صادرات گاز گروگان تصمیمات ناهماهنگ

شرکت ملی صادرات گاز ایران در سال ۸۳ با هدف صادرات گاز و حضور در بازارهای بین‌المللی گاز و افزایش سهم ایران در این بازارها تشکیل شد.

ایران تاکنون قراردادهای زیادی برای صادرات گاز با کشورهای مختلف منعقد کرده است و فعال‌ترین آنها قرارداد با ترکیه است که براساس این قرارداد بلندمدت سالانه حدود هشت میلیارد مترمکعب گاز به این کشور صادر می‌شود.

براساس این گزارش، ایران برای کسب سهم بیشتر در رقابت فروش گاز در بازارهای جهانی که به اعتقاد کارشناسان بازاری رو به توسعه در آینده انرژی دنیا خواهد بود، تصمیم به‌اجرای پروژه‌های مایع‌سازی گاز برای صادرات گرفت از این رو سه پروژه ایران ال‌ان‌جی، پرشین ال‌ان‌جی و پارس ال‌ان‌جی را در دستور کار قرار داد.

از این سه پروژه، ایران ال‌ان‌جی تنها پروژه‌ای است که تاکنون نزدیک به ۶۰ درصد پیشرفت در آن حاصل شده است.

از آنجا که دانش فنی ال‌ان‌جی دانش پیچیده‌ای است و تعداد معدودی از کشورها آن را در اختیار دارند برای کسب این مهارت و دانش فنی تعدادی از کارشناسان خود را به برخی کشورهای اروپایی اعزام کرده؛ اما به دلیل شرایط تحریم و هزینه‌بر بودن این تکنولوژی تاکنون هیچ یک از پروژه‌های مایع‌سازی گاز طبیعی به بهره‌برداری نرسیده است. گاز مایع‌شده طبیعی از طریق کشتی‌های ال‌ان‌جی بر به تمام نقاط دنیا قابل ارسال است.

قطر هم‌اکنون با بهره‌گیری از میدان گاز مشترک پارس‌جنوبی سالانه صد میلیارد دلار از محل فروش ال‌ان‌جی درآمد کسب می‌کند و تاکنون شش پروژه ال‌ان‌جی را اجرا کرده است.

براساس این گزارش، در کنار پروژه‌های ال‌ان‌جی، فروش گاز از طریق خط لوله نیز ادامه یافت. مهم‌ترین مذاکره به‌نتیجه رسیده تاکنون خط لوله صلح است که دو سال پیش قرارداد آن بین ایران و پاکستان برای فروش روزانه ۵۰ هزار مترمکعب گاز از طریق خط لوله در شرق کشور به امضا رسید.

از سوی دیگر مذاکرات مختلفی در شرکت ملی صادرات گاز ایران برای صادرات گاز به نتیجه رسیده که امضای قرارداد ۱۸ میلیارد دلاری بین ایران و سوئیس از جمله آنها به شمار می‌رود. مذاکرات امضای قرارداد صادرات گاز با عراق و سوریه نیز در مرحله پایانی قرار دارد.

به گفته یک منبع آگاه ایران طی چند روز آینده با چند کشور آسیایی و اروپایی قرارداد صادرات گاز امضا خواهد کرد که این مذاکرات کاملا محرمانه عنوان شده است.

تصمیم به انحلال از سه سال پیش

تابستان ۸۹ مسعود میرکاظمی وزیر وقت نفت در بخشنامه‌ای به شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد که طی سه‌ماه باید شرکت ملی صادرات گاز منحل و بخش صادرات گاز با خط لوله به شرکت ملی گاز و بخش صادرات ال‌ان‌جی به شرکت ملی نفت ملحق شود.

از آن زمان تاکنون عملا انحلالی صورت نگرفت و تنها رخداد این بخشنامه تغییر مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز از سوی معاون وزیر نفت بود؛ اقدامی که پیشتر توسط وزیرنفت انجام می‌شد.

با گذشت دو سال از آن ماجرا هم‌اکنون تصمیم‌گیری درباره انحلال یا ابقای شرکت ملی صادرات گاز وارد مرحله جدیدی شده است.

دو هفته قبل هیات مدیره شرکت ملی نفت مصوب کرد که شرکت ملی صادرات گاز منحل شود. قرار است براساس این مصوبه شرکت ملی صادرات گاز که با یک هدف فعالیت دارد به دو قسمت صادرات با خط لوله و ال‌ان‌جی تقسیم و وظایف هر یک از این بخش‌ها به شرکت‌های ملی گاز و ملی‌نفت واگذار شود.

صادرات گاز باید متمرکز شود

اما این مصوبه اخیر هیات‌مدیره شرکت ملی نفت از سوی کارشناسان صنعت نفت و گاز مورد نقد واقع شده است.

تورج دهقانی، استاد دانشگاه و کارشناس ارشد بازار گاز به‌جام‌جم می‌گوید: اگر هدف روشنی برای صادرات گاز وجود دارد باید صادرات گاز به هر نحو به صورت متمرکز انجام شود و صادرات گاز از طریق ال‌ان‌جی و خط لوله قابل تفکیک نیست.

دهقانی تاکید کرد: از آنجا که استراتژی روشن و قابل‌توجهی برای فروش گاز در بازارهای جهانی وجود ندارد، چنین تصمیم‌گیری‌های مشکل‌داری صورت می‌گیرد.

وی با انتقاد از تصمیم جدید مبنی بر انحلال شرکت ملی صادرات گاز تاکید کرد: این تصمیم بیانگر آن است که اساسا سیاست صادرات گاز با ابهام روبه‌روست.

یک کارشناس ارشد بازار گاز نیز که نخواست نامش ذکر شود به خبرنگار جام‌جم درباره تصمیم اخیر هیات‌مدیره شرکت ملی نفت گفت:‌ انحلال این شرکت در نتیجه اختلاف مدیریتی شرکت‌های ملی نفت و گاز است. در حالی که کارشناسان نخبه‌ای در صادرات گاز در حال مذاکره با شرکت‌های خارجی هستند در حین مذاکره از چنین موضوعی باخبر می‌شوند.

این کارشناس با اشاره به شرایط تحریم کشور تاکید کرد: در این شرایط که ما باید به دنبال بازار بیشتری برای انرژی باشیم از نظر کارشناسی صلاح نیست در حالی که مذاکرات در جریان است، فرصت‌ها را از خود سلب کنیم.

وی همچنین یکی از مذاکرات به نتیجه رسیده با یک کشور اروپایی را مورد اشاره قرار داد و گفت: در صورتی که تصمیم اخیر به نتیجه برسد، مشتریان خارجی ما دچار سردرگمی می‌شوند، زیرا نمی‌توان به طور همزمان برای یک موضوع (صادرات گاز)‌ با دو شرکت متفاوت گفت‌وگو انجام داد.

این کارشناس افزود: با وجود شرایط تحریم ، کارشناسان ما هم‌اکنون به طور فشرده از ۹ صبح تا ۹ شب در حال مذاکره برای صادرات گاز هستند و این تصمیمات غیرکارشناسی از نظر فنی و اقتصادی توجیهی ندارد و نباید منافع ملی به خاطر اختلافات دو شرکت زیر سوال برود.

ایران یکی از بنیانگذاران اصلی و مهم مجمع کشورهای صادرکننده گاز به شمار می‌رود که این مجمع پس از پیشنهاد رهبر معظم انقلاب در دیدار با پوتین رییس‌جمهور روسیه در سال ۸۶ پیگیری و تاسیس شد.

زیبا اسماعیلی – ‌گروه اقتصاد