دایناسوری در پارک زمین‌شناسی

معمولا دایناسورها یکی از مهم ترین و جالب ترین سوژه هایی هستند که موزه های علوم زمین به آن می پردازند. به همین دلیل کارگروه پارک موزه علوم زمین ایران نیز توجه به این موضوع را به عنوان یکی از ایده های اصلی خود انتخاب کرد و بویژه روی ساخت دایناسور، برنامه ریزی و تلاش جدی به عمل آورد.

پس از چند جلسه بحث و بررسی مقرر شد در گام نخست برای محوطه پارک موزه دایناسوری از جنس گیاهخواران و از نوع دیپلودوکوس ساخته شود.

در آغاز یک ماکت دایناسور گیاهخوار دیپلودوکوس توسط رضا صفاری ـ طراح و مجسمه ساز ـ ساخته شد و پس از تائید کلیات طرح، ساخت دایناسور با ابعاد واقعی در فضایی که به همین منظور در اختیار مجری قرار گرفت، طی هشت مرحله مختلف ساخت ماکت اولیه دایناسور (به اندازه ۷۵ سانتی متر با آناتومی کامل طبیعی)، شکل دادن میلگردها، قوطی ها و تورهای فلزی برابر نقشه و طرح اولیه، پوشش اولیه آرماتور فلزی با مصالح مناسب، پوشش دوم و سوم آن، پوست سازی و مراحل کار و آماده سازی آن برای قالب گیری و قالب ریزی با فایبرگلاس، شروع و تداوم یافت.

امید می رود پیکره ساخته شده دایناسور که یکی از برجسته ترین و جذاب ترین موارد ارائه شده در پارک موزه است و در نوع خود در کشور و خاورمیانه بی نظیر است، توجه بسیاری را به خود جلب کند.

با توجه به ابعاد بزرگ این مجسمه، برای آن که بازدیدکننده دیدکافی داشته باشد، باید دست کم از هر طرف ۱۰ متر با دیگر پدیده های ارائه شده در پارک فاصله داشته باشد. در فضای پشت دایناسور درخت های مناسب کاشته می شود و محوطه اطراف آن با چمن و بوته های هماهنگ با زمان زیست دایناسور پر می شود.

● دیپلودوکوس از نمای نزدیک

دیپلودوکوس دایناسوری گردن دراز، دم شلاقی و غول پیکر بوده است که طول آن حدود ۲۷ متر، طول گردن دراز آن هشت متر و طول دم آن ۱۴ متر تخمین زده می شود، اما طول سرش کوچک و کمتر از ۷۰سانتی متر بوده است.

این دایناسور از بلندترین جانورانی است که تا به امروز خشکی های سیاره زمین به خود دیده است. سوراخ های بینی دیپلودوکوس در بالای سرش و دندان های میله ای شکل او در جلوی آرواره اش قرار داشتند. همه پاهای او شبیه پاهای فیل و پنج انگشتی بودند، اما پاهای جلویی این جانور کوتاه تر از پاهای عقبی اش بوده اند.

انگشت شست هر پا دارای چنگال بوده که احتمالا برای حفاظت و دفاع استفاده می شده است. بررسی پوست فسیل شده دیپلودوکوس نشان می دهد این جانور در پشتش یک ردیف خار داشته است.

دیپلودوکوس سبک تر از ساروپودهای غول پیکر دیگر بود و حدود ۱۰تا ۲۰ تن وزن داشت. در زیر ستون فقرات آن استخوان هایی خارجی وجود داشته که هم به سمت جلو و هم به سمت عقب پیش آمدگی استخوانی و دومیله ای داشته است (سندانی شکل). این استخوان ها احتمالا برای حفاظت و حرکت گردن و دم مورد استفاده قرار می گرفته است. دیپلودوکوس از دم شلاقی شکلش برای محافظت و دفاع استفاده می کرده است.

دیپلودوکوس، گردنش را کم و بیش افقی (موازی با زمین) نگه می داشت. احتمالا درازی گردن این دایناسور برای گشتن در جنگل ها به کار می رفته تا از برگ هایی استفاده کند که برای ساروپودهای بزرگ دیگر غیرقابل دسترسی بود و این ساروپودها نمی توانستند به خاطر اندازه شان به این جنگل ها نفوذ کنند.

به علاوه گردن دراز، این دایناسور را قادر می ساخت تا پتریدفیت ها (دم اسبیان، خزه و سرخس) را بخورد. این گیاهان برگ صاف در مناطق مرطوب رشد می کرده اند که ساروپودها نمی توانستند به آنجا راه یابند، اما احتمالا ساروپودها روی زمین سخت می ایستاده و در این مناطق مرطوب چرا می کردند.

● از ایده تا اجرا

یک ماکت دایناسور گیاهخوار دیپلودوکوس توسط رضا صفاری ـ طراح و مجسمه ساز ـ ساخته شد و پس از تائید کلیات طرح، ساخت دایناسور با ابعاد واقعی در فضایی که به همین منظور در اختیار مجری قرار گرفت، طی هشت مرحله مختلف ساخت ماکت اولیه دایناسور (به اندازه ۷۵ سانتی متر با آناتومی کامل طبیعی)، شکل دادن میلگردها، قوطی ها و تورهای فلزی برابر نقشه و طرح اولیه، پوشش اولیه آرماتور فلزی با مصالح مناسب، پوشش دوم و سوم آن، پوست سازی و مراحل کار و آماده سازی آن برای قالب گیری و قالب ریزی با فایبرگلاس شروع و تداوم یافت.