بیش از یک سال از سقوط حکومت ˈمعمر قذافیˈ -دیکتاتوری که بیش از چهار دهه حاکم بلامنازع لیبی بود- می گذرد. گرچه در این مدت این کشور رخدادهای مثبتی از جمله برگزاری نخستین انتخابات پس از نیم قرن و تشکیل پارلمان و دولت منتخب را شاهد بوده، اما هنوز تا رسیدن به شرایط عادی فاصله بسیاری وجود دارد.
مهمترین و فوری ترین مشکلی که امروز جامعه و حاکمان کنونی لیبی با آن مواجه هستند، ناامنی است. منبع اصلی که امنیت لیبی را در فضای کنونی تهدید می کند، تحرکات گروه های شبه نظامی است؛ گروه هایی که بیشتر آنها از دولت تبعیت نمی کنند و سلاح خود را هرجا و هر طور که تشخیص می دهند، استفاده می کنند.
در لیبی ده ها گروه شبه نظامی وجود دارد که تعداد و تجهیزات نظامی برخی از آنها به حدی است که در بیشتر موارد حتی نیروهای دولتی نیز قدرت رویارویی با آنها را ندارند.
شکل گیری گروه های شبه نظامی در لیبی به جریان قیام مسلحانه علیه رژیم قذافی برمی گردد. بسیاری از افراد و گروه های مسلحی که در آن زمان با هدف ساقط کردن دیکتاتوری قذافی سلاح به دست گرفتند، پس از سقوط وی نیز با توجیهاتی همچون دفاع از انقلاب لیبی و جلوگیری از بازگشت دوباره دیکتاتوری به این کشور، سلاح های خود را بر زمین نگذاشتند و تنها معدودی از این افراد و گروه ها بودند که سلاح خود را تسلیم کردند.
یکی از دلایل ادامه و تشدید فعالیت گروه های شبه نظامی طی یکسال اخیر در لیبی، ضعف نهادهای امنیتی و نظامی این کشور در مواجهه با این پدیده و ناتوانی در بسط قدرت حکومت مرکزی در کلیه مناطق لیبی بوده است.
دولت و پیش از آن شورای انتقالی این کشور طی اظهارنظرها و فراخوان های متعدد خواستار پایان فعالیت گروه های شبه نظامی و پیوستن اعضای آن به پلیس، ارتش و نهادهای امنیتی شده اند. با این وجود آنطور که انتظار می رفته استقبال گسترده ای از این درخواست ها نشده است و همچنان گروه های شبه نظامی متعددی در نقاط مختلف لیبی فعالیت می کنند.
پررنگ بودن تعلقات قبیله ای در ساختار اجتماعی در لیبی، خطر فعالیت گروه های شبه نظامی در این کشور را بیشتر و پیچیده تر کرده است. به بیان دیگر بسیاری از گروه های شبه نظامی در لیبی در واقع بر مبنای تقسیم بندی قومی و قبیله ای شکل گرفته و عملا تبدیل به شاخه های نظامی قبایل شده اند. با توجه به وجود رقابت های قبیله ای -که بی ثباتی های سیاسی کنونی در تشدید آن موثر بوده است-، در بسیاری از موارد درگیری های خونینی میان این گروه ها که هر یک نماینده قبایل خود بوده اند، رخ داده است.
بر اساس اظهارات مقام های دولتی لیبی، در زمان حاضر حدود ۱٫۵ میلیون قبضه سلاح در این کشور وجود دارد؛ یعنی بطور متوسط به ازای هر شش لیبیایی یک سلاح در سطح جامعه وجود دارد. در دسترس بودن آسان سلاح در میان مردم لیبی باعث شده تا اختلاف های هرچند کوچک بین برخی از مردم و قبایل شکل و رنگ خشونت بار به خود بگیرد و عملا سلاح تبدیل به ابزاری برای تحکیم و افزایش قدرت و موقعیت افراد و گروه ها و قبایل و نیز تصفیه حساب های آنها با یکدیگر شود.
از سوی دیگر وجود برخی تعلقات مذهبی افراطی در میان برخی گروه های شبه نظامی در لیبی، ابعاد پیچیده تری را به این پدیده داده است. برخی از گروه های مسلح در این کشور دارای رویکردهای سلفی و نزدیک به القاعده هستند که از ابزار سلاح برای پیشبرد دیدگاه های افراطی خود استفاده می کنند.
تحرکات این گروه های افراطی مذهبی در لیبی الزاما به معنای دارا بودن یک پایگاه مردمی قوی در میان مردم نیست. به طور کلی تجربه یک سال و نیم اخیر در کشورهای عربی و از جمله لیبی نشان داده که گروه های تندرو مذهبی از فرصت خلا امنیتی و نبود قدرت مرکزی در برخی از کشورها و مناطق استفاده کرده اند و با وجود نداشتن حمایت ها و محبوبیت بالای مردمی، دست به اقدامات و تحرکات مورد نظر خود زده اند.
هرچه زمان می گذرد مردم و دولت لیبی بیشتر تهدید ناشی از گروه های مختلف شبه نظامی را درک می کنند و بر همین اساس درخواست ها برای مقابله با آنها در حال افزایش است.
حادثه اخیر حمله به کنسولگری آمریکا در بنغازی در شرق لیبی که به کشته شدن سفیر و سه تن از دیپلمات های این کشور انجامید، بار دیگر موضوع تهدیدات ناشی از گروه های مسلح را مورد توجه قرار داد.
گرچه بسیاری از مردم لیبی، اعتراض به توهین کنندگان به پیامبر اسلام (ص) را اقدامی به حق و اصولی می دانند اما در عین حال وقوع حوادثی چون حمله به کنسولگری آمریکا و کشتن دیپلمات های این کشور را به هیچ وجه تایید نمی کنند و آن را فرصت طلبی گروه های افراطی می دانند.
یکی از گروه هایی که در مظان اتهام حمله به کنسولگری آمریکا در بنغازی قرار دارد گروه موسوم به ˈانصار الشریعهˈ است که دیدگاه های افراطی و نزدیک به القاعده دارد و از جمله گروه های شبه نظامی در لیبی است.
روز جمعه هزاران نفر از مردم بنغازی در محکومیت فعالیت گروه های شبه نظامی و به طور مشخص گروه انصار الشریعه دست به تظاهرات اعتراضی زدند و خواستار پایان یافتن حضور و فعالیت گروه های مسلح در این شهر شدند.
در پی این راهپیمایی درگیری هایی نیز در اطراف مقرهای برخی از گروه های شبه نظامی میان معترضان و اعضای این گروه ها شکل گرفت. پس از آن نیز نیروهای دولتی اقدام به حمله به این مقرها کردند که تا دیروز شنبه درگیری میان این نیروها و شبه نظامیان وجود داشت. طی درگیری های ۴۸ ساعت گذشته دستکم هفت نفر کشته و ۷۰ نفر نیز زخمی شدند.
ارتش لیبی در اطلاعیه ای به شبه نظامیان هشدار داد ظرف ۴۸ ساعت پایگاه های ارتشی، اماکن دولتی و تاسیساتی را که به رژیم گذشته تعلق داشته تخلیه کنند. در این میان گروه شبه نظامی موسوم به ˈتیپ های ابوسلیمˈ انحلال خود را اعلام و گروه انصار الشریعه نیز اعلام کرد که از پایگاه قبلی خود در شرق بنغازی خارج می شود.
تظاهرات اعتراضی علیه گروه های مسلح و در پی آن هجوم نیروهای دولتی به مقر برخی از این گروه ها نشان از اوج نفرت مردم و دولت لیبی از ادامه حضور و تحرکات آنها دارد. با این وجود به نظر می رسد لیبی تا پایان فعالیت شبه نظامیان راه دشواری را پیش رو داشته باشد.
تحقیق**۹۹۳۰**۱۳۵۸
انتهای پیام /*
www.irna.ir