نفعِ غرب از طولانی شدن بحران سوریه

در گفتگو با مهران کامروا مطرح شد:

زهرا خدایی

سوریه همچنان ناآرام است و تلاشهای بین المللی برای خاموش کردن آتش جنگ داخلی تاکنون راه به جایی نبرده و ژست های دیپلماتیک نیز تنها به محکوم کردن خشونت ها محدود شده است. روز سه شنبه باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا به همراه پوتین، رئیس جمهور روسیه در اجلاس گروه ۲۰ در شهر لاسکاباس مکزیک خواهان پایان یافتن خشونت ها در سوریه شدند و همچنان بر راههای دیپلماتیک برای پایان دادن به بحران سوریه تأکید کردند. اینکه چرا بحران سوریه و فرسایشی شدن جنگ داخلی تنها تأمل و نظارۀ بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را به همراه داشته، مسئله ای است که بیشتر باید دلایل آن را در نظم و توازن منطقه ای موجود با حضور دولت بشار اسد جستجو کرد. برای بررسی این موضوع خبرآنلاین گفتگویی را با مهران کامروا، استاد دانشگاه جرجتاون قطر داشته که در ذیل آن را می خوانید.
تحولات جهان عرب و متعاقب آن، تضاد منافع بازیگران منطقه، دو جبهه در خاورمیانه ایجاد کرده که در یکطرف آن عربستان سعودی، ترکیه و قطر و در طرف دیگر ایران، عراق و سوریه قرار دارند. هزینه فرصت های هر یک از بازیگران در این جبهه بندیها چیست؟ و این آرایش تا چه زمانی دوام خواهد داشت؟
به نظرم جبهه بندی و به عبارتی آرایش نیروها در خاورمیانه در حال تغییر است. اما مطمئن نیستم به همان شکلی که شما آن را توصیف می کنید، باشد. به اعتقاد من آرایش نیروها آنچنان به سرعت در حال تغییر است که به سختی بتوان تضاد منافع آنها را بیان کرد. به نظر من هنوز زود است که بتوان عربستان سعودی، ترکیه و قطر را در یک جبهه و در طرف دیگر سوریه، ایران و عراق را قرار داد. برای تحلیل دقیق تر مسئله باید نقش بازیگران خارجی اعم از روسیه، سازمان ملل، اتحادیه اروپا، ایالات متحدۀ آمریکا و تغییر مواضع آنها و همچنین طرفهایی که موضع روشنی در این مورد نگرفته اند را نیز در نظر داشت. به خصوص اینکه وضعیت مصر هنوز آشفته است و موضع روشنی در حوزۀ تحولات بین المللی اتخاذ نکرده است. همچنین باید این مسئله را در نظر داشت جبهه بندی که با حضور عربستان سعودی، ترکیه و قطر بر آن تأکید می کنید در بسیاری ازموضوعات منطقه ای اعم از سیاسی و اقتصادی با یکدیگر رقابت دارند. لذا به نظر من در مقطع فعلی باید این مسئله را در نظر داشت که در جبهه بندی و آرایش منطقه ای، حالت سیالی حکمفرماست. این وضعیت شناور در منطقه در تلاش است تا با وارد کردن کشورهای منطقه و سایر بازیگران فرامنطقه ای، شکل جدیدی به ائتلاف و آرایش موجود بدهد. اینکه این آرایش تا چه زمانی ادامه خواهد یافت و هزینه و فرصت هر یک از بازیگران در این ائتلاف چیست؟ برای اظهارنظر در این باره کمی زود است.
موضع قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای را در بحران سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟
شیخ نشین های محافظه کار خلیج فارس به خصوص قطر و عربستان معتقدند که بشار اسد باید برود. به نظر من تصمیم آنها مبتنی بر محاسباتی است که در مرحلۀ اول ناشی از تلاش آنها برای کنترل مسیر تحولات در دوران بعد از بشار اسد در سوریه و موقعیت سرمایه گذاری های آینده در این کشور است. اینها از مهمترین دلایلی است که سبب شد قطر در لیبی و هم اکنون در سوریه دخالت کند. اما هم اکنون در سوریه، عربستان سعودی نمی خواهد از قافله عقب بماند و از این رو در کنار قطر در حال دخالت در سوریه است. هر دو کشور در تلاشند با دخالت در این کشور فرصت و موقعیت رهبری تحولات جهان عرب را در دست گیرند به خصوص اینکه در حال حاضر عراق و مصر به دلیل مشکلات و چالشهای داخلی، خارج از این معادله قرار دارند.
از سویی بحران سوریه در کانون توجهات اتحادیه اروپا و ایالات متحدۀ آمریکا قرار دارد به این دلیل که آنها نگران آنند که بی ثباتی سوریه، منافع آنها را در منطقه (اعم از جریان نفت و موقعیت اسراییل) به خطر بیندازد. از این رو آنها ترجیح می دهند که بشار اسد از قدرت کنار برود و به جای آن دولتی ضعیف که خطر چندانی برای اسراییل نداشته باشد، روی کار بیاید. بدون شک سوریه متحد ایران بوده و هست و ایران تمایلی به سقوط بشار اسد ندارد. در واقع این مسئله نقطۀ تضاد و اختلاف ما با بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای است.
با این اوصاف با سقوط بشار اسد، وضعیت اسراییل چگونه خواهد بود؟
این مسئله به عوامل مختلفی که طی آن قرار است تغییر و تحولات در سوریه(اعم از کنار رفتن بشار اسد و روند جانشینی وی) طی کند، بستگی دارد. در حال حاضر جنگ داخلی در سوریه به شکلی پیچیده از کنترل خارج شده و پیش بینی آینده را دشوار ساخته است. سازمان ملل هر دو طرف را مواخذه می کند و از این رو نمی توان هفته ها و ماههای بعد را پیش بینی کرد. در صورتی که بشار اسد بتواند بر بحران فائق آید، تغییر مهمی پیش نخواهد آمد، اما دولت وی ضعیف خواهد شد و احتمال اینکه سوریه باز هم بتواند بر بازپس گیری بلندیهای جولان در مقابل آمریکا و اسراییل مانور بدهد، احتمالاً دیگر وجود نخواهد داشت. اما در صورتی که بشار اسد سقوط کند و دولتی با حضور اخوان المسلمین سوریه تشکیل شود، دولت جدید احتمالاً در مقابل اسراییل موضع تندتری خواهد داشت و مطالبات بیشتری را در روابط با اسراییل مطرح خواهد کرد هرچند که به لحاظ نظامی در موضع و موقعیت ضعیف تری قرار دارد و توان مانور زیادی را نیز ندارد.
موضع سوریه و دولت آینده در این کشور در قبال فلسطین چه خواهد بود؟
به نظرم دولت آیندۀ سوریه مواضع دوستانه ای با حماس خواهد داشت. در هر حال با مشاهدۀ تحولات مصر می بینیم که اسراییل از بزرگترین بازندگان بهار عربی است. از این رو بدون در نظر گرفتن تحولات سوریه، موقعیت اسراییل در خاورمیانه احتمالاً بدتر خواهد شد.
قدرت گرفتن اسلامگرایان در خاورمیانه را تهدیدی برای رژیم صهیونیستی نمی دانید؟
در سوال قبلی این پرسش را پاسخ دادم. در مجموع اسلامگران نگاه و مواضع تندتری در قبال اسراییل دارند و واقعیت اینست که قدرت گرفتن آنها در منطقه برای اسراییل خوشایند نیست. از یک منظر اسراییل بازندۀ تحولات اخیر خاورمیانه و جهان عرب است. اما اینکه این مسئله چه نتایجی در عرصۀ داخلی اسراییل، سیاست های آن و یا نحوۀ تعامل آنها با فلسطینیان خواهد داشت، برای پیشگویی هنوز زود است.
اگر این مسئله را تهدیدی برای اسراییل می دانید، با این اوصاف روند صلح چه شکلی خواهد گرفت؟
من فکر می کنم، موقعیت اسراییل در روند صلح تا حد زیادی متأثر و تحت الشعاع سیاست های داخلی اسراییل است تا روند تحولات در خارج از مرزهای این رژیم. هرچند بدون شک تحولات سوریه و مصر بر سیاست های اسراییل بی تأثیر نیست و قطعاً بر سیاست ها و رفتارهای این رژیم به خصوص در حوزۀ بین المللی و در روابط با فلسطینیان تأثیر خواهد داشت. در حال حاضر دولت محافظه کار لیکود را نتانیاهو رهبری می کند و او نیز هرکاری را برای ایجاد خلل و کارشکنی در روند مذاکرات صورت می دهد. اما حزب کادیما به رهبری شائول موفاز می گوید که از سرگیری مذاکرات با فلسطینیان برای اسراییل مهم است و این روند را با جدیت دنبال می کنند. در مجموع زمانی که موضوع روند صلح پیش می آید، باید این واقعیت را در نظر داشت که این مسئله تا حد زیادی به سیاستها و وضعیت داخلی اسراییل بستگی دارد تا اینکه چه کسی در خارج از مرزهای این رژیم قدرت را در دست بگیرد.

برای مشاهدۀ نسخۀ اصلی گفتگو در بخش انگلیسیِ سایت خبرآنلاین اینجا را کلیک کنید

۲۶۳۴۹

  دانلود