شهود قلبی حق

برای همین هم روزه‌داری ـ که در حقیقت تهذیب علمی و عملی نفس آدمی است ـ طریق آینگی انسان را بر او روشن می‌سازد: «صوموا لرؤیته و افطروا لرؤیته.»

رویت اما همان‌گونه که در کلام علی‌بن‌ابیطالب آمده است، رویت بصری نیست بلکه رویت قلبی است؛ «بل راه القلوب». معنای این رویت هم بصیرت قلبی است.

چه این که محدود به حدود را توان دیدن نامحدود مطلق نیست. با این حال نمی‌توان از عظمت «شهرالله» چشم فروبست که مسیر انسان برای کمال و پیامبرگونگی‌شدن است. چه این که آن حضرت در تعبیر قرآن «الگوی» انسان است و آدمی باید که از درِ متابعت او درآید و در پی قدم‌های وی راه رود.

در این باره هم برای تشرف به ساحت پیامبرگونگی آن حضرت دستورالعملی را در مقابل انسان قرار می‌دهد که هان: «لو لاتمریج فی قلوبکم و تکثیر فی کلامکم لرایتم ما اری و لسمعتم ما اسمع».

اگر بیماری در قلب‌تان نبود و بسیار گوی [بی‌معنی] نبودید، هر آنچه را من می‌بینم، می‌دیدید و هر آنچه را که می‌شنوم می‌شنوید و این غریب نیست چرا که در کلام شهید الهی رمضان و شاه عارفان علی‌بن‌ابیطالب هم این معنی به نحو عملی بیان شده است: «من نور وحی و رسالت را می‌دیدم و بوی نبوت را استشمام می‌کردم و صدای ناله شیطان را هنگام نزول وحی بر پیامبر اکرم(ص)‌ شنیدم و گفتم: ای رسول خدا! این صدای ناله کیست؟ فرمود: این شیطان است که از پرستیدنش (اطاعت مردم از خودش) مأیوس گشته، تو آنچه را من می‌شنوم می‌شنوی و آنچه را من می‌بینم می‌بینی، با این تفاوت که تو پیامبر نیستی، ولی وزیر منی، و راه خیر را می‌پویی». (نهج البلاغه)‌

مواجهه با توحید امری است تحقیقی و نه تقلیدی. مراد از تحقیقی آن است که معرفت حق در نفس شخص شناسنده تحقق یافته باشد.

به این معنا که خودش آن معناها را از حیث نظری و عملی آموخته باشد والا معرفت تقلیدی در مواجهه با توحید راهی به رهایی و کمال نمی‌برد.

در حدیث است که «جوعوا انفسکم و عطشوا اکبادکم و البسوا ثیاب الحزن لعلکم ترون الله فی قلوبکم». یعنی تن‌تان را گرسنگی دهید و جگرهاتان را تشنگی و پیراهنی از حزن (به سبب فراق) در تن کنید تا خدای را در قلب‌هاتان ببینید.

این همان معنای پیوستگی میان معرفت نظری و عملی است که آنچه در نظر است در عمل محقق باید شدن.

نمط نهم اشارات بوعلی سینا اشاره‌ای است موجز و پرمعنی به این معنا که کمال عبادت رویت است. یعنی التزام عبادات عملی مانند روزه و مانند آن به تفکر و معرفت حق باشد: «آن‌کس که از متاع جهان و خوشی‌هاى آن روى برتافته است، «زاهد» نامیده مى‏شود و آن‌کس که به کار عبادات از نماز و روزه و مانند اینها بپردازد، «عابد» نام دارد و آن‌کس که اندیشه خود را به سوى قُدس جبروت مى‏گرداند و همواره چشم به راه تابش نور حق در نهانى‏ترین درون (سِرِّ) خویش است، «عارف» نامیده مى‏شود.» (اشارات و التنبیهات) همو سپس به اولویت معرفت توحید برای عارف تکیه کرده و می‌گوید: «وى حقّ نخستین را مى‏خواهد، نه براى چیزى جز او و هیچ چیز را بر شناخت ‏[عرفان‏] وى برترى نمى‏دهد.

پرستشش تنها براى اوست، زیرا وى شایسته پرستش است و این پرستش پیوندى شریف باحقّ نخستین است.» (همان).

سید امیرحسین اصغری – جام‌جم