ام.آر.آی عضله روشی خاص در تشخیص بیماری‌ها

ام.آر.آی از یک میدان مغناطیسی بسیار قوی، پالس‌های رادیوفرکانسی و یک رایانه پردازش‌کننده تشکیل شده است که از ارگان‌ها، بافت نرم و تقریبا از تمام ساختارهای داخل بدن تصویر تهیه می‌کند و برخلاف اشعه ایکس ـ که در گرافی‌های ساده یا سی‌تی اسکن از آن استفاده می‌شود ـ هیچ اشعه مخربی ندارد.

تصاویر تولید شده به پزشکان کمک می‌کند بتوانند با دقت بسیار زیادی قسمت‌های مختلف بدن را ارزیابی کنند و بر اساس تصاویر به‌دست آمده، وجود بیماری‌های مختلفی را که با سایر روش‌های تشخیصی مانند سونوگرافی یا حتی سی‌تی اسکن قابل بررسی نیست، ارزیابی کنند.

نزدیک به سه دهه است که از معرفی ام.آر.آی می‌گذرد و بی شک ورود آن به سیستم پزشکی انقلابی در تشخیص بیماری‌ها ایجاد کرده است، به‌طوری که در حال حاضر، شاید نبود آن غیرقابل تصور باشد.

همان‌طور که اشاره شد، از ام.آر.آی در حوزه‌های مختلف علم پزشکی استفاده شده است اما بتازگی به‌طور جدی به این روش در تشخیص بیماری‌های عضلانی پرداخته شده است.

بیماری‌های عضلانی به گروهی از بیماری‌های سیستم عصبی ـ عضلانی گفته می‌شود که به‌طور خاص ماهیچه‌ها را درگیر می‌کنند.

اگر در هر قسمت سیستم عصبی مرکزی حرکتی، مشکلی مانند سکته مغزی ایجاد شود، می‌تواند تظاهری به‌صورت ضعف عضلانی داشته باشد ولی در این حالت خود عضله سالم است.

لیکن بیماری‌های عضلانی به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که ساختار عضله درگیر است و خود عضله بخوبی کار نمی‌کند.

این بیماری‌ها می‌توانند به‌صورت اکتسابی باشند، مانند بیماری «پلی میوزیت» یا ارثی باشند مانند بیماری دوشن. در حال حاضر به طور معمول برای تشخیص بیماری‌های عضلانی، پس از شرح حال گیری و معاینه ـ که البته نقش اساسی در تشخیص اولیه این بیماری‌ها دارد ـ از روش‌هایی مانند نوار عصب و عضله و در صورت نیاز نمونه برداری عضله استفاده می‌شود.

نزدیک به سه دهه است که از معرفی ام.آر.آی می‌گذرد و ورود آن به پزشکی انقلابی در تشخیص بیماری‌ها ایجاد کرده است، به‌طوری که شاید نبود آن غیرقابل تصور باشد

پس از نمونه‌برداری، به وسیله رنگ‌آمیزی عضله با تکنیک‌های مختلف رنگ‌آمیزی، بیماری عضلانی بخصوص در موارد ارثی تشخیص داده می‌شود.

نمونه‌برداری یا بیوپسی روشی تهاجمی است که نیاز به یک جراحی کوچک و البته بی‌خطر دارد؛ پس از بیوپسی در صورتی که بیماری ژنتیکی مطرح باشد، برای تشخیص نهایی و دقیق‌تر، مشاوره ژنتیک انجام می‌شود تا ژن معیوب مشخص و مراحل درمان آغاز شود.

متخصصانی که روی ام.آر.آی عضله کار می‌کنند سعی دارند با پیدا کردن الگوهای مختلف درگیری عضلات بدن و تغییری که در ام.آر.آی عضله ایجاد می‌شود نیاز به نمونه‌برداری را کاهش دهند یا نمونه‌برداری به صورتی هدفمند انجام شود تا امکان تشخیص درست افزایش یابد.

علاوه بر ام.آر.آی عضله، روش غیرتهاجمی دیگری به نام سونوگرافی عضله هم می‌تواند در تشخیص بیماری‌های عضلانی کمک‌کننده باشد که البته به تبحر و تجربه کافی فرد انجام دهنده در تشخیص بیماری عضلانی نیاز دارد.

در روش ام.آر.آی عضله، فردی که مشکوک به بیماری عضلانی است (بخصوص در مواردی که بیمار مشکوک به بیماری‌های ارثی است) در دستگاه ام.آر.آی قرار داده می‌شود و از سر تا پا با مقاطع نزدیک به هم تصویربرداری انجام می‌شود.

پس از تصویربرداری مقاطع گرفته شده بدقت مورد مطالعه قرار می‌گیرد و عضلاتی که تغییر ماهیت داده‌اند مشخص می‌شود.

بر اساس الگوریتم‌های از پیش تعیین شده مشخص می‌شود که بیمار از چه بیماری عضلانی رنج می‌برد و بر اساس آن می‌توان برای مشاوره ژنتیک اقدام کرد البته لازم بذکر است این روش هم مانند سایر روش‌های پزشکی یک روش قطعی و نهایی نیست و امکان موارد مثبت کاذب یا منفی کاذب وجود دارد و باید همراه با سایر یافته‌های بالینی و سایر روش‌های پاراکلینیک تفسیر شود.

از طرف دیگر باید به این نکته توجه کرد که بحث ام.آر.آی در بیماری‌های عصبی، عضلانی در ابتدای راه است و مطالعات بسیار زیادی برای تکمیل این روش مورد نیاز است.

از طرف دیگر درست است که ام. آر. آی به خودی خود روشی بی‌خطر است، اما برخی از بیماران ممکن است نتوانند مدت طولانی قرار گرفتن در دستگاه ام.آر.آی را تحمل کنند که البته با پیشرفت تکنولوژیک این روش و انجام آن ام.آر.آی در مدتی کوتاه‌تر، این مشکل برطرف خواهد شد.

به امید روزی که تمام بیماری‌های عضلانی براحتی قابل تشخیص و درمان باشند.(جام جم – ضمیمه سیب)

دکتر فرزاد فاتحی
متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب