زهرا خدایی
طبق اعلام سازمان صلیب سرخ جهانی، جنگ داخلی در سوریه در وضعیت بدی قرار دارد. این در حالی است که سرگئی لاوروف، وزیر خارجۀ روسیه اعلام کرده:” واقع بینانه نیست که امیدوار باشید روسیه بتواند بشار اسد را به ترک قدرت متقاعد کند”. با توجه به اینکه ملاقات ها و رایزنی های دیپلماتیک تاکنون نتوانسته اندکی از آتش بحران سوریه بکاهد، ایران پیشنهاد داده است که می تواند میزبان مخالفان سوریه و دولت بشار اسد برای گفتگو باشد. اینکه این راهکار تا چه میزان عملی است، سوالی است که حسین رویوران، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگویی با خبرآنلاین به آن پاسخ داده است، در ذیل مشروح آن را می خوانید.
پیشنهاد ایران برای میزبانی نشست مخالفان با دولت سوریه با توجه به عدم اعتماد کافی میان طرفین شدنی است؟
در پیشنهادی که ایران آن را ارائه داده تنها موضوع حضور مخالفین مطرح نیست. ایران گفته می تواند میز گفتگو را برای مخالفان و دولت سوریه فراهم کند. من این پیشنهاد را مثبت ارزیابی می کنم ایران با برخی از مخالفین در اروپا وارد گفتگو شده؛ روسیه نیز در مسکو با برخی از مخالفین در هفتۀ گذشته وارد گفتگو شده است که البته نتیجه ای در برنداشت. این گفتگو بین کشورها و برخی از مخالفین بوده است و نه دولت سوریه و مخالفین.
پیشنهاد ایران چند بُعد دارد که در وهلۀ اول نگاه ایران به بحران سوریه حائز اهمیت است. اینکه بحران سوریه نتیجۀ سه عامل داخلی، منطقه ای و بین المللی است و پیشنهاد گفتگو میان دولت و مخالفان به تعبیری نفی عامل بین المللی و منطقه ای است؛ عواملی که در این بحران خارج از مقررات بین المللی حضور و بروز دارند. بحث دوم اینست که ایران اعتقاد دارد بحران سوریه نتیجۀ عوامل داخلی و خارجی است و لذا عوامل خارجی هم در این اجلاس تهران می توانند حضور پیدا کنند، چون حل این بحران فقط با عامل داخلی سوریه امکانپذیر نیست. لذا این پیشنهاد دربرگیرندۀ متغیرها، طرفها و بازیگران خارجی نیز هم هست.
آیا این پیشنهاد واقع گرایانه است؟
من تصور می کنم اگر ایران پیشنهاد ندهد بدین معناست که خلأیی در این فضا وجود دارد، چون در طرح کوفی عنان و طرح ژنو هیچ زمینۀ اجرایی تعریف نشده است. اینکه ایران آمده و زمینۀ اجرایی کردن طرح ها را تعریف کرده، خوب و مثبت است و به نوعی خلأ موجود را پر کرده است.
اما این سوال مطرح می شود که پیشنهاد ایران با توجه به موضع داشتن و حمایت از دولت سوریه تا چه میزان شدنی است. باید گفت که هیچ کشوری به اندازۀ ایران توان تأثیرگذاری بر دولت سوریه را ندارد و حضور مخالفان در تهران می تواند نقش میانجی گری ایران در نزدیک کردن دولت و مخالفان را به خوبی پررنگ کند؛ آن هم به دلیل نوع تأثیرگذاری که ایران بر دولت سوریه دارد. هرچند من چندان احتمال اجرایی شدن این پیشنهاد را نمی دهم ولی تصورم بر اینست که اصل پیشنهاد، خوب است.
چرا نشست ژنو به نتیجه ای نرسید؟
بعد از طرح کوفی عنان، نشست ژنو برگزار شد. نتایج نشست این بود که خشونت ها متوقف و گفتگو میان مخالفان و دولت آغاز شود و اولین دستاورد آن تشکیل دولت باشد؛ دولت وحدت ملی که از اختیارات مشخصی برخودار باشد، انتخابات برگزار کند و بتواند بر امور فائق آید. اما شاهد بودیم که این توافق در همان نطفه خفه شد به دلیل اینکه اظهارنظرهای خانم کلینتون بر این اساس بود که بشار اسد باید کنار برود، در حالیکه در ژنو بحثی از کنار رفتن بشار اسد نبود و موضوعاتی همچون تشکیل کابینۀ ملی و توقف خشونت مورد بررسی قرار گرفت.
به همین دلیل طرح ژنو از اجرا بازماند. اتفاقی که افتاده اینست که غربی ها فرایند براندازی که متکی بر تقویت افراد مسلح و مجهزکردن، رساندن سلاح به آنها برای یکسره سازی است را دنبال می کنند؛ در حالیکه این هم با طرح کوفی عنان و هم با طرح ژنو در تعارض است.
تکرار فجایعی که طی ماههای اخیر در سوریه شاهد آن بودیم تا چه میزان در تضعیف موقعیت دولت تأثیرگذار است. در مورد فاجعۀ تریمسه همچون گذشته هیچکس مسئولیت آن را نمی پذیرد.
تریمسه، روستای بسیار کوچکی در حماء است که مساحت آن از ۱ کیلومتر تجاوز نمی کند. دوم اینکه به کارگیری توپخانه و هواپیما که مخالفین مدعی شده اند در روستایی با این مساحت با عقل سلیم سازگار نیست. سوم اینکه ناظران سازمان ملل روز شنبه از این روستا دیدن کرده اند و در اولین اظهارنظر، سخنگوی آنها اعلام کرد که هواپیما و توپخانه در این شهر به کار گرفته نشده است و دولت چند ساختمان که مخالفین در آن استقرار داشتند را مورد حمله قرار داده است که البته این امری طبیعی است.
گفتنی است طبق گزارش سازمان ملل بخشی از افرادی که کشته شده اند نیز خارجی بوده اند که ممکن است بخشی از آنها سلفی های القاعده باشند. آنها در این روستا استقرار داشتند و این ساختمان را مورد حمله قرار داده و آنها را به قتل رسانده اند. لذا کشته ها جنگجو بودند و افراد غیرنظامی و یا اهالی روستا نبوده اند و در میدان جنگ کشته شدن نیز طبیعی است.
آنچه که اتفاق افتاده اینست که برخی از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی از طرف جنگجویان و تروریست ها انتخاب شده بودند برای اینکه ارتش به آنها حمله نکند و این غیرنظامیان توسط خودِ تروریستها به قتل رسیده اند. این شهادت سازمان ملل در این زمینه به نظر من بسیار اهمیت دارد و نشان می دهد که ارتش سوریه- گرچه در جنگ هر اشتباهی امکانپذیر است- اما در این مورد ارتش سوریه به مردم غیرنظامی حمله نکرده است و کشته های غیرنظامی از طرف تروریستها بوده است و تروریستها در ساختمان هایی که استقرار داشتند، مورد حمله قرار گرفته اند و کل روستا از طرف ارتش سوریه مورد حمله قرار نگرفته است.
در صورتی که درخواست ۱۰ روزۀ تعیین شده برای پایان دادن به خشونت ها به پایان برسد، چه سرنوشتی در انتظار سوریه خواهد بود؟
دولت سوریه اعلام کرده است که آمادگی کامل برای توقف خشونت دارد و این همان بند اول طرح کوفی عنان است، دولت سوریه موافقت خود را پیشتر با بند اول طرح عنان یعنی توقف خشونت ها اعلام کرده بود. بند دوم طرح عنان ورود به گفتگو با مخالفین است ولی دولت سوریه به عنوان یک دولت وظایفی در حفظ امنیت دارد بدین معنا که تا زمانی که تروریست هایی هستند و از مردم باج گیری و خلاف قانون عمل می کنند، دولت سوریه وظیفه دارد امنیت شهروندان خود را تأمین کند.
لذا توقف خشونت در ابتدا باید از طرف مخالفان صورت گیرد، اگر آنها خشونت را کنار گذاشتند، دولت نیز باید خشونت را کنار بگذارد. چون خشونت دولت یک امر طبیعی است برای حفظ امنیت جامعه. وظیفۀ اولیۀ دولت برخورد با هرگونه ناهنجاری امنیتی است.
آیندۀ سوریه را چگونه پیش بینی می کنید؟
آیندۀ سوریه در شرایط فعلی آیندۀ مثبتی نیست. متأسفانه شرایط موجود مبتنی بر کشتار، تقابل، درگیری است و این شاخص های منفی است. آیا دولت سوریه توان یکسره سازی و پاک سازی سرزمین خود را دارد؟ به نظر من به طور نسبی دارد. ما شاهد بودیم هرگاه دولت سوریه اراده کرده در یک جایی(مثل تریمسه) وارد شده، دولت سوریه ظرف نیم ساعت وارد این منطقه شد و افراد مسلح را در این منطقه از بین برد. این نشان می دهد ارتش سوریه از توان یکسره سازی برخوردار است اما این توان برای کل کشور فراگیر نیست اما همچنان دولت علیرغم اقدامات غربی ها و کشورهای عربی در تأمین سلاح های نیمه سبک و سنگین نسبت به مخالفان توان برتر دارد
با توجه به فضای موجود تصور می کنم شرایط به گونه ای است که باید شاهد استمرار ناامنی در سوریه باشیم. حل بحران هم اکنون پیش بینی نمی شود مگر اینکه رفتار بازیگران تغییر پیدا کند.
۴۹۲۶۳
دانلود
خبرآنلاین