رفلاکس گوارشی در نوزادان

از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی در کودکان می‌توان به رفلاکس معده به مری اشاره کرد که در همه سنین دیده می‌شود. رفلاکس به بیان ساده یعنی بازگشت اسید و محتویات معده به سمت مری.

غذایی که خورده می گردد، پس از عبور از مری، وارد معده می گردد و در انتهای مری در اثر انقباض عضلانی، دریچه ای آناتومیک بوجود می آید که مانع از برگشت آن به سمت بالا می گردد.

در حالت معمولی این دریچه بسته می‌شود و به محض ورود غذا به مری این دریچه باز می‌شود و به این ترتیب هنگام خوابیدن یا خم شدن، عملکرد این حلقه مانع از بازگشت اسید معده و همچنین غذای موجود در معده به مری می‌شود.

اگر این ماهیچه ضعیف باشد یا به هر سببی دارای نقص در عملکرد باشد،‌ اسید معده به مری برمی‌گردد و سبب سوزش مری خواهد شد که این وضعیت با ورود بسیار شدیدی در نوزادان همراه است.

به چنین وضعیتی که سبب بازگشت محتویات معده به داخل مری می‌شود، رفلاکس گفته می‌شود. این عارضه از جمله بیماری‌های شایع در نوزادان است.

رفلاکس شیرخوارگی

رفلاکس شیرخوارگی نوعی از رفلاکس است که به صورت فیزیولوژیک و طبیعی در شیرخواران زیر دو سال ملاحظه می گردد، از ماه های اول تولد آغاز می گردد، در چهار ماهگی به اوج می رسد و بیشتر تا پایان یک سالگی بهبود می یابد. گاهی سبب ارثی و ژنتیکی دارد و در کل بسیار نگران کننده نیست.

در نوزادانی که به این عارضه مبتلا می باشند بهتر است تعداد وعده‌ها بیشتر شود و در هر وعده کودک شیر کمتری بخورد

نشانه های بالینی

در سنین مختلف علائم متفاوت است. رفلاکس در شیرخواران به صورت برگشت شیر به دهان و خروج شیر از کناره دهان است، علائم دیگر عبارتند از: کاهش وزن، بیقراری، حالت تهوع، اجتناب از شیر خوردن، حالت خفگی، درد قفسه سینه و خم کردن سر و گردن به عقب.

علائم تنفسی رفلاکس می تواند با وقفه تنفسی (در سنین نوزادی)، گرفتگی صدا، سرفه مزمن و تنگی نفس ظاهر شود. همچنین رفلاکس می تواند سبب تشدید حملات آسم، سینوزیت و عفونت گوش میانی شود.

بیشتر تشخیص این بیماری با شرح حال و معاینه مطرح می گردد و در صورت لزوم از روش های تصویر برداری و اندازه گیری PH مری و در صورت مزمن شدن این بیماری، از آندوسکوپی برای بررسی عوارض استفاده می گردد.

اگر این عارضه در نوزاد شدید باشد، برای تشخیص بیماری و انجام اقدامات درمانی لازم است که نوع اسید معده نیز مورد آزمایش قرار گیرد.

البته باید توجه داشت اگر بالا آوردن شیر در نوزادان ناشی از رفلاکس نباشد، می‌تواند نشانه ابتلا به یک بیماری عفونی یا نوعی حساسیت غذایی باشد که معمولا در چنین حالتی این وضعیت بلافاصله پس از خوردن غذا اتفاق نمی‌افتد و چند ساعت پس از خوردن شیر، نوزاد به چنین وضعیتی مبتلا می‌شود.

درمان غیردارویی

اساس درمان رفلاکس، اقدامات حمایتی و اصلاح روش تغذیه است که با کاهش حجم شیر و از طرف دیگر با افزایش نوبت های شیردهی و غلیظ تر کردن شیر یا غذای شیرخوار امکان پذیر است.

اضافه کردن یک قاشق سرلاک برنج به هر پیمانه شیر می تواند سبب تغلیظ شیر و کاهش رفلاکس شود.

در نوزادانی که به این عارضه مبتلا می باشند بهتر است تعداد وعده‌ها بیشتر شود و در هر وعده کودک شیر کمتری بخورد.

 این کار مانع از پر شدن کامل معده می‌شود و احتمال این که به سبب نقص در عملکرد دریچه بین مری و معده، بخشی از شیری که نوزاد خورده است از معده وارد مری می‌شود به مراتب کمتر خواهد بود.

در اغلب موارد این عارضه نیازمند اقدامات یا درمان‌های جدی نیست و اگر وضعیت نوزاد از نظر وزن‌گیری مناسب باشد به این معنی است که این وضعیت با رشد کودک بهبود خواهد یافت.

گاهی قبل از دارو درمانی، یک دوره آزمایشی شیرخشک کم آلرژی پیشنهاد می گردد تا بتوان حساسیت به پروتئین شیر را از رفلاکس تشخیص داد.

در نوزادانی که به پشت می‌خوابند این عارضه تشدید می‌شود، چراکه این وضعیت به دریچه مری فشار آورده و در نتیجه سبب برگشت اسید معده می‌شود

در سنین بالاتر، پیشنهاد به مصرف نکردن نوشیدنی های اسیدی مانند نوشابه، آبمیوه ها، قهوه و چای و همچنین حذف شکلات، نعناع و گوجه از رژیم غذایی می تواند در کاهش رفلاکس موثر باشد.

درباره اشخاص چاق باید گفت که کاهش وزن در بهبود بیماری آنها نقش دارد.

معمولا وضعیت نشسته، خوابیده به پهلو یا وضعیت خوابیده به پشت رفلاکس را در شیرخواران تشدید می کند، ولی در وضعیت خوابیده به شکم، رفلاکس کمتر ملاحظه می گردد.

در نوزادانی که به پشت می‌خوابند این عارضه تشدید می‌شود، چراکه این وضعیت به دریچه مری فشار آورده و در نتیجه سبب برگشت اسید معده می‌شود.

اگرچه رفلاکس یک بیماری است که در وضعیت شدید نیازمند مراقبت و درمان‌های پزشکی است، اما با گذشت زمان و تغییر در شیوه تغذیه و رشد کودک این وضعیت از بین می‌رود.

دارو درمانی

علی‌رغم این که رفلاکس در روند رشد نوزادان اختلالی را ایجاد نخواهد کرد، بهتر است برای کاهش درد و عوارض ناشی از این بیماری، در کوتاه‌مدت نوزاد تحت درمان‌های دارویی قرار گیرد.

در مواردی که بر اثر رفلاکس عارضه ای برای بیمار پیش آید می توان سراغ داروها رفت که از میان آنها می توان به آنتی اسیدها و مهارکننده های ترشح اسید اشاره کرد.

اگر در سیر بیماری مقاومت به درمان، التهاب پایدار یا تنگی مری رخ دهد، درمان جراحی پیشنهاد می گردد.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت ممتاز

منابع:

جام جم – دکتر حمیدرضا صادقی ، متخصص اطفال

سیمرغ

مطالب مرتبط:

برگرداندن شیر در نوزادان

۱۰ نشانه ترش کردن غذا

ترش کردن معده، بیماری های دیگری را در پی دارد

۱۰ نکته دربارهٔ سوزش سردل

۹ راه جلوگیری از ترش کردن غذا

سوزش سردل و درمان آن