افرا امیری: سال‌های دور ماه رمضان برای مردم ایران علاوه بر این که ماه میهمانی خدا بود، ماه سریال‌های پرمخاطب تلویزیونی و برنامه‌های چشم‌گیر ویژه هم بود. برنامه‌ها و سریال‌هایی که مخاطبان را بعد از افطار جلوی تلویزیون نگه می‌داشتند. آن سال‌ها، سال‌های حکمرانی رسانه ملی بود.
اما چنان که افتد و دانی، این روند ادامه نیافت. رسانه ملی سال به سال از مخاطبان همیشگی خود دورتر شد و اگرچه گاه گداری ستاره‌ای می‌درخشید و شمع مجلس می‌شد اما با این حال، دیگر تلویزیون، آن رسانه همیشگی نبود.
اما رمضان سال ۹۴ انگار قرار بود با روند چند سال گذشته فرق داشته باشد. این را از کنداکتور پر و پیمان برنامه‌ها و شبکه‌ها می‌شد فهمید. ظاهرا مسئولان تازه تصمیم گرفته بودند دوباره عزم خود را جزم کنند تا توجه مخاطب را به خود جلب کنند. در این میان حاشیه‌هایی که بر سر راه هر کدام از برنامه‌های پربیننده تلویزیون قرار گرفتند، ابعاد دیگری به این ماجرا داد. حاشیه‌هایی که محملی شد برای انتقاد و گلایه مخاطبانی که انگار سر آشتی با رسانه ملی را ندارند.
ماه عسل
اگر کلمه بغض و احسان علیخانی را با هم در گوگل سرچ کنید، متوجه می‌شوید که احسان علیخانی در ویژه برنامه ماه رمضانی‌اش کم بغض نکرده است، اما جنس بغض و اشک او در ماه عسل ۹۴ ماجرای دیگری داشت. این بار اشک‌های این مجری برآمده از حاشیه‌هایی بود که امانش را بریده بودند.
نخستین حاشیه ماه عسل، نخستین میهمان این برنامه بود. زن و شوهر جوانی که ماجرایی عجیب داشتند. شوهر برای اثبات عشق به همسرش خود را از بالکن خانه به پایین پرتاب کرده بود. هنوز برنامه درست تمام نشده بود که پیامک‌ها راه افتادند. شبکه‌های مجازی هم به میدان آمدند و چالش آغاز شد. انتقاد اصلی بر سر این بود که خیلی‌ها می‌پرسیدند یعنی از این به بعد آنها هم برای اثبات عشق باید خودشان را از جایی پرت کنند؟
حاشیه بعدی، میزان دستمزد این مجری برای اجرا در برنامه ماه عسل بود. یک هفته‌نامه در مطلبی نوشت که احسان علیخانی بابت اجرا در این برنامه یک میلیارد و دویست میلیون تومان طلب کرده است. خبری که البته تکذیب شد اما تا تکذیب شود، سونامی اظهارنظرها در فضای مجازی همه چیز را با خود برده بود.
انتقاد یک نماینده از اسپانسر برنامه ماه عسل پای این برنامه را به مجلس هم باز کرد. نماینده‌ای که معتقد بود حامی مالی این برنامه غیرمجاز است.
احسان علیخانی از روی این حاشیه‌ها پرید اما وقتی الهام کردا پزر عروس روبروی او نشست، حاشیه‌ها آنقدر قد کشیدند که دیگر نمی‌شد از آنها عبور کرد.
در برنامه آن شب ماه عسل همه چیز عادی بود. یک مدیر معدن زغال سنگ در کنار یک پزر عروس دعوت شده بودند. علیخانی می‌خواست با انتخاب‌هایش تفاوت شغل‌ها را نشان دهد اما فردای آن روز وقتی عکس‌های الهام کردا در صفحات مجازی و گوشی‌های تلفن دست به دست می‌شد، دیگر کسی به تفاوت بین شغل‌ها فکر نمی‌کرد. تلویزیون و احسان علیخانی تابوشکنی کرده بودند اما…
«… متاسفانه دو برنامه و دو انتخاب غلط در ماه عسل امسال از شیرینی و شهد این زحمات کاسته است و موضوعات و مفاهیمی مطرح شده است که نه در ماه عسل که در هیچ یک از برنامه‌های دیگر سیما نیز جایی ندارد.
از آنجا که تکرار این گونه اشتباهات قابل اغمال نیست، با تذکر به جنابعالی لازم است ضمن توبیخ عوامل آن انتخاب غلط، با نظارت موثر بر تصحیح، ارتقا و ادامه مسیر خوش سابقه این برنامه اهتمام کنید.»
این بخشی از نامه علی اصغر پورمحمدی معاون سیمای جمهوری اسلامی به مدیر شبکه سه بود که دست به دست می‌گشت. نامه‌ای که در حالت عادی و در گذشته هرگز امکان انتشار نمی‌یافت اما حالا شبکه‌های مجازی و انتقادهای وارد شده به این برنامه کاری کرده بودند تا این نامه منتشر شود. شاید بدین خاطر که پاسخی به انتقادها داده شود.
همه اینها دست به دست هم داد تا بالاخره بینندگان ماه عسل ۹۴ هم شاهد اشک‌های احسان علیخانی شوند. در برنامه‌ای که روز نوزدهم رمضان پخش شد علیخانی از میهمان برنامه درباره دستمزدش پرسید اما میهمان بعد از پاسخ به این پرسش از علیخانی پرسید که خودش چقدر دستمزد می‌گیرد؟همین سئوال سر درددل و اشک‌های علیخانی را باز کرد تا درباره همه حاشیه‌ها سخن بگوید و عذرخواهی کند.
ماه عسل ۹۴، روزهای پرحاشیه بسیاری را پشت سر گذاشت. خیلی‌ها نوشتند و گفتند که رسانه ملی و این برنامه می‌خواهد به مدد همین حاشیه‌ها توجه مخاطب را به خود جلب کند، خیلی‌ها هم البته معتقد بودند که ماه عسل و مجری‌اش ناجوانمردانه زیر تیغ انتقادها و حاشیه‌ها رفته‌اند.
پایتخت ۴
مسئولان تلویزیون برای تصمیم‌گیری درباره ساخته شدن یا نشدن سری چهارم سریال پایتخت آنقدر دست دست کردند تا همه چیز به دقیقه نود کشید. زمانی که عوامل بالاخره راهی شیرگاه شدند تا پایتخت ۴ را کلید بزنند دیگر زمان چندانی به ماه رمضان نمانده بود.
حاصل این سوء مدیریت در وهله اول، غیبت مهران احمدی بازیگر نقش بهبود بود. نقشی که خیلی‌ها منتظرش بودند و او را یکی از بازیگران اصلی این مجموعه می‌دانستند اما مهران احمدی که همزمان با فیلمبرداری پایتخت، در فیلم جدید نرگس آبیار مشغول بازی بود نتوانست خودش را به شیرگاه برساند. دست‌اندرکاران سریال هم مجبور شدند بهبود را به دنبال فیل آفریقا کنند.
اما وقتی نقی معمولی برای کم کردن روی بائو روی تخت مرده‌شوی‌خانه خوابید گمان نمی‌کرد این سکانس کار دستش بدهد.
حاج منصور ارضی مداح در مسجد ارک طی سخنانی این سریال را به شدت زیر سئوال برد. او با اشاره بهسکانس‌های مرده‌شوی‌خانه گفت: «با این کارها معارف دینی رو زیر سوال می‌برند که دین رو به تمسخر بگیرند. یواش یواش به مبانی دین رخنه می‌کنند این معلونین، مردم حواسشون باشه، به این فیلم‌ها نخندید.»
اما ماجرای «ناپلئونی» رنگ و بوی دیگری داشت. وقتی رحمت وسط کل‌کل‌های نقی و بائو بر سر ازدواج باباپنجعلی و مامانی بی‌وقفه می‌گفت «بیارم ناپلئونی ره؟» خودش هم فکر نمی‌کرد که این جمله کوتاه به توافق هسته‌ای گره بخورد. اما وقتی کاربران شبکه‌های مجازی عکس محمدجواد ظریف را روی بالکن هتل محل مذاکرات منتشر کردند که داد می‌زد: «بیارین ناپلئونی ره» دیگر این جمله کوتاه زبانزد شده بود.
با این حال وقتی بازیگران و عوامل سریال پایتخت شیرینی به دست جلوی دوربین عکاس جمع شدند تا به مناسبت توافق هسته‌ای شادی خودشان را از این اتفاق نشان دهند، حاشیه‌ها باز هم به سراغ پایتخت رفت.
این بار کاربران می‌پرسیدند مگر اینها روزه نیستند؟ اگرچه در این میان بودند کسانی که می‌گفتند نباید کاری به روزه‌داری یا روزه‌خواری دیگران داشت ولی طبق معمول مردم راه خودشان را می‌رفتند و این پرسش دست به دست می‌شد. پرسش‌هایی که در نهایت الهام غفوری تهیه‌کننده این سریال را وادار به پاسخگویی کرد. او گفت که هیچ کس روزه‌خواری نکرده و تنها به خاطر همان ماجرای «ناپلئونی» عوامل پایتخت تصمیم گرفته بودند این کار را بکنند.
خندوانه
هر چقدر برنامه‌های تلویزیون هر کدام با حاشیه‌هایی دست به گریبان بودند، رامبد جوان کشتی خندوانه ویژه رمضان را کمابیش بی‌دردسر به ساحل مقصود رساند. گاه مخاطبان برنامه او را با ماه عسل احسان علیخانی مقایسه می‌کردند.
در این میان سایت‌های خبری نیز به این مقایسه پرداختند. رویکردها متفاوت بود. عده‌ای همزمانی خندوانه و ماه عسل را هوشمندی مدیرانی می‌دانستند که همزمان امکان انتخاب برای مخاطب فراهم آورده‌اند. عده‌ای نیز با مقایسه محتوای این دو برنامه بنا به سلیقه خود درباره برتری خندوانه یا ماه عسل اظهار نظر می‌کردند.
تا اینجای کار همه چیز رقابت سالمی بود که بین دو برنامه جریان داشت اما وقتی ماجرا به انتقادهای بی‌محابا از ماه عسل کشید رامبد جوان به میدان آمد تا در کنار دیگرانی که از احسان علیخانی حمایت کرده بودند او نیز حمایت خود را از او اعلام کند. البته او پیش از یادداشت کوتاهش در صفحه شخصی خود در کافه خبر اعلام کرده بود که نه تنها هیچ مشکلی با احسان علیخانی ندارد که می‌خواهد بعد از ماه رمضان او را به برنامه‌اش دعوت کند.
با این حال جوان باز هم در صفحه اجتماعی خود نوشت: «…این بازی اخیری که توسط عده‌ای ـ قطعا نسنجیده ـ راهافتاد و به زشت‌ترین شکل ممکن من و رفیقم احسان علیخانی را به دلایل احمقانه و واهی در برابر هم قرار داده بدون این ملاحظه که ما هر دو داریم با سلیقه‌های‌مان و آن طور که بلدیم برای «مردم» تلاش می‌کنیم و برنامه‌می‌سازیم برای این که آنها را برای دقایقی وادار به فکر کردن به چیزایی کنیم که نظرمان ارزشمندند، حالم را خیلی بد کرده. این بازی بیمارگونه‌ای که در فضای مجازی راه افتاده را نمی‌فهمم. فقط آنقدر می‌فهمم که شیوع این بیماری بی‌شک هیچ برنده و «قهرمان»ی ندارد و البته یقین دارم قربانی مظلوم این بازی چیزی نیست جز:«اخلاق»… اخلاق ـ اخلاق ـ اخلاق … که چقدر این روزها حالش بده! کمک کنید تا نذاریم بمیره! همین!!»
حضور مدیر سابق پرسپولیس در خندوانه هم دیگر حاشیه‌ای بود که برای خندوانه پیش آمد. وقتی خبر حضور رویانیان در خندوانه منتشر شد خیلی‌ها به یاد ممنوع‌التصویری او افتادند. برنامه حضور مدیر پیشین پرسپولیس و فرمانده اسبق ۱۱۰ اما در زمان اعلام شده پخش نشد و همین شایعات را قوت بخشید. با این حال این خود رویانیان بود که اعلام کرد به دلیل تقارن این برنامه با شب‌های قدر مدیران صلاح دیدند که یک شب مانده به لیالی قدر این برنامه را پخش نکنند.
در نهایت هم بعد از شب‌های قدر برنامه خندوانه با حضور رویانیان پخش شد تا شایعه ممنوع‌التصویری او از بین برود.
تلویزیون به مدد برنامه‌ها و شاید حاشیه‌های خود توانست نظر مخاطبان از دست رفته و مخاطبان همیشگی خود را جلب کند. اما آیا این روند ادامه خواهد داشت و آیا مسئولان رسانه ملی عزمی برای جذب مخاطب دارند یا ترجیح می‌دهند فقط در مناسبت
های خاص و ایام ویژه به فکر مخاطب باشند؟ این پرسشی است که فهمیدن پاسخش محتاج گذشت زمان است.
نوشته پرونده برنامه‌های رمضانی تلویزیون اولین بار در اخبار روز ایران پدیدار شد.