|
|
||||||
تصور و خیال جزیی از دنیای کودکان است و احتمالا شما تعجب نخواهید کرد اگر متوجه شوید که با یک پرنسس، اسب تک شاخ، دایناسور و… زندگی می کنید. و شما باید محرم اسرار او بوده و بادنیای خیال او هم ارتباط برقرار کنید که روز به روز با رشدمهارتهای کلامی او این دنیا هم پیچیده تر می شود. می توانید کنار بایستید و نگاه کنید و یا اینکه خودتان هم وارد این دنیا شویدو از آن لذت ببرید. قوه تخیل کودک شما به طور طبیعی رشد خواهد کرد اما شما هم می توانید کارهای زیادی برای جرقه زدنش بکنید. هر چه شما او را با صداها، تصاویر و احساسات تازه آشنا کنید مغز او به دنیای بزرگتری باز می شود. در هر مرحله از تکامل قوه تخیل کودک شما گوش دادن به او و شرکت در بازیهای او می تواند به شما کمک کند تا با دنیای خیال او آشنا شده و بتوانید درک کنید که او چگونه فکر می کند. حتی در این مسیر شما خواهید توانست قوه تخیل خودتان را هم دوباره زنده کنید.
ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که قوه تخیل کودکم چگونه است؟ در سنین پیش از دبستان احتمالاًً فرزند شما توانایی تفکر انتزاعی را کمکم یاد می گیرد. برای او به راحتی می تواند یک نیمکت تبدیل به کشتی در دریا شده و نان تست یک تلفن قابل قبول باشد. او حتی ممکن است بتواند در بازیهای اجتماعی وانمود کند که یک خانواده دارد و او پدر یا مادر خانواده است. گاهی هم ممکن است نقش مامان گربه ها را بازی کند و از شما بخواهد که نقش بچه گربه را بازی کنید.
● اهمیت خیال پردازی
ممکن است از خود بپرسید که این قوه تخیل به چه کار فرزندم می آید؟ و چه لزومی دارد که او تخیل قوی داشته باشد؟
۱)گسترش دایره لغات: تخیل به کودک شما کمک می کند که دایره لغاتش را گسترش بدهد. کودکانی که بازیهای خیالی می کنند و به داستانهای خیالی گوش می دهند و یا کسی از روی کتاب برای آنها بلند قصه می خواند، بیشتر از بقیه کلمات را درک کرده و دایره لغات بزرگتری دارند.
۲) توانایی کنترل خود در شرایط خاص: در بازیهای نمایشی کودک وانمود می کند نقش کسی را دارد که اغلب اوقات او به چنین نقشی علاقه دارد و در این بازی او چیزهایی را که درباره این نقش یاد گرفته تمرین می کند. مثلاً کارهای که مادر و یا پدر یا معلم انجام می دهد. در ضمن او شرایط را به گونه ای که می خواهد در بازی تغیییر می دهد. مثلاً در داستان جایی که یک پسر بچه شجاع جادوی جادوگر بدجنس را خنثی می کند و یا دزدان دریایی را از کشتی غرق شده نجات می دهد به او احساس قدرت می دهد تا او بتواند در شرایط نا آشنا و ترسناک خودش را کنترل کند و از پس شرایط محیطی بر بیاید.
۳) یادگیری قوانین اجتماعی: وقتی که کودک شما با بچه های دیگر در زمین ماسه ای یک قلعه می سازند و با هم بازیهای نمایشی می کنند نه تنها او در یک دنیای فانتزی سیر میکند بلکه یاد می گیرد که در جهان واقعی قوانین واقعی درباره شراکت، تعاملات اجتماعی و حل مشکلات و تعارضات بین فردی وجود دارد که او هم باید با آنها کنار بیاید.
۴) حل مشکلات: خیال پردازی درباره شرایط خیالی به فرزند شما یاد می دهد که چگونه در شرایط خاص در دنیای واقعی تفکر خلاقی داشته باشد و مشکلاتش را حل کند. در اغلب خانواده ها در مدرسه و خانه این بزرگترها هستند که درباره کودک تصمیم می گیرند و حتی مشکلات را حل می کنند. اما در بازی کودک به تنهایی اجازه دارد تصمیم بگیرد که چگونه داستان را پیش ببرد و مشکلات پیش رو را از بین ببرد و حل کند. بنابر این کم کم این قوه تخیل برای حل مشکلات دنیای واقعی هم به کمکش می آید.
● چند روش بی نظیر برای تقویت قوه تخیل
۱) کتاب بخوانید: خواندن داستان از روی کتاب درباره سرزمینهای ناشناخته و افراد دیگر می تواند قوه تخیل فرزندتان را تقویت کند. در ضمن همین کتاب خواندن دایره لغات او را هم بزرگتر می کند. بدیهی است تصور یک کشتی فضایی وقتی که ندیده ایدش کار مشکلی است اما کتاب داستانها بخصوص از نوع تصویر دارش به راحتی این خیال را برای فرزندتان ممکن می کند. او حتی می تواند جزییات را هم تصور کند و اگر از روی متن می خوانید بد نیست گاهی مکث کنید تا او بتواند به تصاویر نگاه کند ودرباره آنها حرف بزند. کودکتان را تشویق کنید که داستان را خودش به پایان برساند. درباره جهان زیاد برایش بگویید و تصاویر مختلفی از سوسک تا فرفره را با جزییات به او نشان دهید. البته سعی کنید بیشتر همان چیزی را به او نشان دهید که دوست دارد مثلاً اگر از سوسک می ترسد و از دایناسور خوشش می آید بهتر است کتابهایی درباره دایناسورها برایش بخوانید.
۲) داستان سازی کنید: بیان داستانهایی که از خودتان ساخته اید هم به اندازه کتاب خواندن برای فرزند شما مفید است. این کار نه تنها امکان تفکر خلاق را به او یاد می دهد بلکه به او پایه های ساختن شخصیتهای داستان و نمایش را هم می آموزد. برای این کار حتی می توانید خودش را شخصیت اصلی داستان معرفی کنید تا احساس فردیت او هم تقویت کنید. پس از مدتی خواهید دید که او هم داستانهای خیالی خودش را برای شما تعریف خواهد کرد. البته به علت اینکه هنوز او کاملا نمی تواند تخیل را از واقعیت متمایز کند،ممکن است انتظار داشته باشد که شما همه حرفها و داستان او را باور کنید. در این موارد این شما هستید که باید با ظرافت از قوه تخیل فرزندتان لذت ببرید و در ضمن به او حالی کنید که خیال با واقعیت متمایز است و شما از داستان خیالی او لذت می برید اما متوجه هستید که این یک تفریح خوشایند است و نه واقعیت. اگر فرزندتان با بیان یک داستان خیالی ترسناک، دچار ترس شد ترمز خیالات را بکشید و برای او فرق خیال و واقعیت را توضیح دهید.
۳) خط بدهید: می توانید برای داستان سازی به فرزندتان خط بدهید. مثلاً شما جمله ابتدای یک داستان را بگویید: روزی روزگاری یک سگ خال خالی بود که با یک دختر بچه زندگی می کرد. او خیلی دوست داشت به پارک برود و بازی کند. یک روز…. وسپس نوبت را به فرزندتان بدهید تا ادامه داستان را بگوید از او بخواهید ماجرا را خنده دار کند و به نقطه اوج داستان برساند و سپس داستان را تمام کند.
۴) از آثار هنری او لذت ببرید: برای اغلب کودکان پیش دبستانی، کشف مواد مهمترین جنبه ساخت اثر هنری است. بنابر این شما هر وسیله ای که به کودک بدهید تا با آن نقاشی کند و کار هنری بسازد برای او مفیداست. در حین کار به کودک توجه کرده و او را تشویق کنید. او با آب، رنگ، ماسه، کاغذ، دکمه، روبان، خمیر یا گل رس چیزهایی درست می کند که ممکن است به نظر شما عجیب و بی فایده باشد اما همین کاردستی های عجیب را هم تشویق کنید و از او نخواهید که همه چیز را مطابق با شکل واقعی اش درست کند. حتی هنگامی که نقاشی می کند یهتر است به جای اینکه حدس بزنید او چه چیزی کشیده از رنگهای زیبایی که به کار برده تعریف کنیدو از او بخواهید تا خودش نقاشی اش را شرح بدهد. (اگر فرزند شما یک رامبراند کوچک نباشد مسلماً حدس شما غلط از آب درمی آید) آنوقت خواهید دید که چه ماجراهایی در پشت همین چند خط کج و کوله پنهان شده است.
۵) موسیقی بسازید: اگر چه هنوز کودک پیش دبستانی شما آماده فراگیری دروس سازمان یافته موسیقی نیست، اما می توانید دنیای او را با موسیقی پر کنید. با یکدیگر به انواع آهنگها گوش بدهید و از او بخواهید که با موسیقی همراه شود و آواز بخواند ونقاشی و یا کارهای دیگر را همراه با موسیقی انجام دهد. می توانید صدای او و آهنگهایی را که با ادوات ساده موسیقی می سازد ضبط کنید و پس از مدتی تغییر و پیش رفت او را در ساخت آهنگها مشاهده کنید.
۶) بازیهای نمایشی کنید: کودکان از بازی بسیار می آموزند. بنابر این وقتی کودکتان یک داستان و قطعه نمایشی می سازد و شخصیتهای مختلف داستان را برایتان شرح می دهد، دارد مهارتهای اجتماعی و کلامی اش را کامل می کند. او در حین بازی موضوعات عاطفی مانند احساس غم، شادی، ترس، و یا امنیت را تجربه می کند و تکرار می کند. و با تصور اینکه یک ابر قهرمان است به او احساس قدرت می دهدو مسئولیت یک کار را می پذیرد.علاوه بر این او در حین بازی قانون علت و معلولی را یاد می گیرد و می فهمد که عمل و رفتار او و یا همبازی اش چه تاثیری بر بقیه خواهد گذاشت. او در بازیهای نمایشی نظم و قانون را می فــهمــــد و از آنجا که قانون گذار بازی خودش است یا با کمک همبازیهایش قانون گذاری را هم یاد می گیرد.
۷) لوازم را در دسترس قرار دهید: حوله نقش شنل، گردنبند پلاستیکی نقش جواهرات گرانبها، قالیچه جلوی حمام نقش قالیچه جادویی و بقیه حیوانات پارچه ای هم نقش حیوانات جنگل را بازی می کنند و با این وسایل کودک شما می تواند نقشهای مختلفی را بازی کند و بخصوص بعد از دیدن یک فیلم و یا کارتون از شخصیتهای آن تقلید کند و ماجراها بسازد. البته بیشتر اتفاقات در ذهن کودک می افتد اما بهتر است شما به او اجازه دهید در صورتی که علاقه داشت از وسایل خانه بازی کند و قالیچه جلوی حمام را با خود این ورو آن ور ببرد. همین وسایل کوچک بسیار به تقویت قوه تخیل او کمک خواهد کرد. می توانید برای اینکه فرزندتان دست به هر چیزی نزند یک جعبه را مخصوص بازیهای نمایشی قرار دهید و هر چه که می تواند به نحوی مورد استفاده اش باشد در آن بگذارید.
۸) عاقلانه از رایانه استفاده کنید: می توانید از بازیهای با کیفیت که قوه تخیل فرزندتان را تقویت می کنند استفاده کنید. نرم افزارهای نقاشی، موسیقی وبازیهای مجازی شکار گنج و… برای این منظور مناسبترند. در ضمن استفاده از شبکه اینتر نت می تواند برای پیدا کردن موضوعات مختلف مورد علاقه فرزندتان مناسب باشد. مثلاً پیدا کردن آخرین عکس از سیاره مشتری و صخره های مرجانی می تواند برای کودک جالب باشد. با این وسیله شما کودکتان را با فرهنگها و کشورهای مختلف جهان آشنا خواهید کرد.
۹) تلویزیون را محدود کنید: اگر چه تلویزیون برنامه های جالب و آموزنده ای برای فرزندتان دارد اما ساعات مشاهده تلویزیون باید محدود باشد. برنامه های مستند حیوانات برای کودکان بسیار جالب هستند و می توانند به تخیل آنها کمک کنند. می توانید برنامه های خوب را برای فرزندتان ضبط کنید و در ساعتی مناسب برای او بگذارید.
● تخیل فراتر از محدودیت
ممکن است بپرسید تا کجا می توان به تخیل کودک اجازه جولان داد. گاهی تخیل بچه ها ممکن است برای آنها و دیگران خطر آفرین و زیان آور باشد. بله حق با شماست.
۱) محدوده تعیین کنید:می توانید برای اینکه جلوی این خطرها را بگیرید محدودیت هایی برای کودک قرار دهید. مثلاً در حال بازیهای نمایشی ضربه زدن با شمشیر ممنوع است. یا در حال نمایش آسیب رساندن به دیگران حتی به شکل خیالی قدغن است. قانون بعدی می تواند این باشد که به هم ریختگی های بعد از بازی را باید خود کودک جمع کند.
۲) دوستان خیالی را بپذیرید: متخصصان معتقدند داشتن دوستان خیالی که ساخته ذهن کودک هستند نشانه ای از یک فکر خلاق و اجتماعی است که برای کنترل ترسها و نگرانی هایش از این روش استفاده می کند. بعضی تحقیقات نشان داده که نیمی از بچه ها دوستان خیالی دارند. اما اگر کودک شما دوست خیالی اش را برای کاربدی که انجام داده کتک می زند و دعوا می کند، لازم است به او گوشزد کنید که این در خیال اوست.کودک را مجبور به دروغ گفتن از روی ترس نکنید و بخاطر دروغش او را تنبیه نکنید. ممکن است او از ترس تنبیه شدن این داستان خیالی را سر هم کرده که شما با او کاری نداشته باشید. بنابر این رفتار خودتان را باز بینی کنید و از او بخواهید که کار بدی را که انجام داده شخصا به عهده بگیرد و بخاطر این کاراو را تحسین کنید و نه تنبیه! و معذرتخواهی او را بپذیرید.
آخرین مقالات آفتاب