جام جم آنلاین: سردرد بیماری شایعی است که تقریبا همه افراد در طول زندگی آن را تجربه کرده‌اند و علل مختلفی دارد. شایع‌ترین علت آن تحریکات عصبی است که در نتیجه استرس و تنش‌های روحی به وجود می‌آید، اما بین سردردها یک نوع سردرد وجود دارد که جزو سردردهای وخیم به حساب می‌آید و معمولا صبح‌ها به صورت ناگهانی و با علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ جهنده و افزایش فشار مغزی بروز می‌کند.
در این حالت بیمار باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند، زیرا فشار خون بالا، سرگیجه، دوبینی و ابهام در تکلم از علائمی است که باید جدی گرفته شود.
علت این نوع سردرد می‌تواند خونریزی، آبسه یا حتی تومور مغزی باشد. در این حالت، سردرد چنان ناگهانی و شدید است که آن را به غرش رعد تشبیه می‌کنند.
شاید شما هم جزو آن دسته افرادی باشید که اگر باد سرد به صورتتان بخورد، دچار سردرد می‌شوید. این سردرد ـ که به آن سردرد ناشی از سینوزیت یا التهاب سینوس‌ها می‌گویند ـ با علائمی مانند خلط و ترشح در ناحیه پشت حلق همراه است.
در این شرایط پزشک با گرفتن اسکن و رادیوگرافی از سینوس‌ها می‌تواند به تشخیص قطعی برسد. بد نیست بدانید، همیشه سردرد ناشی از ابتلا به بیماری نیست و گاهی با خوردن برخی مواد غذایی ممکن است دچار سردرد شوید.
مواد غذایی تیرامین‌زا مانند پنیر که باعث افزایش ماده‌ای به نام سروتونین، آدرنالین یا نورآدرنالین در خون می‌شود، سردرد را ایجاد می‌کند.
مصرف مواد غذایی مانند سوسیس، شکلات، قهوه و چای و کولا یا مشروبات الکلی هم می‌تواند برخی افراد را دچار سردرد کند.
این نوع سردرد به علت گشادی عروق ـ که در نتیجه آزاد شدن مواد اسیدآمینه تیرامین در خون است ـ به وجود می‌آید.
نوع دیگر سردرد که به سردرد کششی معروف است، به دلیل استفاده از وسایلی مانند رایانه یا رانندگی طولانی‌مدت ـ که کشش و فشار زیادی به عضلات سر و گردن وارد می‌کند ـ ایجاد می‌شود.
گاهی هم سردرد به دلیل خستگی و کشش عضلات چشم به وجود می‌آید؛ مثل کسانی که با وجود اختلالات بینایی مانند نزدیک‌بینی یا دوربینی از عینک استفاده نمی‌کنند.
این افراد به علت فشاری که برای دیدن اشیاء به عضلات چشم وارد می‌کنند، دچار سردرد می‌شوند. بعضی بیماران از سردرد در ناحیه فکی و گیجگاهی شکایت می‌کنند. این نوع سردرد در نتیجه التهاب ناحیه فکی به وجود می‌آید و به آن آرتریت فکی می‌گویند.
سردردهای ناشی از مسمومیت و استنشاق هوای آلوده به دلیل آلودگی هوای شهرهای بزرگ نیز این روزها شایع است. اما از شایع‌ترین سردردها که بخصوص بین جوانان زیاد دیده می‌شود، میگرن است.
علت این نوع سردرد گشادی عروق مغز در اثر آزاد شدن موادی به نام کته کولامین وسروتونین در خون است که با علائمی مانند سردردهای یکطرفه، تهوع، استفراغ، اختلالات بینایی و ترس از نور همراه است و حتی گاهی آفتاب شدید می‌تواند این سردرد را تشدید کند و معمولا چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد و بیمار حالت عصبی پیدا می‌کند تا جایی که ممکن است قادر به حرف زدن نباشد و بخواهد به محیط آرام و دور از نور پناه ببرد.
سردردهای میگرنی تا ۱۸ ساعت هم طول می‌کشد و گاهی چنان شدت می‌یابد که بیمار می‌تواند نبض عروق را در گیجگاه حس خود کند.
سردرد از دیدگاه طب سنتی
از نظر طب سنتی سردرد به دو علت به وجود می‌آید؛ یکی به علت افزایش فعالیت در سیستم یانگ ـ که همان کبد، کلیه و طحال است ـ ایجاد می‌شود. در واقع کسانی که به علت افزایش فعالیت یانگ دچار سردرد می‌شوند، افرادی هستند که داخل بدن احساس گرما می‌کنند و از هوای سرد لذت می‌برند.
از دیگر ویژگی‌های این افراد این است که خیلی عصبی هستند و زبانی قرمز و نبضی قوی دارند و مانند این است که فشار خون از سوراخی کوچک عبور می‌کند که در اصطلاح به این نبض‌ها نبض اسکورلینگ می‌گویند.
نوع دیگری از سردرد در افرادی دیده می‌شود که اغلب احساس سرما و لرز دارند و برعکس گروه اول گرایش به گرما دارند و از گرما لذت می‌برند. زبان آنها رنگ پریده است و نبضی بسیار ضعیف دارند و به اصطلاح به آن، نبض نخی‌شکل می‌گویند و این نشان‌دهنده این است که چنین افرادی کمبود یین دارند یعنی میزان جریان خون و انرژی کلیه‌شان پایین است.
طب سوزنی در درمان سردردهای غیرعضوی مانند سردرد به دلیل فشار عروق بر روی گردن ـ که در نتیجه دیسک گردن یا آرتروز گردن ایجاد می‌شود ـ خیلی موفق بوده است.
مکانیسم عمل به این صورت است که با کمک طب سوزنی کورتیکو استروئیدهای طبیعی بدن بالا می‌رود و حالت ضدالتهابی در بدن ایجاد می‌شود و در نتیجه فشار روی عروق کم و تا میزان زیادی سردرد کم می‌شود.
البته هستند افرادی که سردرد آنان چند عاملی است؛ مثلا هم از سینوزیت رنج می‌برند و هم میگرن و تنش‌های عصبی علت سردرد آنهاست. اینجاست که یک پزشک حاذق با معاینه دقیق می‌تواند سردرد را ریشه‌یابی کند.
بنابراین پزشکی که در زمینه طب سوزنی فعالیت می‌کند، لازم است به تمام آزمایش‌های پاراکلینیک آشنا باشد؛ یعنی براحتی بتواند از ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن و علائم رادیولوژی و آزمایشگاهی بیمار سر در آورد.
گاهی یک افزایش چربی ساده می‌تواند باعث سردرد شود یا کاهش قند خون یا کم‌خونی سردرد می‌آورد بنابراین پزشک متخصص طب سوزنی با توجه به شرح حال بیمار و معاینات دقیق و در صورت لزوم بررسی‌های دقیق آزمایشگاهی می‌تواند بیماری را شناسایی و نقاط طب سوزنی مربوطه را انتخاب کند.
نقاط طب سوزنی برای این افراد به دو دسته تقسیم می‌شود. نقاط انتهایی که در انتهای دست و پا قرار گرفته و نقاط فوکال که مربوط به درد بیمار است.
این نقاط در مناطق درد وجود دارد؛ مثلا برای فردی که سردرد دارد، این نقاط در ناحیه گوش، پشت گردن و جلوی سر قرار دارد که همان انتهای پایانه‌های عصبی هستند.
این نقاط روی مریدین‌هایی قرار دارد که به اعضا یا ارگان‌های مربوطه مانند کلیه یا کبد مربوط می‌شود و با تحریک این نقاط میزان جریان خون و انرژی در ارگان‌هایی که باعث سردرد شده تنظیم می‌شود. یکی از این نقاط که بین دو ابرو قرار دارد، برای درمان میگرن به کار می‌رود.
بعضی نقاط هم به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) مربوط می‌شود که از آن برای متعادل کردن میزان جریان و انرژی در سیستم اعصاب و حفظ تعادل بیمار استفاده می‌شود؛ مثلا اگر بیماری دچار سرگیجه است، علاوه بر نقاط سردرد باید نقاط مربوط به تعادل گوش داخلی یا نقاط مربوط به تعادل مخچه‌ای را با سوزن‌های مخصوص طب سوزنی تحریک کنیم.
علاوه بر سوزن گاهی می‌توان از الکتریسیته در این نقاط استفاده کرد. البته الکتریسیته باید با جریان متناسب و با توجه به وضعیت و تحمل بیمار استفاده شود. جریان الکتریسیته میزان آندورفین، داینورفین، بتاآندورفین، آنکفارین و کورتیکواستروئیدهای طبیعی را در بدن افزایش می‌دهد.
همچنین برای افزایش آرامش و کنترل سیستم اعصاب داخلی و غدد مربوطه با تحریک نقاطی در گوش، جریان خون وانرژی در ارگان‌ها تنظیم می‌شود. یعنی تعادل در سیستم یین و یانگ و انرژی و جریان خون در ارگان‌ها برقرار می‌شود.
رفع همزمان اختلالات به کمک طب سوزنی
معمولا بعد از انجام طب سوزنی برای درمان سردرد، علاوه بر برطرف شدن سردرد و احساس آرامش، چنانچه بیمار از اختلالات دیگری مانند اختلال خواب یا اختلال پریود هم رنج می‌برده، این مشکلات نیز برطرف می‌شود و حتی در مواردی دیده شده که میزان تحریک‌پذیری بیمار به برخی مواد که قبلا به آنها حساس بوده کم می‌شود یا کاملا از بین می‌رود یا حالت تهوع وی نیز از بین می‌رود.
دوره درمان برای تمام بیماری‌ها شامل سه دوره ده جلسه‌ای است که سه روز در هفته و به طور منظم باید انجام شود.
معمولا بعد از ده جلسه آثار بهبود در بیمار مشاهده می‌شود. دوره‌های دوم یا سوم به منظور پیشگیری از عود بیماری توصیه می‌شود که چنانچه بیمار این جلسات را با پشتکار و نظم انجام دهد، به بهبود کامل می‌رسد.
سردرد از جمله بیماری‌هایی است که معمولا با گذراندن سه دوره درمانی طب سوزنی کمتر عود می‌کند، مگر این‌که حوادثی به بیمار شوک و تنش وارد کرده، به عود بیماری منجر شود.
به طور مثال بیماری که با طب سوزنی درمان شده، با از دست دادن یکی از نزدیکان یا شنیدن خبری ناگوار یا ضربه‌های ناشی از تصادف می‌تواند دوباره دچار سردرد شود؛ همچنین ابتلا به یک بیماری جدید می‌تواند موجب بروز سردرد شود؛ مثلا ابتلا به سینوزیت می‌تواند بیمار درمان شده را دچار سردرد کند که ربطی به سردرد قبلی او ندارد.
درمان بسیاری از سردردها با طب سوزنی تنها زمانی موثر است که بیماری عضوی وجود نداشته باشد. به طور مثال فردی که دچار تومور مغزی است، تا وقتی تومورش درمان نشود سردرد ناشی از آن برطرف نخواهد شد.
بنابراین در مواردی که سردرد، غیرعضوی و ناشی از مشکلات عصبی، التهابی (سینوزیت) یا عروقی که به علت فشار عروق است (مانند آرتروز یا حتی دیسک‌های گردن که باعث فشار روی عروق می‌شود) نتایج بسیار خوبی از طب سوزنی در درمان به دست آمده، پس باید گفت، طب سوزنی یک طب کمکی و طبیعی و بدون عارضه در کنار طب کلاسیک است. (جام جم – ضمیمه سیب)
دکتر فرهاد صبری – متخصص بیهوشی و طب سوزنی
