد، از جمله ارتباط دو سناتور آمریکایی با پرونده قانون ماگنیتسکی که خشم مقامات روسیه را برانگیخته است.

مسئولان آمریکایی می‌دانند که آنچه از روس‌ها می‌خواهند بیشتر از آن چیزی است که روس‌ها از آمریکا انتظار دارند؛ از جمله پرونده سوریه و نیز موضوع ایران تا افغانستان.

از مسائلی که جزو موارد اختلاف میان دو کشور قدرتمند روسیه و آمریکا به‌شمار می‌رود، موضوع جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان با آغاز سال ۲۰۲۴ است.

مسکو نگران است با خروج آمریکا از افغانستان ـ بدون آن که نیروهای افغانی آمادگی لازم را داشته باشند ـ به افزایش ناآرامی و ناامنی در بخش جنوبی کشور روسیه بینجامد. بنابراین مسکو از ناتو خواسته تا وعده‌های ساختگی برای خروج از افغانستان پیش از آن که دولت این کشور بتواند اوضاع داخلی را کنترل کند، مطرح نکند.

علاوه بر مشکل افغانستان، چالش‌های دیگری نیز وجود دارد؛ از جمله مساله سوریه و ایران و موضوع سپر دفاع موشکی.

با حضور پوتین در مسند ریاست‌جمهوری روسیه، نمی‌توان خیلی خوشبین بود که نقاط اختلافی روسیه با آمریکا بسادگی قابل حل باشد و این یکی از نقاط ضعف اوباما در رقابت انتخاباتی با نامزد جمهوریخواه (رامنی)‌ خواهد بود که کشورش را به سختگیری در روابط با روسیه فرامی‌خواند.

روشن است بازگشت پوتین به کاخ کرملین پیامدهایی دارد، چرا که او خواهان بازگرداندن کرامت روسیه به عنوان یک ابرقدرت است و برای همکاری با آمریکا حدودی معین کرده است. بدون تردید پوتین می‌خواهد دوران ابرقدرتی آمریکا در دنیا به پایان رسد و عقربه‌های ساعت به عقب بازگردد.

روسیه بخوبی می‌داند که توانش در رویارویی با آمریکا به تنهایی کافی نبوده، در نتیجه خواهان آن است که از توان کشورهای در حال رشد جهان ازجمله چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی نیز در این راه بهره‌برداری کند.

صرف‌نظر از سیاست پوتین، تحولات بین‌المللی نشان می‌دهد که قدرت ایالات متحده آمریکا به دلیل دو جنگ عراق و افغانستان و نیز بحران اقتصادی اروپا و حضور قدرت‌های جدید در صحنه بین‌المللی، کاهش یافته است.

هفته‌نامه الشاهد – مترجم: محمدجواد گودینی