دانش‌آموز سالم با میز و نیمکت سالم

این در حالی است که طی سال‌های گذشته، استانداردهای صحیح نشستن و حرکت به دانش‌آموزان آموزش داده نشده است و زنگ‌های ورزش در مدارس بیشتر به صورت تشریفاتی برگزار می‌شود و عملا خبری از ورزش کردن دانش‌آموزان نیست. همچنین یک برنامه منظم ورزشی و آموزش استانداردهای صحیح نشستن و ایستادن می‌تواند در پیشگیری از ناهنجاری‌های قامتی تاثیر بسزایی داشته باشد.

کارشناسان معتقدند؛ میز و صندلی‌های غیراستاندارد در مدارس هم یکی از مهم‌ترین عوامل به وجود آورنده اختلال در ساختار قامتی دانش‌آموزان است.

خوشبختانه چندی قبل دستورالعمل میز و صندلی استاندارد برای ادارات و مدارس تعیین شد و قرار است از این به بعد میز و صندلی‌های استاندارد برای مدارس و ادارات براساس قامت ایرانیان ساخته شود.

برای آگاهی از این موضوع و صحت و سقم آن گفت‌وگویی با مسئولان و کارشناسان داشتیم.

نتایج بررسی‌های انجام شده

بررسی‌های انجام شده توسط دفتر فعالیت‌های ورزشی آموزش و پرورش که ۶۰۷ منطقه آموزشی کشور را مورد ارزیابی قرار داده، نشان می‌دهد میانگین ناهنجاری‌های قامتی و آمادگی جسمانی در پسران ۴۷/۴ و در دختران ۹۲/۹ درصد و ناهنجاری‌های متوسط در پسران ۵۲/۱۵ و در دختران ۶۷/۱۶ درصد است. براساس این بررسی در سال‌های اخیر، شانه نامتقارن با ۸۷/۶۶ ، کمرگود با ۷/۶۶ ، سر به جلو با ۲۷/۵۵، کف پای صاف با ۲۳/۵۵، پشت کج با ۸۱/۴۴‌، پت گرد با ۴۵/۴۴، زانوی ضربدری با ۰۳/۴۴، پشت صاف با ۹۸/۳۳، زانوی پرانتزی با ۴۵/۳۳و شست کج با ۴۲/۲۲ درصد، از شایع‌ترین بیماری‌های قامتی پسران دانش‌آموز است.

در این بررسی آمده در دانش‌آموزان دختر نیز شانه نامتقارن با ۴۴/۸، کمر گود با ۴۴/۵۳، شست کج با ۴۴/۱، کف پای صاف با ۳۳/۳۶، زانوی پرانتزی با ۳۳/۳، سر رو به جلو با ۲۲/۳۹، پشت گود با۲۲/۳۱، زانوی ضربدری با ۲۲/۲۵، پشت کج با ۱۱/۴۹ و پشت صاف با ۸۱ درصد مهم‌ترین بیماری‌های ساختار قامتی دانش‌آموزان دختر است.

تدوین دستورالعمل میز و صندلی استاندارد

چندی قبل کاظم ندافی، رئیس مرکز محیط و کار وزارت بهداشت و درمان در گفت‌وگو با فارس توضیح داد که برای استفاده از ابزار کار و میز و صندلی در مدارس و ادارات دستورالعملی تدوین شده که بزودی منتشر و ابلاغ می‌شود.

او اضافه کرد: «این دستورالعمل شکل، اندازه و فرم میز و صندلی را متناسب با قامت ایرانیان برای ساخت میز و صندلی مدارس و ادارات نشان می‌دهد که سازندگان میز و صندلی در کشور باید از آن تبعیت کنند تا تولیداتشان متناسب با قامت ایرانیان باشد و ادارات و مدارس نیز باید از این پس از میز و صندلی‌های مورد تایید وزارت بهداشت استفاده کنند.»

دستورالعمل در انتظار اجرا

زهره روشنی، کارشناس مرکز محیط و کار وزارت بهداشت در مورد دستورالعمل ساخت میز و صندلی‌ها می‌گوید: «کارهای تدوین این دستورالعمل تاکنون به طور کامل انجام نشده است. یکسری داده‌های آندرومتریک، شده هم برای دانش‌آموزان و هم برای افراد بزرگسال که در محیط‌های کاری و صنعتی کار می‌کنند، جمع‌آوری شده که این داده‌های آندرومتریک به سازمان استاندارد داده شده است و قرار است یک دستورالعمل مدون تعیین شود.»

این کارشناس توضیح می‌دهد که میز و صندلی‌ها باید براساس ابعاد دانش‌آموزان ایرانی باشد. ما ابعاد دانش‌آموزان خارجی را داریم و برای به دست آوردن ابعاد دانش‌آموزان ایرانی چندین مطالعه در شهرهای مختلف کشور از جمله یزد انجام شده است که در سه مقطع تحصیلی، دانش‌آموزان اندازه‌گیری شده‌اند و ابعاد ارگونومیک آنان به دست آمده است حالا این ابعاد باید با دستورالعمل ادغام شود و سازمان استاندارد آن را نهایی کند.

او در مورد اصول طراحی میز و صندلی‌ها می‌افزاید: ما در علم ارگونومیک یک مبحثی داریم به نام «آنتروپومتریک» که به معانی اندازه‌گیری ابعاد بدن است که هم در حالت ایستاده و هم در حالت دینامیک اندازه‌گیری می‌شود و اندازه‌های مختلفی از بدن را اندازه‌گیری می‌کنند که در طراحی میز و صندلی به‌کار می‌رود به عنوان مثال برای طراحی میز اندازه ارتفاع آرنج اندازه‌گیری می‌شود.

عوارض میز و صندلی‌های غیراستاندارد

روشنی می‌گوید: «انتخاب میز و صندلی استاندارد برای دانش‌آموزان علاوه بر تضمین سلامتی ستون فقرات آنان، سطح تمرکز و یادگیری دانش‌آموزان را هم بالا می‌برد. این در حالی است که نشستن روی صندلی‌های غیراستاندارد باعث آسیب مهره کمری و پشتی و در درازمدت هم باعث آرتروز ستون مهره‌ها می‌شود.»

از دیگر عوارض می‌توان به قوز یا کیفوس اشاره کرد که در این بیماری ستون مهره بشدت دچار خمیدگی به سمت پشت می‌شود که در صورت شدید بودن این حالت ریه تحت فشار قرار می‌گیرد و اختلال در تنفس به وجود می‌آید که باعث می‌شود کودک خیلی زود خسته و عصبی شود. نامناسب قرار گرفتن بدن باعث کشیدگی کمر می‌شود که نه‌تنها باعث آسیب آن می‌شود، بلکه شکل و ظاهر نامناسبی هم به‌وجود می‌آورد که افزایش قوس کمربر اثر ضعف عضلات شکم هم بر اثر حمل کوله‌پشتی‌های غیراستاندارد و سنگین در ایجاد آن موثر است.

اختلال دیگر، گودپشتی یا لوردوز است که خمیدگی بیش از حد ستون مهره‌ها در ناحیه کمر به طرف جلو باعث به‌وجود آمدن خمیدگی ستون مهره پشتی به عقب می‌شود.

از دیگر اختلال‌ها می‌توان به انحراف ستون مهره‌ها یا اسکولیوز اشاره کرد که در این بیماری ستون مهره‌ها به یک طرف انحراف پیدا می‌کند که در نهایت باعث تغییرات دنده‌ها در قفسه سینه شده، فرد دچار اختلالات گردش خون و تنفس می‌شود یا این که باعث دردهای کمری و عصبی مختلف می‌شود که در صورت هرکدام از این عوارض باید دانش‌آموز را به مراکز درمانی ارجاع داد.

تناسب دانش‌آموزان با میز و صندلی

این کارشناس در مورد تناسب دانش‌آموز با میز و صندلی خاطرنشان می‌کند: هنگام نشستن کف پاها باید صاف روی زمین قرار بگیرد، بین فضای بین پشت پاها و لبه صندلی‌ها نشستنگاه وجود داشته باشد به طوری وقتی دانش‌آموز می‌نشیند بین پشت زانو و صندلی یک فاصله کوچک به اندازه یک مشت بسته شده وجود داشته باشد که هیچ فشاری از قسمت سطح نشیمنگاه بر قسمت خلفی ران وارد نشود، فضای بین بالای ران و سطح زیرین میز برای حرکت آزاد پاها باید وجود داشته باشد، آرنج‌ها هنگامی که باز و عمودی هستند تقریبا باید در سطح عمودی میز قرار بگیرند، یک تکیه‌گاه مستحکم در ناحیه کمری و زیر تیغه‌های شانه وجود داشته باشد و فضای کافی بین تکیه‌گاه پشت و نشیمنگاه وجود داشته باشد. توصیه ما به دانش‌آموزان هم این است که بهترین صندلی تک‌نفره است و میز و صندلی هم به میز و نیمکت ترجیح دارد.

روشنی با بیان این مطلب که نباید فاصله کتاب و چشم دانش‌آموزان کمتر از ۴۰ سانتی‌متر باشد، می‌گوید: صندلی باید به شکلی باشد که دانش‌آموز به میز نزدیک باشد تا بتواند دست‌های خودش را به میز تکیه بدهد و بهتر است سطح میز نسبت به سطح تراز ۱۵ درجه به سمت دانش‌آموز شیب داشته باشد. این کارشناس با بیان این مطلب که میز و صندلی مدارس باید زیبا و متناسب با شرایط دانش‌آموز باشد، زمینه استقلال و تحرک دانش‌آموز را فراهم کند، دوام و استحکام داشته باشد، رنگ‌های روشن داشته باشد و براساس استاندارد، رنگ‌های مورد استفاده در میز و صندلی‌های مدارس باید به ترتیب سفید، نارنجی، بنفش، قرمز، سبز و آبی باشد، می‌گوید: «انعکاس رنگ میزها باید بیشتر از ۲۰ درصد و کمتر از ۵۶‌ درصد باشد و برای این که کنتراست خسته‌کننده کتاب و کاغذ وجود نداشته باشد، رنگ خاکستری برای میز توصیه می‌شود و فاصله تخته سیاه هم تا ردیف اول دانش‌آموزان نباید کمتر از ۲متر باشد.»

شاهین مهدوی / جام‌جم