رازهای شرقی در یک فیلمنامه ایرانی

من سه سال با کاغذ و قلم سر و کار داشتم و سلامت روحم را با هزار مشکل حفظ کردم و خودم را از تنش‌ها دور نگه داشتم، ولی بی‌مهری‌ها تا امروز ادامه داشته است. چرا استعدادهای ما باید از آن سوی دنیا شناخته شود و از سوی دیگران به عنوان یکی از ۱۰ استعداد برتر معرفی شویم، اما اینجا به ما بی‌مهری ‌شود؟ خوب بود خودمان این کار را می‌کردیم و استعدادهایمان را به آن سوی دنیا معرفی می‌کردیم. این درددلی است از سوی نسل جدیدی که فرهنگ شرق را فیلم می‌کند. هدردادن استعدادها و انرژی‌ها گناه است.

مشکلی که سینمای ایران همواره با آن روبه‌رو بوده، فیلمنامه است. فیلمنامه‌نویسی که صبح سر لوکیشن فکر می‌کند باید چه بنویسد و چه شخصیتی اضافه کند، مفهوم اصلی فیلمنامه را از بین می‌برد. با توجه به این که این روزها قالب فیلمنامه‌نویسی تغییر کرده است. فضای کنونی فیلمنامه‌نویسی از نظر شما چگونه است؟

این گفته شما را قبول دارم. ما فیلمنامه‌هایی که عمق و لایه‌های مختلف داشته باشد، هر لحظه مخاطب را به مکاشفه وادارد و او را با هجمی از پلان‌ها و با معماسازی روبه‌رو کند، کم داریم. ولی نباید نادیده بگیریم سینمای ایران در بخش فیلمنامه موفق عمل کرده است. کارگردانانی مثل عباس کیارستمی با یک دیالوگ، یک رگه به سناریو‌های خوب دنیا اضافه می‌کنند. قبول دارم این ضعف عمومی وجود دارد، ولی ما داریم به سمتی می‌رویم که سینمای دنیا می‌گوید این سناریوی برتر از ایران آمده است. سینمای ایران به جایی رسیده است که دیگر فیلمنامه‌ها از حالت تقلبی و کپی‌برداری بیرون آمده‌اند. متاسفانه ما زود تن به کپی‌برداری‌های سطحی می‌دهیم، در حالی که دنیا کپی را بخوبی تشخیص می‌دهد. در سینما اورجینال بودن خیلی مهم است. مساله تو در تو بودن تفکر فیلمنامه، هارمونی و رابطه طلایی که در ذهن نویسنده وجود دارد بسیار اهمیت دارد.

تاکید شما روی شرقی بودن فیلمنامه از چه روست؟

در این فیلمنامه به شرقی بودن تاکید شده است. من شرقی بودنم را دوست دارم و هرگز از ریشه شرقی خودم جدا نمی‌شوم. این شرقی یعنی این‌که ما روی قاره آسیا تاثیر گذاشته‌ایم و تفکر و بنیان آرامش، صلح، فرهنگ پوشش، غذا، عدد و کتاب در مملکت ما وجود داشته و رنگین‌کمان قوم‌ها را در دل خود پرورش داده است. تفکر در سرزمین ما تا حدی بوده که قوم‌های مهاجم به عنوان غنیمت، فرهنگ ما را با خود همراه می‌ساختند و با فرهنگ می‌شدند. این سخن را نه به مفهوم ناسیونالیستی، بلکه به این عنوان می‌گویم که ما چیزهای زیبایی داریم که مصرف‌کننده نباشیم.

دیگر خصوصیات این فیلمنامه که آن را بارز کرده است، چیست و کسانی که فیلمنامه را خوانده‌اند، نظرشان در مورد آن چه بود؟

نگارش این فیلمنامه حدود دو سال طول کشید و طبعا ویراستاری آن ادامه خواهد داشت. از خصوصیات فیلمنامه که داوران و کسانی که فیلمنامه را خوانده‌اند، اذعان می‌دارند این است که برای اولین بار یک کارگردان در منطقه خاورمیانه جرات کرده است فیلمنامه‌ای بنویسد که رئال نباشد و سوررئال بودنش از دنیای شرقی بیاید. سوررئالی که رنگ و بوی غربی ندارد و کاملا رنگ و بوی عرفانی دارد، عرفانی که در فرهنگ گفتاری ما نهفته است. عجین شدن رئالیسم و سوررئال در کنار جلوه‌های ویژه فیلمنامه را متمایز کرده است. ضمن این‌که تعدد کاراکترهایی که به هم ربط دارند از دیگر ویژگی‌های این فیلمنامه است. رازگونگی و معناگونگی که در شرق وجود دارد و بسادگی قابل دسترس هم نیست در این فیلمنامه دیده می‌شود.

از سینماگران داخلی و خارجی چه کسانی فیلمنامه را خوانده‌اند؟

الیا سلیمان و ماریا مدروس فیلمنامه را خوانده‌اند و دوست داشتند. مدروس تا حدی فیلمنامه را دوست داشت که پیشنهاد کرد در این فیلم بازی کند. افراد دیگری از بزرگان سینمای ایران و جهان نیز فیلمنامه را خواندند، ولی تمایلی به اعلام آن ندارند.