بی نظمی در زمان خواب وبیداری به اختلال خواب منجر می شود
همه انسان ها به خواب نیاز دارند و به طور معمول همه متخصصان به مردم توصیه می کنند که ۸ساعت خواب شبانه داشته باشند. اما نیاز به خوابیدن در افراد متفاوت است؛ ممکن است افرادی به خواب بیشتر یا کمتر برای برطرف کردن خستگی نیاز داشته باشند.
به طور کلی گفته می شود که در ۲مرحله از زندگی مدت زمان خواب بیشتر است. یکی در دوران نوزادی که یک نوزاد ممکن است تا ۲۰ساعت هم در روز بخوابد و مرحله دیگر دوران سالمندی است که البته همه سالمندان در این دوران پرخواب نمی شوند. اما اختلال خواب در هر سن و مقطعی ممکن است رخ دهد. نوزاد ممکن است به علت ابتلا به قولنج که در ماه های اول زندگی بسیار شایع است، کم خواب شود یا از خواب بپرد و در دوران سالمندی نیز ممکن است مصرف برخی داروها خواب بیمار را کم کند.
همچنین بسیاری از نوجوانان در سال های بلوغ ممکن است به علت تغییرات هورمونی، استرس و اضطراب بی خوابی یا پرخوابی را تجربه کنند.بزرگسالان نیز به دلایل متعدد از قبیل استرس شغلی، مواجه شدن با رویدادهای تنش زا طی روز و یا به هم ریختن برنامه خواب شبانه ممکن است دچار اختلال خواب شوند.خوب است بدانید بیشتر افراد پرخواب که به بیش از ۹ساعت خواب نیاز دارند، احساس اضطراب و افسردگی می کنند و از نظر اجتماعی افرادی منزوی محسوب می شوند. اما افراد کم خواب که به کمتر از ۴ساعت خواب نیاز دارند و عملکرد خوبی نیز طی روز از خود نشان می دهند، اغلب افرادی باکفایت و از نظر اجتماعی مسلط و راضی هستند.
در یک دوره ۲۴ساعته، یک فرد بالغ یک یا ۲بار می خوابد که این ریتم در دوران نوزادی وجود ندارد و یک نوزاد در ۲سال اول زندگی ریتم خواب مشخصی پیدا می کند.زنان به دلیل ویژگی های فیزیولوژیکی، الگوی خواب متغیری دارند و بسیاری از آنان به هنگام قاعدگی دچار اختلال خواب می شوند.نتایج تحقیقات نشان می دهد افرادی که کمتر از ۳ساعت و بیش از ۸ساعت می خوابند، ۱۵درصد بیش از افرادی که هر شب ۷ساعت می خوابند در معرض خطر مرگ قرار دارند. با این حال نمی توان الگوی خواب مشخص و قطعی برای تمام افراد تعیین کرد و اختلال خواب افراد را باید بر اساس الگو یا ریتم خواب وی شناسایی و بررسی کرد.به طور کلی اختلالات خواب را می توان در ۴محور بررسی کرد. بی خوابی، پرخوابی، ناهنجاری های خواب و آشفتگی برنامه خواب و بیداری ۴محور اصلی اختلالات خواب است.
یکی از شایع ترین شکایات افراد بزرگسال یا سالمند اختلال بی خوابی است که طی آن فرد در شروع یا تداوم خواب دچار مشکل می شود.علل متعددی برای این عارضه عنوان شده اما تجربه یک شوک شدید یا واقعه استرس زا و تنش آور شایع ترین علت آن است و در واکنش به این حادثه فرد دچار بی خوابی می شود. در پرخوابی که بیشتر به صورت خواب آلودگی مفرط روزانه تظاهر پیدا می کند، فرد با وجود خواب زیاد، انرژی و نشاط لازم را برای انجام فعالیت های روزانه ندارد و هر چه بیشتر می خوابد بیشتر به خوابیدن نیاز پیدا می کند.محور دیگر، ناهنجاری های خواب است که یک پدیده ناخوشایند و غیرعادی است و شامل خواب گردی، وحشت شبانه، حرف زدن در خواب، دندان قروچه، فلج خواب، کابوس شبانه و خروپف می شود. تمامی این عوارض باعث به هم خوردن الگوی خواب در فرد می شود و عملکرد وی را تحت تاثیر قرار می دهد. بیشتر افراد در مرحله خواب عمیق دچار این مشکلات می شوند و به همین دلیل نمی توانند اتفاقاتی را که در خواب افتاده است، به یاد آورند.
همچنین آشفتگی برنامه خواب و بیداری زمانی اتفاق می افتد که الگوی خواب فرد تغییر می کند و برنامه خواب و بیداری اش جابه جا می شود. بیشتر افرادی که در شیفت شب کار می کنند و یا عادت دارند تا پاسی از شب بیدار بمانند دچار این مشکل می شوند. بیشتر این افراد دوست دارند هر وقت دلشان خواست بخوابند اما به علت آشفتگی شدید برنامه خواب و بیداری، قادر نیستند به هنگام خستگی بخوابند و مشکلشان روز به روز بدتر می شود. همچنین می توان اختلالات خواب را از یک منظر دیگر نیز بررسی کرد. گاهی اختلال خواب اولیه است، گاهی مرتبط با یک اختلال روانی دیگر است. گاهی اختلال خواب مرتبط با یک بیماری جسمی و گاهی حاصل از سوء مصرف مواد است. در این میان فقط اختلال خواب اولیه مخصوص کودکان است و در موارد دیگر بزرگسالان هستند که به آن دچار می شوند.
بیشتر مردم از دیر به خواب رفتن یا ناتوانی در تداوم خواب شکایت دارند. در بیشتر موارد به هم خوردن الگوی خواب علت اصلی این عارضه است و توصیه ما رعایت بهداشت خواب است. یعنی فرد تحت هر شرایطی سر ساعت معین بخوابد و محیط خواب را آرام و ساکت نگه دارد. بیشتر افراد به علت بی نظمی در ساعت خواب و تجربه استرس و اضطراب طی روز به این مشکل دچار می شوند.توصیه اکید ما رعایت بهداشت خواب است. در موارد شدیدتر روان درمانی به بیماران پیشنهاد می شود تا طی این فرآیند بتوانند بر استرس، اضطراب و ترس خود غلبه کنند یا روش های آرام سازی را فرا بگیرند و با اجرای آن الگوی خواب خود را تنظیم کنند.میگنا دات آی آر. در موارد بسیار اندکی مصرف داروهای خواب آور ضروری است که آن هم بیشتر در مورد سالمندان یا افرادی که دچار کم خوابی شدید هستند، تجویز می شود. رعایت بهداشت خواب یکی از بهترین و آسان ترین روش ها برای رفع اختلال خواب است اما متاسفانه بسیاری از افراد بدیهیات و اصول اولیه بهداشت خواب را رعایت نمی کنند.البته رعایت این اصول برای افرادی که سال هاست عادت کرده اند هر وقت دلشان خواست بخوابند، کار بسیار دشواری است. زیرا فرد تصور می کند هر قدر بیشتر به خوابیدن فکر کند، بیشتر از آن فاصله می گیرد.
به این ترتیب در طول زمان دچار وسواس شده و مشکل تشدید می شود. توصیه اکید ما به این دسته از افراد این است که سعی کنند در لحظه زندگی کنند و با مطالعه کتاب، نرمش و مصرف یک لیوان شیر به رختخواب بروند و حتی اگر طی چند شب اول نتوانستند سر ساعت معینی به خواب بروند، برنامه خواب خود را تغییر ندهند. بدیهی است که هر کس خودش بهتر می تواند دریابد که با چه کارهایی می تواند خواب خوبی داشته باشد.
گفتگوی روزنامه خراسان با مهدی آزاد کارشناس ارشد روان شناسی بالینی
خراسان – مورخ دوشنبه /۰۶/۲۷ شماره انتشار ۱۸۲۱۹