روزهای دشوار اردن و پادشاهش

اعتراض به سیستمی که در آن احزاب تنها اجازه‌دارند برای کمتر از یک‌پنجم کرسی‌های پارلمان مبارزه کنند و با در نظر گرفتن این نکته که بقیه کرسی‌ها برای کسانی که انعطاف‌پذیرتر و سال‌ها مورد تائید رژیم بوده‌اند، باقی می‌ماند، تحریم انتخابات می‌تواند تهدیدی برای قدرت پادشاه اردن باشد.

با آن که نخست‌وزیر جدید عبدالله النسور نسبتا موافق اصلاحات و مخالف شیوه‌های تقلب در نتایج انتخابات است، اما هنوز هیچ نشانه‌ای از یک توافق به چشم نمی‌خورد.

در سیزدهم مهر ماه پادشاه با انحلال پارلمان و به رغم اعلام تحریم از سوی مخالفان تمایلش را برای هر چه سریع‌تر برگزار شدن انتخابات نشان داد.

یک روز پس از آن اخوان‌المسلمین اردن ـ که نماینده‌اش «جبهه ‌العمل الاسلامی» است و دارای بهترین سازماندهی و قوی‌ترین تشکیلات در میان احزاب است ـ با بزرگترین و تهدید آمیز‌ترین تظاهرات عمومی در اردن به این اقدام پادشاه واکنش نشان داد. حدود ۱۵ هزار نفر که اغلب آنها از طرفداران اخوان‌المسلمین بودند در میدانی نزدیک به مسجدالحسینی امان تجمع کردند.

پادشاه اردن که زبان انگلیسی را روان‌تر از عربی صحبت می‌کند در گفت‌وگو با رادیو آمریکا، اخوان‌المسلمین اردن را نماینده فقط ۱۲ درصد مردم دانست و آنها را کسانی که در پی کسب قدرت از طریق عوامفریبی خیابانی هستند خطاب کرد و در عین حال اعلام کرد که آنها کاری از پیش نمی‌برند و موفق نخواهند شد.

همزمان با مصاحبه وی در شهر شمالی اربد ۱۵ هزار نفر از طرفداران اخوان‌المسلمین با شعار «قذافی را فراموش نکن» و «ایستگاه بعدی میدان التحریر» ضمن هشدار به پادشاه به جمعیت روحیه و جسارت می‌بخشیدند.

چنین شرایطی قطعا برای اخوان‌المسلمین و پادشاه مطلوب نخواهد بود. ملک عبدالله در صورت فشار از سوی صندوق بین‌المللی پول که پرداخت وام به اردن را منوط به اتخاذ تدابیری به منظور اصلاحات کرده است یقینا نیازمند حمایت اسلامگراها خواهد بود.

این صندوق با اختصاص دو میلیارد دلار برای اقتصاد بیمار اردن خواهان حذف سوبسید سوخت و برق و کم کردن هزینه‌های عمومی دولت است. پادشاه اردن در چهار ماه گذشته هراس فوق‌العاده‌ای از انجام چنین اقداماتی داشته است.

از‌سوی دیگر برخوردها و رویارویی آشکار اخوان‌المسلمین نیز تهدیدی برای اتحاد شکننده این گروه با احزاب سیاسی دیگر اردن از جمله حزب اصلاحات ملی به رهبری احمد عبیدات است.

عبیدات رییس سابق اداره اطلاعات اردن که اکنون جزو مخالفان ملک عبدالله محسوب می‌شود، اعلام کرده است انتخابات را تحریم خواهد کرد، اما به تظاهرات و همایش‌های سیاسی اخوان‌المسلمین نیز نمی‌پیوندد.

مردان قبایل (بدویون) اردن که زمانی قوی‌ترین متحد پادشاه محسوب می‌شدند در حال حاضر با احساس نادیده گرفته شدن از سوی دولت، آشکارا ناخشنودی‌شان را از وضع موجود اعلام می‌کنند.

مقامات اردن برای جلوگیری از تظاهرات اجاره اتوبوس‌هایی را که اخوان‌المسلمین برای آوردن مردم به‌پایتخت در نظر گرفته بودند لغو و ضمن متوقف کردن آنها شایع کردند که پلیس به طرفداران مسلح دولت برای برخورد با تظاهرات مجوز داده است.

پیروزی اخوانی‌ها در کشور همسایه و کاهش رفاه طبقه متوسط اردن و نارضایتی از افزایش قیمت‌ها، احتمالا می‌تواند اعتماد به نفس بیشتری به اخوان‌المسلمین ببخشد.

اعضای شورای همکاری خلیج فارس که سال گذشته از اردن برای پیوستن به این شورا دعوت کردند، امیدوارند پرداخت کمک‌های مالی نوشدارویی برای مشکلات این کشور باشد که البته هنوز چنین امری تحقق نیافته است.

پول و ایده‌های پادشاه رو به اتمام است و تاکتیک‌های مورد علاقه وی نظیر سرزنش دولت‌ها و برکناری نخست‌وزیران درست از آب درنیامده است.

یکی از دیپلمات‌ها در امان پس از آن که پادشاه پنجمین نخست‌وزیرش را برکنار کرد با اظهار نارضایتی و طنز گفت: «ما دیگر نمی‌توانیم نام نخست‌وزیرها را به یاد بیاوریم.»

با آن که ملک عبدالله کمیسیون مستقل انتخابات را منصوب و دادگاه قانون اساسی را تشکیل داده است و به رغم گزافه‌گویی‌های وی مبنی بر اصلاح یک‌سوم قانون اساسی، هنوز بسیاری از این اقدامات سطحی و ظاهری بوده است.

پادشاه اقدام به حفظ قدرتش از طریق انحلال پارلمان و حکمرانی براساس فرمان و دستور کرده است و قوانین جدید اجازه سانسور سایت‌های اینترنت را داده است. به حساب‌های مالی نیروهای امنیتی و تیم اقتصادی وی هنوز رسیدگی نشده است و فساد در میان آنها شایع است.

یوسف منصور، اقتصاددان اردنی و کسی که سابقا متن سخنرانی‌های پادشاه را آماده می‌کرد با حالتی مغموم می‌گوید: «بهار عربی فراخوان یک بیداری بود، اما پادشاه اردن هرگز بیدار نشد.»

منبع: اکونومیست 
ترجمه: ایرج جودت