نیروهای غربی در افغانستان به دنبال راهی برای فرار هستند و اکنون این راه را یافته اند. هفته گذشته، ناتو با سه کشور آسیای میانه ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان توافقنامه همکاری امضا کرد تا بر اساس آن این کشورها شاهراه هایی را برای اعزام تجهیزات به شمال افغانستان باز کنند. در حالی که رابطه میان پاکستان و ایالات متحده هر روز بیش از دیروز متشنج می شود، ناتو به شاهراهی فکر می کند غیر از پاکستان که تنها راه برای نیل به جنوب افغانستان به حساب می آید. اما برای دولت های کشورهای آسیای میانه ، خروج نیروهای امریکایی و ناتو می تواند بابی برای دغدغه های بیشتر باشد. قابل کتمان نیست که کشورهای آسیای میانه در ماموریت امریکا و ناتو در افغانستان نقش چشمگیری را بازی کردند. پایگاه هوایی ماناس در قرقیزستان تنها مقر امریکایی ها در منطقه شمالی است و در شرایطی که رابطه با پاکستان به هر دلیلی متشنج تر از امروز شود ، واشنگتن می تواند حساب های بیشتری هم بر روی این مسیر باز کند. قزاقستان در قالب ثروتمندترین کشور آسیای میانه تاکنون کمک های نقدی و غیر نقدی بسیاری به افغان ها کرده است.
امریکا از سال ۲۰۰۹ میلادی تاکنون برای بازی دادن مهره های بیشتر منطقه ای کمک های خود به ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان و تاجیکستان را نیز افزایش داده است. در این میان تنها ازبکستان است که سهم کمکی کمتری را در چنته داشته است. میلیاردها دلار امریکایی در این سالها به جیب دولتمردان این منطقه واریز شده است.
نویسنده این مطلب براینشنال می نویسد: زمانی که ناتو در سال آتی میلادی افغانستان را ترک کند، کشورهای همسایه جای خالی آن را در افغانستان حس خواهند کرد. برخی گمانه زنی ها حاکی از این است که بی ثباتی برای مدتی شمال افغانستان را در آغوش خواهد گرفت. ماموریت ناتو در این منطقه در سطح وسیعی با شکست همراه شده است. هرچند یک دهه حضور ناتو در افغانستان جراحت هایی به بدنه القاعده وارد کرده است اما دیگر اهداف ناتو نظیر حمایت از جمعیت غیرنظامی ، تامین امنیت و روی کار آوردن دولتمردان کارآمد برآورده نشده است. هروئین هنوز هم در این منطقه تولید و به فروش می رسد. مواد مخدر نه تنها اعتیاد جوانان را برای همسایگان افغانستان به بار آورده بلکه گروه های گانگستری جنایتکار را هم برای آنها به ارمغان آورده است. طالبان در حال احیای توان از دست رفته خود است و بی شک پس از خروج ناتو می تواند بر میزان تاثیرگذاری خود خود نیز بیفزاید. افغان هایی که در این سالها به نوعی با امریکایی ها کار کردند نیز با چالش روبه رو خواهند شد و همین نسخه برای کشورهای همسایه نیزقابل پیچیده شدن است.
جنبش اسلامی ازبکستان در افغانستان فعال شده و گفته می شود که دوشادوش طالبان به مبارزه ادامه می دهند. پس از حمله امریکا و غربی ها این نیروها به نوعی پراکنده شده بودند اما دوباره در حال شکل گیری مجدد هستند. این گروه در پاکستان پایگاهی برای خود دست و پا کرده و البته هدف جنگنده های بدون سرنشین امریکا هم قرار می گیرد.
مستعدترین کشور برای آسیب دیدگی از افغانستان ، تاجیکستان است. کشوری کوچک با ساختاری شکننده که مرز مشترک وسیعی هم با افغانستان دارد. دو سال پیش ، شبه نظامیانی که به جنبش اسلامی ازبکستان منسوب بودند به زندانی در دوشنبه پایتخت این کشور حمله کردند. چند روز پس از این حادثه، یک کاروان نظامی مورد حمله قرار گرفته و ۴۰ نفر جان خود را از دست دادند. ابتدای سال جاری بود که خبرهای رسیده حکایت از دستگیری رهبر این گروه در این کشور داشت. کشورهای آسیای میانه آمادگی لازم برای مقابله با شبه نظامیان اسلامی را ندارند. تمام انها با تفسیر رادیکال گونه از اسلام مشکل دارند و همگی ترجیح می دهند حتی کوچک ترین اعتراض را هم سرکوب کنند.
آزادی مذهبی در این کشورها از زمان وجود اتحاد جماهیر شوروی سابق همواره مخدوش و سرکوب شده است. با اینهمه این تنها استراتژی است که بسیاری از این کشورها آموخته اند. امروزه روز شاهد نتیجه بالعکس این سیاست هستیم. نمی توان انتظار داشت که این رویه در آینده نزدیک تغییر کند. امریکایی ها ، روس ها و چینی ها همواره بر لزوم امن نگاه داشتن مرزهای کشورهای آسیای میانه تاکید کرده اند اما دولتمردان این کشور رویه متفاوتی را توشه راه کرده اند.
در دو کشور این منطقه می توانیم دو الگوی متفاوت را ببینیم: درقرقیزستان رشد دموکراسی می تواند به اسلام گرایان فضایی برای بیان اعتقادات و حذر از توسل به خشونت را ببخشد. در قزاقستان هم رشد استاندارد زندگی می تواند همگان را از توسل به راهکاری که مخل امنیت باشد بازدارد.
با اینهمه هیچ کدام از این دو مورد نمی توانند به تنهایی به جنگ با چالش ها بپردازند. شاید امریکا ادعا کند که خواهان حمایت از توسعه افغانستان پس از ۲۰۲۴ و تا ۲۰۲۴ است اما حقیقت این است که امریکایی ها راه خروج خود را یافته اند.
اما در چین ، هفته گذشته و در نشست شانگهای، بزرگان منطقه دور هم جمع شدند تا در خصوص فردای پس از خروج بیگانگان از افغانستان تصمیم گیری کنند. چین و روسیه هر دو دغدغه های امنیتی و ثبات دارند اما در حالی که مسکو به دنبال کاهش از نفوذ امریکا در افغانستان هستند، چینی ها دغدغه اقتصادی و سیاسی دارند. چین توافقنامه های اقتصادی وسیع با افغانستان امضا کرده است. هفته گذشته پکن مبالغ قابل توجهی را برای کمک به بازسازی افغانستان اختصاص داد.
افزایش همکاری های تجاری در حال حاضر بهترین درمان برای بیماری افغانستان است. باید مرزهایی را که نمی توان برای همیشه بسته نگاه داشت به بهترین شکل مورد استفاده قرار داد.
ترجمه: سارا معصومی / ۵۱۵۱
دانلود
خبرآنلاین