تماشاخانه‌ها به روایت بازیگران

تماشاخانه عنوان برنامه‌ای پژوهشی است که تاریخچه تماشاخانه‌های قدیمی تهران را ورق می‌زند و به شیوه گزارشی و مستند، شنوندگان را در جریان آنچه در این اماکن فرهنگی اتفاق افتاده، قرار می‌دهد. پیمان شیخی، مجری و سردبیر برنامه تماشاخانه به جام‌جم گفت: در شهر تهران حدود ۶۰ تماشاخانه قدیمی وجود دارد که البته ۹۰ درصد این تماشاخانه‌ها در حال حاضر فعال نیست.

وی درباره ضرورت معرفی این اماکن توضیح داد:‌ یکی از آسیب‌های تئاتر کشور این است که مردم نمی‌دانند برای دیدن تئاتر مورد نظرشان باید به کجا مراجعه کنند. در صورتی که مردم تماشاخانه‌ها را بشناسند برای انتخاب یک نمایش راحت‌تر دست به انتخاب می‌زنند. مثلا می‌فهمند که در تماشاخانه سنگلج صرفا نمایش ایرانی روی صحنه می‌رود یا این که تماشاخانه مولوی محل اجرای تئاتر تجربی است.

همچنین اگر بدانند که عموم آثار نمایشی حوزه هنری مذهبی است، برای دیدن این آثار به این مرکز مراجعه می‌کنند.

این تماشاخانه‌ها بخشی از تاریخ قدیم تهران را تشکیل می‌دهند و گذشته شهر هر فردی شناسنامه و چراغ راهش محسوب می‌شود. جای تاسف دارد که برخی جوانان زندگی‌نامه فوتبالیست‌های خارجی را حفظ هستند، ولی تاریخچه هنر مملکت خودشان را نمی‌شناسند.

وی افزود: در گذشته گروه‌های نمایشی داشته‌ایم که اینها هر روز دور هم جمع می‌شده و تمرین می‌کردند. بازیگران مطرحی چون خسرو شکیبایی، محمد مطیع و… مدام در تماشاخانه‌ها حضور داشتند.

شیخی با اعلام این خبر که تماشاخانه سنگلج در سه برنامه هفته‌های آینده «تماشاخانه» مورد بررسی قرار می‌گیرد، تاکید کرد:‌ تکیه‌دولت و اداره برنامه‌های تئاتر جزو مکان‌های بررسی شده در تماشاخانه است. این اداره اولین اداره‌ای بود که به صورت منسجم تحت عنوان «اداره هنرهای دراماتیک» به تئاتر می‌پرداخت.

وی با بیان این که در حال حاضر حدود ۱۵ تماشاخانه را برای معرفی در نظر گرفته‌ایم، گفت: مجموعه تئاتر شهر یکی از اماکنی است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

این مجموعه پنج تماشاخانه دارد که سه تای آنها از بین رفته است. همچنین در سالن خلیج‌فارس فرهنگسرای نیاوران و تالار مولوی و تالار هنر هم‌اکنون تئاتر اجرا می‌شود و می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد.

شیخی درباره محتوای هر یک از قسمت‌های برنامه گفت: معرفی تماشاخانه به این معنا نیست که فقط نشانی یک تماشاخانه را بدهیم و بگوییم در کدام خیابان قرار گرفته است. ما وقتی بخواهیم تاریخچه یک تماشاخانه را بررسی کنیم به افرادی که در آنجا مستقر بوده‌اند اشاره می‌کنیم. مثلا می‌گوییم که عزت‌الله انتظامی در تئاتر سنگلج مستقر بوده است. بعد توضیح می‌دهیم که آن تماشاخانه در چه سالی شروع به کار کرده و چه تاثیری روی وضع تئاتر کشور گذاشته است. در برخی قسمت‌ها خاطرات بزرگان تئاتر از یک تماشاخانه را با صدای خودشان ضبط می‌کنیم. بعضی وقت‌ها هم از خاطرات مکتوب استفاده می‌کنیم که در کتاب‌ها و یادداشت‌های مختلف آمده است.

سردبیر تماشاخانه از جمشید مشایخی و داوود رشیدی به عنوان افرادی که صدایشان در برنامه شنیده می‌شود، نام برد و توضیح داد: جمشید مشایخی اولین کارمند اداره هنرهای دراماتیک بوده است و به همین دلیل حرف‌هایش درباره این مکان می‌تواند شنیدنی باشد. اتابک نادری بازیگر و مدیر لایقی است که خاطرات زیادی از تماشاخانه سنگلج دارد. محسن‌میرزاعلی شاخص‌ترین تعزیه‌خوانی است که دارد نقالی را آموزش می‌دهد. در برنامه مربوط به «تکیه دولت» به سراغ این مرشد رفتیم تا خاطراتش را بازگو کنیم؛ اما به این خاطر که او بیماری شدیدی داشت و نمی‌توانست صحبت کند، پای صحبت‌های پسرش نشستیم.

وی با اشاره به این که قصد داریم به تماشاخانه‌های شهرستانی هم بپردازیم، گفت:‌ من شنیده‌ام در مشهد تماشاخانه‌ای فعال بوده که از پشت‌صحنه‌اش دو تا درشکه وارد می‌شده است و عظمت و بزرگی فضای محل نمایش در این حد بوده است. در شهرهای اهواز، تبریز، شیراز و اصفهان هم سالن‌های مجهزی موجود بوده است. در این شهرها در حال حاضر از سالن‌های چندمنظوره برای اجرای تئاتر استفاده می‌شود.

تماشاخانه با تهیه‌کنندگی نوید جولایی، سردبیری، اجرا و گزارشگری پیمان شیخی و گزارش اتابک نادری پنجشنبه‌ها ساعت ۲۳ و ۱۵ دقیقه و یکشنبه‌ها ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه (تکرار) از رادیو نمایش روی موج اف.ام، ردیف ۱۰۷٫۵ پخش می‌شود.