تعیین نرخ سود در بازار

در حال حاضر نرخ تورم در اقتصاد ایران ۳۴/۷درصد است. برای آنکه از سپرده‌گذاری در بانک‌ها استقبال شود، باید نرخ سود از نرخ تورم بیشتر باشد به عبارت دیگر در این میان نباید نرخ منفی واقعی وجود داشته باشد.  برخی‌ها بدون دقت کافی، به این مساله اشاره دارند که نرخ سود در کشورهایی مثل آلمان، انگلیس و آمریکا سه تا پنج‌درصد است در حالی‌که باید به این نکته نیز توجه داشت که نرخ تورم در آن کشورها یک‌درصد یا زیر یک‌درصد است پس در نتیجه اگر قرار است مشابه آنها باشیم با فرض نرخ تورم ۲۵‌درصدی باید بانک‌های کشور نرخ سود ۳۰‌درصدی اعطا کنند.

 تصور من از تعیین دامنه ۱۰ تا ۲۱‌درصدی برای سود بانکی آن است که کف و سقفی برای نرخ سود بانکی در سپرده‌گذاری‌های مختلف صورت گیرد در غیر این صورت که چنین دامنه بزرگی برای یک نرخ سود بلندمدت، بسیار معقول نیست.

 اگر بانک‌ها می‌خواهند به مکانیزم بازار سپرده‌گذاری، اعتبار بدهند باید اجازه دهند تا بازار خودش را نشان بدهد و نرخ‌ها را مشخص کند.

برای سود سپرده‌های بلندمدت قاعدتا باید نرخ را بیش از۲۰‌درصد تعیین کنند تا هم بین بانک‌ها رقابت باشد و هم سپرده‌ها جذب سیستم بانکی شود.

 در شرایطی که فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها آغاز شده است به سرمایه‌گذاری‌های مجدد نیاز شدید داریم و در ادامه اصلاح نسبی قیمت‌ها، نیاز به این داریم که بنگاه‌های اقتصادی به سمت تکنولوژی بهتر و برتر بروند و بانک‌ها هم در چنین شرایطی منابع بیشتر می‌طلبند.

 بنابراین تعیین چنین دامنه‌ای برای سود بانکی از سوی بانک مرکزی، اثر مثبتی بر بازار نخواهد داشت.  باید فاصله بین نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات کاهش پیدا کند؛ در بسیاری از اقتصادهای دنیا این فاصله دو تا سه‌درصد است در حالی‌که در اقتصاد ایران این فاصله به هفت الی هشت‌درصد می‌رسد که این امر در نتیجه هزینه‌های اضافی بانک‌ها یا طمع آنها به سود بیشتر است.

 برای بسیاری از مردم این نرخ سود تسهیلات بانکی به صرفه است تا جایی که گاهی رشوه داده می‌شود تا از بانک‌ها تسهیلات کلان گرفته شود.  تمایلات دو دولت یازدهم و دهم مشابه است با این تفاوت که در دوره قبل انعطاف کمتر بود و فشار بسیارتر بود که این نرخ پایین بیاید.

البته اکنون که گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر تعیین دامنه برای تعیین سود بانکی وجود دارد، خود همین مطلب هم نشان‌دهنده دستوری‌بودن نرخ است. در این سال‌ها بنا به دلایل مختلف از سیاست‌های پولی استفاده نشده و همین الان هم به خوبی استفاده نمی‌شود.  

 *جمشید پژویان / کارشناس اقتصادی