تغذیه‌دبستانی‌ها

در آغاز فصل پاییز و روزهای خاطره‌انگیز بازگشایی مدارس هستیم. این اوقات شیرین همان‌گونه که تحولی در زندگی کودکان ایجاد می‌کند، تغییرات گسترده‌ای نیز در تغذیه آنان به وجود می‌آورد. به طور کلی تغذیه کودکان حائز اهمیت زیاد است، زیرا:

 کودکان در حال رشد سریع هستند و هر نوع اختلال تغذیه‌ای می‌تواند به رشد آنان لطمات جدی و گاه جبران ناپذیر وارد سازد. منشا و ریشه بسیاری از بیمار‌های بزرگسالی، از دوران کودکی شروع شده و ممکن است تا پایان عمر گریبانگیر شخص باقی بماند. بسیاری از اختلالات تغذیه‌ای در کودکان، عوارضی ایجاد می‌نماید که جبران آنها اکثرا بسیار مشکل و حتی گاه امکان ناپذیر است. کودکان پس از رفتن به مدرسه تغذیه‌شان از کنترل مادر خارج می‌شود و تصمیم‌گیری در مورد تغذیه را خود به عهده می‌گیرند. کمبود آگاهی تغذیه‌ای کودکان، یکی از عوامل مهم استفاده از الگوی غذایی نامناسب در آنان است. تبلیغات گسترده برخی از رسانه‌های گروهی در مورد مواد غذایی یا غذاهای فاقد ارزش تغذیه‌ای، منجر به استفاده کودکان از این مواد می‌شود. وجود مواد غذایی آماده فراوری شده در بوفه برخی از مدارس، آنان را تشویق به استفاده از میان وعده‌های آماده فراوری شده می‌کند که برای سلامتی‌‌شان مفید نیست. کودکان معمولا در مورد تغذیه از هم سن و سالان و همکلاسان خود پیروی می‌کنند که این امر می‌تواند موجب برقراری عادات غذایی نامناسب و نادرست در آنان شود.

اختلالات تغذیه‌‌ای در کودکان دبستانی۱- بدخوری: اختصاص دادن برنامه غذایی عمدتا به مواد فاقد ارزش تغذیه‌ای و یا مواد باارزش تغذیه‌ای پایین۲- پرخوری: مصرف زیاد مواد غذایی در هر وعده، و یا ریزه خواری ۳- کم‌ خوری: کمبود دریافت مواد مغذی مورد نیاز۴- نخوردن صبحانه و یا مصرف صبحانه خیلی مختصر و ناکافیمشکلات عمده‌ای که تغذیه غلط و نامناسب و به طور کلی اختلالات تغذیه‌ای در سلامت کودکان ایجاد می‌کنند، عبارتند از:چاقی، کم وزنی، لاغری، کوتاه قدی، کاهش قدرت ایمنی و کمبود مقاومت در برابر بیماری‌ها، کاهش قدرت یادگیری، کم خونی، یبوست، بی‌حالی، خستگی، سستی و بی‌رغبتی به تحصیل و برخی عوارض دیگر.
بررسی اختلالات تغذیه‌ای کودکان و تاثیر آنها بر سلامت۱- بدخوری: یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در بین کودکان به خصوص کودکان دبستانی، بد غذایی است. بد غذایی می‌تواند در وعده‌های غذایی اصلی (یعنی صبحانه، ناهار و شام) و یا در میان وعده‌ها باشد.استفاده از غذاهای آماده (Fast Foods) به عنوان غذای اصلی و یا میان وعده‌های آماده فراوری شده، مشکلاتی را در سلامت کودکان بر جای می‌گذارد.در تهیه غذاهای آماده و یا میان وعده‌های آماده فراوری شده، معمولا مقدار زیادی روغن به خصوص روغن‌های جامد که قیمت ارزان‌تری دارند و حمل و نقل و نگهداری آنها آسان‌تر است، استفاده می‌شود. همچنین اکثرا مقدار نمک اضافه شده به این غذاها یا مواد خوراکی زیاد و خیلی بیش از مقدار توصیه شده توسط مجامع علمی بین‌المللی است.برخی از میان وعده‌های آماده فراوری شده، مانند انواع نوشابه‌های گازدار، پودر شربت‌‌های آماده، آبمیوه‌های آماده و امثال آن نیز حاوی مقدار زیادی شکر هستند. این سه ماده یعنی روغن، نمک و شکر چنانچه به طور نامناسب و به مقدار زیاد یا مکرر مورد استفاده قرار گیرند، بسیار مضر و برای سلامت انسان خطرناک خواهند بود.۲- پرخوری: بسیاری از کودکان، عادت به پرخوری و مصرف زیاد غذا دارند. این افراد، سرسفره بشقاب خود را از غذا پر می‌کنند و یا به دفعات غذا در بشقاب خود می‌کشند. همچنین در فواصل بین وعده‌های اصلی غذایی نیز مقدار زیادی میان وعده، به خصوص میان وعده‌های فاقد ارزش تغذیه‌ای میل می‌کنند.۳- کم‌خوری: برخی از کودکان به علت کم اشتهایی ناشی از اختلالات جسمی و یا استرس‌های ناشی از رفتن به مدرسه، امتحان، ترس از عدم موفقیت تحصیلی و یا عوارض عصبی ناشی از مسائل خانوادگی، قادر به مصرف مقدار کافی و لازم غذا و میان وعده نیستند. این کودکان به علت کم‌خوری نمی‌توانند نیازهای تغذیه‌ای خود را تامین کنند و دچار اختلالات و عوارض ناشی از کمبود‌های تغذیه‌ای خواهند شد.۴- نخوردن صبحانه: نخوردن صبحانه و یا استفاده از صبحانه مختصر و ناکافی یکی از عادات شایع در بین کودکان دبستانی است. این عادت نامناسب گاه تا سنین بالاتر یعنی دوران نوجوانی، جوانی و حتی سالمندی نیز ادامه خواهد داشت. برخی از افراد تصور می‌کنند که نخوردن صبحانه، یعنی حذف مهم‌ترین و مفیدترین وعده غذایی، یک امر عادی و بی‌ضرر است و انسان می‌تواند به هر دلیلی این وعده مهم را از برنامه غذایی خود حذف کند. این تصور به هیچ‌وجه صحیح نیست.دلایل اهمیت وعده صبحانه عادت غلط نخوردن صبحانه متاسفانه در کودکان دبستانی گستردگی زیادی دارد و جمعیت قابل توجهی را در برمی‌گیرد. صبح پس از برخاستن از خواب، چون سلول‌های بدن برای مدتی نسبتا طولانی از مواد غذایی محروم بوده‌اند، لذا نیاز زیادی به دریافت مواد مغذی حاصل از صبحانه دارند. نظر به اینکه کودکان پس از برخاستن از خواب، روز پر تحرک و فعالی را از نظر جسمی و فکری در پیش دارند، لذا نیازشان به صبحانه بسیار زیاد است.  به علت نخوردن صبحانه، میزان قندخون کاهش می‌یابد و احتمال بروز عوارض عصبی از قبیل بی‌حوصلگی، پرخاشگری، عصبانیت، خستگی و کوفتگی، افسردگی و حتی سرگیجه و سردرد در کودکان زیاد خواهد بود. کاهش قدرت یادگیری و تمرکز و در نتیجه افت تحصیلی به علت کاهش قندخون از عوارض شایع نخوردن صبحانه است. به علت آنکه معده کودکان کوچک است و نمی‌توانند مقدار زیادی غذا در یک وعده مصرف کنند، بنابراین مواد مغذی مورد نیاز آنها در دو وعده اصلی غذایی دیگر (ناهار و شام) تامین نمی‌شود. کمبود تحرک و بازی و جست و خیز از دیگر عوارض نخوردن صبحانه است که این امر موجب اختلال در رشد و بروز رخوت و سستی در کودک می‌شود.  نخوردن صبحانه، موجب روی آوردن کودک به میان وعده‌های آماده فراوری شده می‌گردد. به علت استفاده از میان وعده‌های آماده که اکثرا چرب یا شیرین هستند، کودک اشتهای لازم برای صرف غذای کافی در وعده ناهار را ندارد. به این ترتیب، این عادت نامناسب که متاسفانه شیوع زیادی نیز در بین کودکان دبستانی دارد، می‌تواند لطمات و زیان‌های بسیاری برای این گروه سنی حساس در پی داشته باشد.