امروز پنج‌شنبه ۵ دی ماه ساکنان زمین شاهد خورشیدگرفتگی حلقوی بودند و این پدیده از اولین نقطه از کره زمین آغاز و تا ساعت ۸ و ۵ دقیقه و ۴۰ ثانیه به زمان جهانی که سایه ماه زمین را ترک کرد، ادامه داشت. این در حالیست که در دو هفته آینده و روز ۲۱ دی پدیده ماه گرفتگی نیز رخ خواهد داد.
به گزارش ممتازنیوز به نقل از ایسنا، خورشید گرفتگی هنگامی رخ می‌دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و زمین و ماه و خورشید در یک خط راست گیرند و در این زمان است که یکی از مناظر بسیار زیبای طبیعت را خلق می‌کنند. خورشید گرفتگی انواع مختلفی دارد و امروز ناظران زمینی شاهد خورشید گرفتگی جزئی بودند.
فاصله خورشید تا زمین و نیز فاصله تا ماه ثابت نیست، این فاصله‌ها اندکی تغییر می‌کنند. هنگامی که زمین از حالت عادی به خورشید نزدیکتر و از ماه دورتر می شود، اندازه ظاهری ماه کوچکتر از اندازه ظاهری خورشید می‌شود. اگر در این مواقع گرفتگی رخ دهد، ماه نمی‌تواند قرص خورشید را بطور کامل بپوشاند و در نتیجه حلقه درخشانی از نور خورشید دور تا دور ماه را فرا می‌گیرد. این حالت را “گرفت حلقه‌ای” می‌نامند. در گرفت حلقه‌ای، آسمان همچنان روشن است و تاج خورشیدی نیز دیده نمی‌شود.
امروز پنج شنبه ۵ دی ماه پدیده خورشید گرفتگی حلقوی رخ داد که تنها در بخش‌های محدودی از کره زمین به صورت حلقوی دیده شد و سراسر ایران نیز شاهد خورشید گرفتگی جزئی بود. البته این پدیده در سراسر کشور از نظر درصد گرفت متفاوت بوده است به گونه ای که کمترین مقدار گرفت در ایران حدود ۴۵ درصد و بیشترین مفدار به میزان ۸۶ درصد بوده است. امروز ساکنان جزایر خلیج فارس به ویژه کیش و قشم بیشترین زمان گرفت را شاهد بودند.
این پدیده در تهران با ۶۱ درصد پوشش قابل مشاهده بود و از آن به عنوان سومین کسوف در سال میلادی جاری و دومین و تنها “خور گرفت” قابل مشاهده در سال ۹۸ شمسی یاد می‌شود.
زمان آغاز این خورشید گرفتگی از ساعت ۲ و ۲۹ دقیقه و ۵۳ ثانیه به وقت جهانی در روز ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹ برابر با پنج‌شنبه ۵ دی ماه ۹۸ بود و این خور گرفت از اولین نقطه از کره زمین آغاز شد و تا ساعت ۸ و ۵ دقیقه و ۴۰ ثانیه به زمان جهانی که سایه ماه زمین را ترک می‌کند، ادامه داشت.
این خورشید گرفتگی در تهران حدود ساعت ۷ و ۱۳ دقیقه صبح روز پنج‌شنبه ۵ دی ماه همزمان با طلوع مهر تابان از افق شرقی قابل مشاهده بود و تا ساعت ۸ و ۲۳ دقیقه صبح این روز ادامه داشت. برخی از زمان های قابل مشاهده این پدیده در برخی از استان‌ها به این شرح است:
به گفته مهندس مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گرفت حلقوی ۵ دی ماه سایه ماه بیش از ۳ ساعت بر روی کره زمین قرار داشته و ۱۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتر را طی کرده است.
وی در باره این پدیده توضیح داد: با وجود عبور قرص کامل ماه از مقابل صفحه خورشید، گاهی اوقات تمام قرص خورشید پوشیده نشده و گرفت کامل رخ نمی دهد. دلیل این موضوع آن است که ماه اگر در کمترین فاصله با زمین نباشد (در اوج زمینی و یا نزدیک به آن باشد) قطر ظاهری ماه از قطر خورشید کوچکتر بوده و حلقه‌ای از آتش در اطراف دیسک سیاه ماه دیده شد.
عتیقی خاطر نشان کرد: در این گرفت امسال با وجود آنکه کره ماه ۱۶ هزار کیلومتر نسبت به خورشید گرفتگی تیر ۹۸ که یک گرفت کامل خورشید بود، به زمین نزدیک تر بوده است اما باز شاهد گرفت حلقوی هستیم و علت این امر در خورشید گرفتگی امروز نه به دلیل قطر ظاهری ماه بلکه به دلیل قطر ظاهری خورشید است. به این صورت که در خورشید گرفتگی ۱۱ تیرماه سال جاری نسبت به گرفت ۶ ماه پس از آن یعنی ۵ دی ماه، خورشید ۵ کیلومتر از زمین دورتر بود و در نتیجه این عامل موجب شد که در گرفت امروز قطر ظاهری خورشید با توجه به اینکه ۵ کیلومتر به زمین نزدیکتر است، بزرگتر بوده و قرص ماه نتواند آن را کامل بپوشاند و به این دلیل گرفت حلقوی رخ داد.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، در پاسخ به این سوال که طولانی‌ترین گرفت کامل چه زمانی رخ می دهد، توضیح داد: طولانی‌ترین گرفت کامل زمانی رخ می دهد که ماه در حضیض زمینی (کمترین فاصله با زمین) و زمین در اوج خورشیدی (بیشترین فاصله با خورشید) باشد که در قرن بیست و یک این اتفاق در روز چهارشنبه ۳۱ تیر ماه سال ۱۳۸۸ رخ داد و ساکنان زمین شاهد طولانی‌ترین کسوف کامل قرن بیست و یکم بودند.
به گفته وی، گروهی از انجمن نجوم آماتوری ایران به دعوت اخترشناسان کشور چین، برای مطالعه و بررسی طولانی‌ترین کسوف قرن بیست و یکم به این کشور اعزام شدند.
عتیقی اضافه کرد: طولانی‌ترین کسوف حلقوی زمانی رخ می‌دهد که ماه در اوج زمینی و زمین با کمترین فاصله با خورشید باشد که ۶ ماه پس از طولانی‌ترین کسوف قرن بیست و یکم در تابستان ۸۸، طولانی‌ترین گرفت حلقوی خورشید در قرن جاری رخ داد و در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۰ میلادی مصادف با روز جمعه ۲۸ دی ماه سال ۱۳۸۸ گرفت حلقوی به مدت زمان ۱۱ دقیقه و ۸ ثانیه به وقوع پیوست.
وی یادآور شد: این گرفت در ایران به صورت جزیی قابل مشاهده بود.
این فعال حوزه نجوم آماتوری به بیان خورشید گرفتگی‌های سال ۹۹ اشاره کرد و توضیح داد: یکشنبه اول تیرماه و دوشنبه ۲۴ آذرماه سال ۱۳۹۹ خورشید گرفتگی رخ خواهد داد که به ترتیب خورشید گرفتگی از نوع حلقوی و دومی به صور کلی خواهد بود و کسوف اول تیر ماه سال ۹۹ در اکثر نقاط کشور به جز بخش هایی از شمال، شمال غرب و غرب کشور قابل مشاهده است. ولی خورشید گرفتگی ۲۴ آذر ماه سال ۱۳۹۹ در محدوده آمریکای جنوبی رخ خواهد داد و در ایران قابل مشاهده نیست.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران همچنین با بیان اینکه ۲ هفته پس از خورشیدگرفتگی امروز، در شبانگاه جمعه ۲۱ و بامداد شنبه ۲۲ دی ماه جاری ماه گرفتگی رخ خواهد داد، افزود: این ماه گرفتگی از نوع “نیم‌سایه” است که با وجود آنکه کشور در منطقه تحت پوشش این خسوف است، ولی ماه گرفتگی نیم‌سایه که در علم نجوم قدیم به آن خسوف غیر مرئی می‌گفتند، با چشمان انسان چندان محسوس نیست و ارزش رصدی ندارد. چرا که ماه تنها از نیم‌سایه زمین عبور می‌کند و تغییرات نور ماه با استفاده از روش فتومتری می‌توان ارزیابی کرد.
عتیقی