شما می‌توانید ساعت‌ها در مورد اهمیت پول و اینکه بچه‌ها باید با دقت پول خود را خرج کنند، برای آنها صحبت کنید. همان‌طور که می‌دانید بهترین معلم انسان‌ها تجربیات آنها میباشد. این نکته کلیدی در راه آموزش مباحث مالی و پولی برای کودکان شما است، اجازه دهید آنها تجربه کنند. در اینجا ما بعضی از راه‌های تشویق کودکان برای داشتن پس‌انداز و مدیریت پول را معرفی کرده‌ایم. یکی از مهمترین اهداف مقاله، فهماندن این مساله به کودکان میباشد که پول روی هیچ درختی به وجود نمی‌آید، علاوه بر این آموزش مباحث مالی به کودکان، در بلندمدت باعث می‌شود که آنها مسوولیت‌های مالی را به طور منطقی پذیرفته و از مشکلات بر سر راه خود، به راحتی عبور کنند.
کودکان را از همان ابتدا با پول آشنا کنید
برای شروع بهتر است زمانی که کودکان شما هنوز خیلی کوچک هستند (بین ۳ یا ۴ سال)، به آنها تفاوت بین سکه‌های پول رایج کشور را آموزش دهید. سپس برای آنها یک قلک تهیه کنید تا او شروع به جمع کردن پول خرد یا سکه‌ها و حتی پول‌های کاغذی در آن کند. یک قلک پول (کیف پول یا حتی کیسه‌ای برای نگهداری پول) در واقع محلی برای نگهداری امن پول‌ها میباشد و همینطور باعث ایجاد حس پول داشتن در کودکان می‌شود و این شروع بسیار خوبی است. اگر بتوانید از یک قلک شیشه‌ای یا شفاف که داخل آن مشخص باشد، استفاده نمایید، خیلی بهتر است. اینگونه قلک‌ها باعث می‌شوند کودکان بهتر پول را حس کنند و صدای آن را بشنوند و خیلی راحت انباشته شدن آن را مشاهده نمایند.
اکنون که کودک شروع به پس انداز پول کرده است، بهتر است به او اجازه دهید که با این پول هر کاری که دلش می‌خواهد انجام دهد، البته در دو حالت اینکار باید انجام شود، اول زمانی که قلک کاملا پر نشده است و دوم زمانی که قلک او پر از پول میباشد. این مساله به آنها این درس را می‌دهد که با مقدار پس‌انداز کمتر فقط می‌تواند چیزهای کوچکتر و کم‌ارزش‌تری را خریداری نمایند، در صورتی که با یک قلک پر از پول می‌تواند چیزهای خاصی را بخرند، درنتیجه ارزش پس‌انداز کردن به طور پیوسته را درک خواهند کرد. وقتی که بچه‌های شما کمی بزرگتر شدند، می‌توانید برای آنها تفاوت بین نیاز و خواسته را توضیح دهید. مثلا زمانی که شما یک تابلوی تبلیغاتی را در خیابان می‌بینید یا در حال تماشای تلویزیون هستید، در مورد محصولات و خدمات مختلف می‌توانید تفاوت بین خواسته و نیاز را برای آنها توضیح دهید. سپس از آنها بخواهید که در مورد محصولات دیگر، آنها مشخص کنند که آیا یک نیاز است یا اینکه یک خواسته است. اگر او توانست ۱۰ جواب صحیح به شما بدهد، بهتر است برای او پاداشی در نظر گرفته شود.
آنها را به پس‌انداز کردن عادت دهید
درخانه یک قانونی بگذارید که بر طبق آن کودکان موظف به پس‌انداز کردن حداقل ۱۰ درصد یا بیشتر از پول خود باشند. این پول می‌تواند از انجام دادن کاری در بیرون خانه بدست آمده باشد یا از محل پول توجیبی و ماهانه کنار گذاشته شود.اگر برنامه آموزشی خود را در مورد پس‌انداز به موقع شروع کنید و در ابتدا خیلی شرایط را برای کودکان دشوار و سخت نکنید، موفق خواهید شد. اگر برای کودکان شرایطی متعادل را در همه زمینه‌ها فراهم نماییم، آنها نه تنها واکنش منفی نشان نخواهند داد، بلکه استقبال نیز خواهند کرد، در مورد پس‌انداز کردن نیز این مساله صادق میباشد. برای درک این مساله بهترین کار این است که به گذشته خود فکر کنید، زمانی که شما نیز کودک بوده‌اید، صادقانه بگویید که آیا پولی که در جشن تولد ۸ سالگی به‌عنوان هدیه دریافت کرده‌اید، با مشورت پدر و مادر آن را خرج کرده‌اید یا خیر؟ پس‌انداز کردن پول مهارتی است که باید به کودکان آموزش داد.
یک حساب پس‌انداز به نام کودک باز کنید
همانند یک قلک، حساب بانکی می‌تواند به بچه‌ها نحوه انباشته شدن پول را نشان دهد. تفاوت حساب بانکی با قلک در این است که در حساب‌های بانکی کودکان طریقه پول‌سازی را نیز فرا خواهند گرفت. اینکه پول می‌تواند پول بسازد. برای انتخاب نوع حساب بانکی می‌توانید جدول نرخ سود بانک را به آنها نشان دهید و با مشورت خود آنها یکی از حساب‌ها را انتخاب کنید. این جداول در شعب کلیه بانک‌های کشور وجود دارد. در واقع کودک با اینکار می‌تواند یک برنامه ریزی زمانی برای پول خود داشته باشد، اینکه او باید تصمیم بگیرد چه مدت می‌خواهد پولش را در حسابی در بانک نگهداری کند و چقدر از بابت این پس انداز سود خواهد گرفت. مطمئن باشید که بردن کودک به بانک بسیار در موفقیت‌های مالی او در آینده موثر خواهد بود. امروزه باز نمودن حساب در بانک‌ها کاری بسیار آسان و سریع میباشد و انتخاب نوع حساب نیز بیشتر از چند دقیقه طول نخواهد کشید. بنابراین انجام دادن این کارها به همراه کودکان به آنها حس مستقل بودن و بزرگ شدن را خواهد داد و این برای رشد فکری و در نتیجه مسوولیت‌پذیری آنها در آینده حائز اهمیت میباشد.
تشویق کودکان به داشتن اهداف مالی
همیشه کودکتان را ترغیب کنید تا لیستی از آن چیزهایی را که می‌خواهند و همینطور زمانی که برای بدست آوردن آن چیزها لازم است را، بنویسند.
برای مثال؛ کودک شما ممکن است برای سال آینده یک جفت کفش اسکیت یا اینکه دوچرخه مخصوص کوهنوردی بخواهد، تجسم کردن و داشتن اهداف می‌تواند انگیزه او را جهت پس انداز کردن پولش بیشتر کند. شما می‌توانید برای آنها مقدار مشخصی از پس انداز را در نظر بگیرید که در صورت رسیدن به آن عدد پاداشی به آنها بدهید. یا اینکه به آنها بگویید اگر مثلا پس‌انداز آنها از ۰۰۰/۵۰۰/۱ تومان بیشتر شود به ازای هر ۱۰۰۰ تومان، شما نیز مبلغی به آنها پرداخت خواهید کرد. شما باید کودکان را طوری به پس انداز کردن تشویق نمایید که آنها به اهداف بزرگ خود زودتر و قبل از اینکه خیلی بزرگ شوند و دیگر آن هدف برای آنها جذابیت نداشته باشد، برسند.
به کودکان به صورت منظم پول توجیبی بدهید
تجربه نشان داده است که پول توجیبی بسیار مهم‌تر از پولی است که خود کودکان به دست می‌آورند، یک پول توجیبی منظم می‌تواند پس انداز منظم، خرج کردن‌های منظم را در پی داشته باشد و این اعتماد به نفس کودکان را افزایش خواهد داد، البته اینکه چه مقدار پول توجیبی به کودکان پرداخت شود از اهمیت زیادی برخوردار میباشد و این مبلغ باید بر اساس سن بچه‌ها، شرایط آنها و وظایفی که به عهده دارند تعیین شود. بیشتر کارشناسان معتقدند که ۶ سالگی زمان مناسبی برای شروع پرداخت پول توجیبی میباشد، زیرا کودکان در این سن می‌توانند بیشتر چیزهایی را که می‌خواهند و نیاز دارند، خود خریداری کنند. بعضی از والدین فکر می‌کنند که نباید مبلغی را به عنوان پول توجیبی به کودکان پرداخت کنند، زیرا آنها می‌گویند ما هر موقع که کودکمان به پول نیاز داشته باشد، به او پرداخت خواهیم کرد. اما مطالعات نشان می‌دهد که کودکانی که به طور منظم پول توجیبی دریافت می‌کنند، تمایل بیشتری برای پس انداز کردن دارند تا اینکه در مواقع خاصی از والدین پول دریافت کنند، حتی اگر این مبالغ، در مجموع با هم برابر باشند. البته در مورد اینکه چه زمانی پول توجیبی را باید شروع کرد و چقدر باید پرداخت کنید، تصمیمی است که شما باید متناسب با شرایط خانوادگی خودتان بگیرید، ما نیز در اینجا به مواردی اشاره خواهیم کرد.
پول توجیبی نباید آنقدر زیاد باشد که کودکان احساس کنند به طور کامل از شما مستقل شده‌اند و هر آنچه را می‌خواهند می‌توانند خودشان تهیه کنند.
همیشه آنها را تشویق کنید که بخشی از پول توجیبی خود را باید پس انداز کنند و با باقیمانده پولشان نیز باید خرید‌های معقول و منطقی داشته باشند.
از پول توجییبی هیچ گاه به عنوان ابزار تنبیه استفاده نکنید. همیشه باید پول توجیبی به عنوان یک عامل تشویقی برای کودکان باشد و نه یک ابزار انضباطی
به طور دقیق مبلغ درخواستی را کنترل کنید.
در مورد مبلغ درخواستی پول توجیبی باید به طور مداوم و پیوسته با کودک خود گفت‌وگو کنید و هر مبلغی را که مد نظر او میباشد به راحتی قبول نکنید، بلکه خود شما نیز باید در مورد خواسته‌ها و نیاز‌های او تحقیق و بررسی کنید، ولی این امکان باید در قانون پول توجیبی خانواده وجود داشته باشد که حتی در یک سال مبلغ آن چندین بار تغییر کند.
زمانی که احساس میکنید دلایلی منطقی برای افزایش پول توجیبی وجود ندارد، در مورد وضعیت مالی خود با کودکان صحبت کنید. خیلی شفاف و ساده به کودکان بگویید که وضعیت مالی شما این اجازه را نمی‌دهد که بدون محدودیت بتوانید پول توجیبی آنها را افزایش دهید و باید این مساله را با ذکر دلایل خود برای آنها توضیح داده و هرگونه سوءتفاهم را بین خود و فرزندانتان برطرف کنید.
زیاد بخشنده و دست و دلباز نباشید.
پول زیاد نزد کودکان، ممکن است باعث ولخرجی بی‌رویه آنها شود، به همین دلیل همیشه باید یک حد منطقی و معقولی برای پول توجیبی آنها در نظر بگیرید، تا بتوانید بر رفتارهای آنها کنترل داشته باشید.
کمک برای ایجاد یک طرح بودجه
به کودکان خود برای نوشتن چیزهای که می‌خواهند در طول یک هفته یا یک ماه خریداری کنند و هزینه‌های آنها در این مدت چقدر میباشد و در چه زمان‌های می‌خواهند آن هزینه‌ها را انجام دهند، کمک کنید. و البته آنها باید به همین صورت درآمد‌های خود را نیز با دقت یادداشت کنند. اگر نتوانستید بین درآمد و هزینه‌های کودکان خود یک تعادل و تراز منطقی ایجاد کنید، باید به فکر بررسی مجدد نیازها و خواسته‌های آنها باشید. از کودکان بخواهید مجددا این موارد را کنترل کنند.
به فرزندان بزرگتر خود این اجازه را بدهید که خودشان برای خرید و تهیه مایحتاج حداقل شخصیشان به خارج از خانه و فروشگاه‌های محله بروند. این باعث می‌شود که آنها قدرت تصمیم‌گیری در مورد انتخاب‌هایشان داشته باشند و بدانند برای مدیریت پولشان باید از بین گزینه‌های مختلف، فقط یکی را انتخاب کنند.
شما می‌توانید از انتخاب‌های خود برای آنها بگویید، اینکه مثلا به جای رفتن تعطیلات به خارج از شهر بهتر است که پول خودتان را برای تعمیر آسفالت پشت بام خانه اختصاص دهید، اینگونه موارد به کودکان برای داشتن تصمیمات و انتخاب‌های بهتر کمک فراوانی خواهد کرد و از برآیند این انتخاب‌های منطقی یک طرح پولی و مالی مناسب نیز ایجاد خواهد شد.
کودکان را برای به دست آوردن پول تشویق کنید
به کودکانتان کمک کنید تا در کنار پول توجیبی که از شما در هر هفته می‌گیرند، خودشان نیز درآمد‌های داشته باشند. به آنها روش‌های ساده به دست آوردن پول را پیشنهاد کنید. آنها را به انجام کار‌های روزمره خانه و خانواده‌تان یا اینکه به جست‌وجوی کاری در خارج از خانه تشویق کنید، کار‌هایی مانند؛ پارو کردن برف، تمیز کردن حیاط و کار‌های که برای آنها نه تنها خطری در بر نداشته باشد، بلکه مفید و آموزنده نیز باشد.
خیلی از مردم، به‌خصوص افراد سالخورده و مسن در همسایگی ما به خدماتی بسیار ساده نیاز دارند که هر کودک باهوش می‌تواند زمینه انجام آن کارها را برای خودش ایجاد کند و از این محل درآمدی کسب کنند.کار‌هایی مانند گذاشتن زباله جلوی در خانه، نظافت منزل آنها یا حتی صحبت کردن با آنها و گذراندن وقت با آنها می‌تواند از جمله این فعالیت‌ها باشد.
اینها می‌تواند یک فرصت استثنایی برای کودک شما باشد که با انجام آن نه تنها مقداری پول به‌دست می‌آورد، بلکه باعث کمک و یاری به افرادی که به اینگونه کارها و خدمات نیاز دارند نیز می‌شوند. هرچند به‌دست آوردن پول در سال‌های اول برای کودکان بسیار سخت و طاقت فرسا است، اما روحیه آنها را برای روبه‌رو شدن با شرایط زندگی مستقل و بزرگسالی آماده می‌کند.
تاثیر تورم را به آنها نشان دهید
به کودکانتان افزایش مکرر قیمت‌ها را در سال‌های متمادی توضیح دهید و مثال‌هایی از این افزایش‌ها برای آنها بازگو کنید. آنها را با خود به کتابخانه ببرید و در آرشیو روزنامه‌ها و مجلات، قیمت کالاها را در سال‌های گذشته نشان دهید. (بهتر است قیمت‌ها را در سالی که او به دنیا آمده است برایش پیدا کنید). البته امروزه و با شرایط فعلی جامعه ما نیازی برای رفتن به کتابخانه‌ها نیست، چون قیمت‌ها هر روز در حال افزایش است و خود کودکان آن را به طور کامل لمس می‌کنند. درسی که کودکان از وجود تورم در بحث‌های مالی می‌گیرند در رشد و ترقی آنها در آینده مالیشان بسیار موثر میباشد. آنها می‌فهمند که نباید پول را بدون استفاده کنار بگذارند، بلکه با توجه به تاثیر تورم بر ارزش پول، می‌فهمند که باید تا حد امکان از پولشان برای ایجاد پول جدید استفاده کنند یا اینکه تورم را به عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری به‌کار گیرند. با درک وجود تورم، آنها با یکسری محاسبات عددی ساده خواهند فهمید که دوچرخه‌ای که آنها در آینده می‌خواهند بخرند، دیگر به قیمت امروز نخواهد بود و می‌توانند با توجه به نرخ تورم موجود در جامعه، برنامه ریزی مالی مناسبی را برای آینده داشته باشند. اگر کودک شما به اندازه کافی بزرگ هست، می‌توانید راه‌های مختلف غلبه بر تورم را برای او بازگو کنید، اینکه او می‌تواند با سرمایه‌گذاری کردن، با تورم مقابله کند و حتی از آن به نفع خود نیز استفاده کند. هرچند که سرمایه‌گذاری و کار‌های مشابه ممکن است در شرایط فعلی آنها برایشان مناسب و جذاب نباشد، اما آنها باید با ابزارها و فرصت‌های مالی موجود آشنا شوند.
آموزش مدیریت پول به کودکان را شروع کنید
تمامی عادت‌های مالی و پولی که کودکان شما آموخته‌اند یا از تجربیات پدر و مادر خود کسب کرده‌اند، تا بزرگسالی و پیری همراهشان خواهد بود. آنها همیشه با افتخار از اینکه پول خود را برای خرید یک دوچرخه یا پرداخت پول پیش رهن و اجاره خانه یا حتی خرید خانه‌شان از طریق پس‌انداز انجام داده‌اند به نیکی یاد خواهند کرد. در نهایت سطح زندگی کودکان ما در آینده و نحوه سرمایه‌گذاری‌های آنها و کسب‌وکار آینده‌شان به طور مستقیم، به اینگونه آموزش‌ها مربوط می‌شود.
اگر شما کمی هم خوش شانس باشید، پس از آموزش فرزندانتان در مورد مباحث مالی، روزی دختر یا پسر شما بابت این لطفی که به آنها داشته اید، از شما تشکر خواهند کرد و به شما می‌گویند که هر آنچه در زندگیشان دارند را مدیون شما هستند.
محسن رجبی
کارشناس ارشد اقتصادی