پنج دقیقه با عطر کلام امام (ره)

وقتی پیچ رادیو را باز می‌کنی انگار با کمال تواضع و ادب در همان اتاق ساده جماران نشسته‌ای و او با دستان مهربانش موهای سرت را نوازش می‌کند و تو در نگاه مصمم و پر نفوذش جان می‌گیری و به فردای بهتر می‌اندیشی.

صبح یک روز بهاری، ساختمان شهدای رادیو، استودیو ۱۳، محل ضبط برنامه راه امام، کلام امام. داخل استودیو حسین نافذ عارفی، تهیه‌کننده و سردبیر برنامه با آرامش خاصی مشغول شنیدن برنامه است. آرم برنامه فضای استودیو را پر کرده است: «الله‌اکبر ـ خمینی رهبر، الله‌اکبر ـ خمینی رهبر ـ این بانگ آزادی است کز خاوران خیزد…»

شعر استاد سبزواری با صدای گرم گلریز تو را به یاد سال‌های نه‌چندان دور می‌برد؛ ایامی که دست‌ها مشت شد، ایام شکوهمند پیروزی انقلاب اسلامی، روزهایی که امام خمینی در بین ما بودند و مردم نهال انقلاب را با جان و مال خویش آبیاری می‌کردند.

بعد از پخش تیتراژ راه امام، کلام امام قسمتی از بیانات حضرت امام خمینی(ره) پخش می‌شود: هر چه بروید سراغ این که یک قدم بردارید برای این که خانه‌تان بهتر شود، از ارزشتان به همان مقدار کاسته می‌شود. ارزش انسان به باغ و خانه نیست. اگر ارزش انسان به این هست انبیا باید این کار را می‌کردند….

ناخودآگاه پرنده خیال من به جماران پر می‌کشد، به همان ایوان و اتاقی که سادگی موج می‌زد و پر بودند صفا و نور.

بیان نظرات امام در بحث خودکفایی ملی

وقتی برنامه تمام می‌شود از حسین نافذعارفی، تهیه‌کننده و سردبیر جوان این برنامه که ۱۵ سال است برنامه‌سازی دو برنامه راه امام، کلام امام و راه امام، پیام امام را به عهده دارد در خصوص ورودش به رادیو می‌پرسم.

او که متولد ۲۶ مرداد ۵۹ در تهران است، می‌گوید: از طریق یکی از آشنایان به مدیر اسبق گروه اجتماعی رادیو ایران جناب آقای محمدی‌نیا معرفی شدم. ۱۸ ساله بودم که کارم را با برنامه «راه امام» شروع کردم. نوارهای سخنرانی امام را که در آرشیو صدا و سیما نبود از موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام(ره) می‌گرفتم. چون نوارها به صورت کاست یا بتاکم بود، آن را به نوار رادیویی تبدیل می‌کردیم. پس از سه ماه، با یک رویکرد جدید برنامه را ادامه دادیم. چون زحمت زیادی برای پیدا کردن نوارها می‌کشیدیم، بنابراین با ذوق و شوق خاصی آن را پخش می‌کردیم، ولی وقتی تقریبا آرشیومان کامل شد، تصمیم گرفتیم به صورت موضوعی کار کنیم. به طور مثال برای هفته دفاع مقدس، هفته دولت، روز قدس و ماه رمضان صحبت‌ها و توصیه‌های امام را با توجه به همان مناسبت گلچین کرده و پخش می‌کردیم.

وقتی از او می‌پرسم چرا مدت زمان این برنامه کم است، توضیح می‌دهد: قبلا هفت دقیقه بود. به نظرم جادارد در برنامه‌های دیگری هم از امام صحبت کنیم.

از حال و هوایش نسبت به تهیه برنامه چنین می‌گوید: شاید جزو معدود کسانی باشم که در طول هفته حداقل نیم‌ساعت صحبت‌های امام و پیام‌های ایشان را می‌شنوم. چارچوب ذهنی‌ام تفکرات حضرت امام(ره) است. صحبت‌های امام را گوش‌کردن حس خوبی دارد، ولی مثل امام بودن خیلی سخت است.

می‌پرسم در حال حاضر با توجه به شرایطی که در جامعه حکفرماست از صحبت‌های حضرت امام(ره) به چه صورت استفاده می‌کنید که بیان می‌کند: با توجه به تحولاتی که در جامعه امروزی رخ داده کلامی را از ایشان پخش می‌کنیم که هدف امام(ره) به عنوان معمار انقلاب اسلامی در جمهوری اسلامی ایران را ترسیم کند. سعی می‌کنیم رویکرد اصلی امام(ره) را در اداره حکومت و نقش مردم عنوان کنیم. امام در بیاناتشان موضعگیری‌هایی داشتند که به نقش مردم بسیار اهمیت می‌دادند و جلوتر از زمان خودشان فکر و حرکت می‌کردند.

عارفی با اشاره به این‌که ما در حال حاضر در دهه چهارم انقلاب به سر می‌بریم، می‌گوید: شعار این دهه پیشرفت و عدالت است و هرسال رهبر معظم انقلاب به عنوان خلف صالح امام خمینی(ره) مسائل اقتصادی را به عنوان شعار سال مطرح می‌کنند. به‌طور مثال سال اصلاح الگوی مصرف، سال همت مضاعف، سال جهاد اقتصادی و امسال که سال تولید ملی است. ما ۵۰ درصد برنامه را به بیان نظرات حضرت امام خمینی(ره) در مسائل اقتصادی و خودکفایی مردم اختصاص داده‌ایم. امام خمینی(ره) خیلی به این مساله که مردم روی پای خود بایستند، تاکید می‌کردند. هرچند سخنان حضرت امام(ره) در این مباحث ابعادی کلی است که ما سعی کرده‌ایم آن را به‌صورت جزئی‌تر در برنامه پخش کنیم.

سردبیر برنامه یکی از ویژگی‌های شخصیتی حضرت امام(ره) را آینده‌بینی ایشان می‌داند و بیان می‌کند: در حال حاضر که ۲۴ سال از رحلت ایشان و ۳۲ سال از انقلاب می‌گذرد، بعضی پیش‌بینی‌های ایشان را می‌بینیم که به وقوع پیوسته است. فروپاشی شوروی و در حال حاضر بیداری اسلامی که حضرت امام(ره) در سال‌های اول انقلاب به آن اشاره کرده بودند که ملت‌های مسلمان در مقابل دیکتاتورهای کشورهایشان قیام کرده و اسلام را در کشورشان اجرا خواهند کرد. این بیداری را ما در تونس، مصر، یمن و لیبی شاهد هستیم؛ کشورهایی که روزی به قول حضرت امام(ره) نوکر آمریکا بودند به واسطه بیداری اسلامی مردم آنها را از قدرت به زیر کشیده‌اند.

عارفی ادامه می‌دهد: به عنوان کسی که سال‌ها برنامه‌ساز این برنامه هستم محور اصلی اندیشه امام خمینی(ره) را اسلام می‌دانم. امام(ره) معتقد بودند حکومت با رضایت مردم باید شکل بگیرد و به ثمر بنشیند. امام(ره) هر کاری که می‌خواستند انجام دهند با رضایت مردم آن کار را انجام می‌دادند. ایشان رضایت مردم را عامل اصلی در موفقیت کارهای کشوری می‌دانستند. حتی با نظر مردم در روز ۱۲ فروردین، جمهوری اسلامی را به وجود آوردند.

وقتی از عارفی در خصوص قشنگ‌ترین درسی که در حین برنامه‌سازی از بیانات حضرت امام(ره) گرفته است می‌پرسم، می‌گوید: من برای تولید این برنامه تا به حال سه بار صحیفه امام را از اول تا آخر خوانده‌ام. چیزی که من در امام(ره) دیده‌ام را سعی می‌کنم در زندگی‌ام به کار بندم. امام(ره) هر کاری را که انجام می‌دادند برای خدا بود و با خدا معامله می‌کردند. آخرین کلام امام(ره) به مرحوم حاج احمدآقا خمینی این است: «از هیچ کس جز خدا نترس و فقط به خدا توکل کن».

عارفی معتقد است: کسی در برنامه‌سازی موفق است که از صفر شروع کند و به کارهای پیشکسوتان دقت نظر داشته باشد و در کارش مغرور نباشد. این درسی است که از حضرت امام گرفته‌ام.

شناساندن ابعاد وجودی حضرت امام خمینی^(ره)

حمید بیرواند، اولین سردبیر و تهیه‌کننده این برنامه می‌گوید: راه امام، کلام امام تقریبا پس از ۳ماه از ارتحال ملکوتی حضرت امام(ره) از آنتن رادیو ایران پخش شد.

او با اشاره به هدف از ساخت این برنامه می‌افزاید: پس از ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی(ره) جمع کثیری از فضلا و دانشمندان و صاحبان اهل قلم در داخل و خارج از کشور تلاش کردند شخصیت و ابعاد وجودی حضرت امام خمینی(ره) را بررسی و آن را برای مردم بازگو کنند تا آنها نسبت به آن شناخت پیدا کنند.

او به نقش رسانه ملی در این مهم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: رسانه ملی احساس مسوولیت کرد و با پخش برنامه‌های مختلفی به بازنگری این ابعاد پرداخت. ساخت برنامه راه امام، کلام امام در جهت معرفی شخصیت ایشان طراحی شد.

بیرواند درخصوص بیانات حضرت‌امام‌خمینی(ره) که در این برنامه پخش می‌شود، ادامه می‌دهد: نکات مهمی از کلام و بیانات حضرت امام(ره) را در ابعاد مختلف معارفی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، فقاهت و عرفان که خود آن حضرت اشاره کرده بودند، بررسی و استخراج کردیم. برای این کار زحمت زیادی متحمل شدیم، چون مجموعه سخنان امام(ره) بسیار زیاد بود. همچنین چون می‌خواستیم پیام را راحت‌تر به مخاطب انتقال دهیم، این کار با انتخابی هوشمندانه صورت می‌پذیرفت که بتوانیم همه‌جانبه اندیشه‌های امام را مطرح کنیم.

وی برنامه راه امام، پیام امام را مکمل برنامه راه امام، کلام امام می‌داند و با اشاره به این‌که اندیشه‌های امام علاوه بر گفتار، مکتوب هم شده است، ادامه می‌دهد: مکتوبات حضرت امام(ره) همچون صحیفه نور امام و وصیتنامه ایشان همچنین صحبت‌هایی که در قالب پیام مطرح شده، به طور مثال پیام ایشان به روحانیون که به عنوان منشور روحانیت مطرح شده، پیام‌هایی که امام(ره) در فتح عملیات مهم صادر می‌کردند، برای افتتاح مجلس، روز برایت از مشرکین، پیام به کنگره عظیم حج همه در این برنامه استفاده می‌شود.

بیرانوند تصریح می‌کند: کل سخنان حضرت امام(ره) در ۱۰ بخش کلام در سال اول بعد از فوتشان پخش و مرور شد، اما هنوز پیام‌هایی از ایشان باقی مانده که در این برنامه مطرح نشده است.

تا زمانی که حضرت امام(ره) در قید حیات بودند، کسی به ذهنش نمی‌رسید، فقدان ایشان را احساس خواهد کرد. اصلا کسی به این فکر نبود که چنین اتفاقی می‌افتد، بنابراین برای پر کردن این خلأ با کنکاش در اندیشه حضرت امام می‌خواستند آن را بر طرف کنند.

بیرواند می‌گوید: ابعاد امام همه جانبه بود چون ایشان علاوه بر این‌که یک فقیه، عارف و معلم اخلاق بودند، یک روحانی، فیلسوف و عالم نیز به حساب می‌آمدند و به خاطر نفوذ معنویت و روحانیتی که در وجود مبارکشان لبریز بود، همه ناخودآگاه به سمت ایشان جلب می‌شدند.

بیرواند به سهم کوچک خود به عنوان برنامه‌ساز در راه نشر اندیشه‌های امام(ره) اشاره می‌کند و می‌گوید: دوست داشتم با ساخت این برنامه، ابعاد وجودی و شخصیتی امام را به مردم بشناسانم. برای همین بیانات و مکتوبات امام را بررسی می‌کردیم و در قالب این دو برنامه کوتاه ارائه می‌دادیم.

وقتی از سردبیر قدیمی برنامه می‌پرسم از کدام کلام امام(ره) در زندگی شخصی خود بهره برده‌اید، در جوابم می‌گوید: من نمی‌توانم به یک جمله و کلام ایشان اشاره کنم. من همه کارها و کلام امام را درس می‌بینم. اگر ایشان در مساله سیاسی صحبتی کرده‌اند، راهگشا بوده، اگر در موضوعی اخلاقی صحبت کردند، برای فرد فرد افراد مهم بوده، بنابراین ما نمی‌توانیم امام را منحصر در جمله و کلام کنیم؛ امامی که ارزش‌ها را دگرگون کرد تا جایی که نوع تفکر و دیدگاه مردم عوض شد. امام ارزش‌آفرینی کرد و می‌توان گفت ابعاد وجودی حضرت امام کامل بوده تا جایی که اگر به هر موضوعی اشاره کنی، می‌توانی درباره آن سال‌ها تحقیق و گفت‌وگو کنی.

پیام امام(ره) موجز، اما پرنغز و پرمعنا

پیش از این‌که مرتضی حافظی بخواهد برنامه دیگری را اجرا کند، از او که گوینده برنامه راه امام، پیام امام است، می‌پرسم با چه لحن و بیانی پیام‌های امام خمینی (ه) را می‌خوانید که می‌گوید: کلام امام(ره) ساده و صمیمی بود. در واقع می‌توان گفت پیام امام کلامی بود که ازدل بر می‌آمد و بر دل هم می‌نشست، انتقال پیام و کلام امام کار ساده‌ای نیست. پی بردن به کنه مطلب، پیدا کردن تاکیدها و رساندن منظور و مقصود امام نکته خاصی است. کسی که می‌خواهد این پیام را بخواند، باید آن را درک کند. کلام امام، کلام رهبر یک انقلاب است و خیلی‌ها به فحوای کلام ایشان توجه می‌کنند.

گوینده برنامه راه امام، کلام امام ادامه می‌دهد: در کلام امام نوعی صلابت موج می‌زند که گوینده کلام این نکته را باید در بیان خودش حفظ کند بنابراین گوینده باید به لحن خودتاکیدهای صحیح دهد و به آن صلابت در گفتار توجه خاصی تا بتواند منظور و مقصود ایشان را بیان کند.

حافظی با اشاره به این‌که پیش از او مهران دوستی برنامه راه امام، پیام امام را اجرا می‌کرد، ادامه می‌دهد: پیام‌های حضرت امام خمینی(ره) برایم خیلی جالب بود. بخصوص این پیام که ایشان فرموده بودند، مراجع نظام اگر فتوایی صادر می‌کنند، باید توجه داشته باشند این فتوا متناسب با شرایط زمان و مکان حاضر باشد. منظورشان این بود که مقتضیات زمان و مکان را در نظر بگیرند.

زهره زمانی