شیوه سنتی فروش کتاب دیگر جوابگو نیست

شیوه فروش در بازار کتاب ایران بیشتر متکی به همان روش‌های سنتی است که در آن از تبلیغ سینه به سینه محصول کمک گرفته می‌شود و اکثر ناشران ترجیح می‌دهند آثاری را برای عرضه تولید و پخش کنند که از قدرت تبلیغ شفاهی یا همان تبلیغات سینه به سینه در میان مردم برخوردار باشد. به بیان دیگر، اغلب آثاری تولید و پخش می‌شود که بعد از توزیع بتواند از تربیونی عمومی در اجتماع بهره‌مند شود.

به عنوان مثال، بسیاری از کتاب‌های پرفروش و موفق در بازار کتاب ایران، آثاری هستند که ابتدا از سوی گروه معدودی خریداری و مطالعه شده‌اند و در مرحله بعد، توسط همین افراد، تهیه کتاب‌های مذکور به اطرافیان‌شان نیز توصیه و سفارش شده است. طبیعی است که در این شیوه فروش از روش‌های مدرن و به روز خبری نباشد، چرا که درصد بالایی از چرخه تولید و فروش کتاب در کشور ما هنوز بر پایه یک روش سنتی تنظیم شده و اگر ناشری بخواهد از این چرخه متداول خارج شود و از شیوه‌های جدید استفاده کند، نیازمند زمینه‌های مساعد در این حوزه است که در حال حاضر شرایط عمومی آن فراهم نیست. یعنی اگر ناشری بخواهد در این عرصه همگام و همسو با بازارهای جهانی کتاب قدم بردارد و رفتار حرفه‌ای در این بخش از خود نشان بدهد، به دلیل نبود مشتری حرفه‌ای، موفقیت لازم را به دست نمی‌آورد.

در بازار فعلی کتاب در ایران، مشتری‌ها اغلب منتظر تأیید یک کتاب تازه منتشره از سوی دوستان مورد اعتماد خود هستند که دایره این دوستان گاه می‌تواند وسیع‌تر و شامل همکاران، دوستان اجتماعی و تحصیلی و گاهی خانوادگی باشد، ولی در مواردی هم در دوستان معدود و خاص خلاصه می‌شود. تبلیغات رسانه‌ای که در جهان معمول‌تر و متداول‌تر است، در کشور ما متاسفانه هنوز نتوانسته جایگاه لازم را به دست بیاورد.

در میان کالاهی مختلفی که هر شبانه روز در بین برنامه‌های گوناگون تلویزیونی تبلیغ می‌شوند، کتاب اصلاً جایی ندارد و تا به حال در شبکه‌های تلویزیونی کشور ما اتفاق نیفتاده که به عنوان مثال، بعد از یک محصول صنعتی یا مواد غذایی، کتابی هم برای فروش تبلیغ بشود. البته در رسانه‌های مکتوب مثل روزنامه‌ها و نشریات گاهی برای برخی از کتاب‌های خاص تبلیغ فروش صورت می‌گیرد که آن هم اغلب موردی است و نمی‌توان گفت که جامعیت دارد. در تبلیغات محیطی هم خبری از تبلیغ فروش کتاب نیست. هنگام گذر از معابر کوچک و بزرگ و بزرگراه‌های درون و برون شهری با انواع تابلوهای تبلیغ فروش انواع محصولات صنعتی، مواد غذایی و حتی بنگاه‌های اقتصادی مانند بانک‌های مختلف رو به رو می‌شویم، اما دریغ از تابلو کوچک تبلیغ فروش برای کتاب که در این محیط ها هم جایش خالی است.

با این حال، هنوز هم برای ایجاد تحرک و پویایی در این بخش دیر نشده است. اگر هر یک از ناشران به نوبه خود در بخش فروش کتاب‌های خود دست به نوآوری بزنند و به سمت خلاقیت در این عرصه گرایش پیدا کنند، در آینده نزدیک وضعیت تقریباً راکد و یک نواخت موجود به سمت حرکت و پویایی پیش خواهد رفت.