ضرورت تدوین منشور اخلاق رسانه‌ای

به گونه‌ای که رسانه‌های غربی طی‌دهه‌های قبل کرارا به سمت اهدافی سوق یافته‌اند که نه تنها با ماهیت و فلسفه وجودی آنها در تناقض است بلکه با معیارهای اخلاقی اولیه یک جامعه انسانی نیز تناسبی ندارند.

از بهره‌گیری گسترده از رسانه در جهت تمایلات جنسی گرفته تا حمله و اهانت‌های گسترده به سایر فرهنگ‌ها، تمدن‌ها، ادیان و مقدسات و نیز تبدیل شدن آنها به ابزاری برای تحقق اهداف توسعه‌طلبانه قدرت‌های سلطه‌جو، جملگی مواردی می باشند که در کارنامه رسانه‌های غربی به خوبی به چشم می‌خورد.

البته از این رسانه‌ها بیش از این نیز نمی‌توان انتظار داشت چرا که اصولا نظام‌های سیاسی حاکم در اغلب کشورهای غربی بگونه‌ای پایه‌ریزی شده‌اند که هیچ سنخیتی میان حوزه سیاست و اخلاق وجود ندارد، چه رسد به تبعیت رسانه‌ها از معیارهای اخلاقی اما در نظام سیاسی حاکم بر جمهوری اسلامی ایران که دین بعنوان مبنای اصلی یک جامعه اخلاقی با سیاست درهم تنیدگی معناداری دارد، انتظار می‌رود تا این تعامل میان دو حوزه رسانه و اخلاق نیز بخوبی و در مرحله عمل قابلیت اجرایی پیدا کند.

هر چند این مقوله هنگامی که بخواهد در مقام اجرا و تعامل عینی در جامعه مستقر شود به دلیل تفاسیر گوناگونی که هر فرد حقیقی یا حقوقی ممکن است از قوانین و مقررات موجود و یا معیارهای اخلاقی داشته باشد با نوعی پیچیدگی مواجه می‌شود ولی حداقل می‌توان از طریق تدوین و تبیین دقیق گستره و ویژگی‌های تعامل میان اخلاق و رسانه جلوی بسیاری از بی‌اخلاقی‌های رسانه‌ای را گرفت.

در چنین شرایطی رسانه‌ها علاوه براین‌که هیچ‌گاه دچار ابهام در معیارهای اخلاق رسانه‌ای نخواهند شد، می‌توانند با انجام صادقانه وظایف رسانه‌ای خود و رعایت امانتداری در اطلاع‌رسانی، فرهنگ حقیقت‌گرایی، عدالت‌محوری و راستگویی را در جامعه رواج دهند.

ضمن این‌که رسانه‌ها می‌توانند ابزار بسیار کارآمدی در جهت بازتولید و حتی نظریه‌پردازی‌های علمی در عرصه مبانی اخلاقی نیز باشند و در واقع بسترهای مناسب برای تبدیل اخلاق نظری به‌اخلاق عملی را فراهم آورند.

از آنجا که جلب اعتماد عمومی مهم‌ترین سرمایه رسانه‌ها محسوب می‌شود مقید بودن رسانه‌ها به اخلاق رسانه‌ای می‌تواند بیشترین سهم رادر افزایش این اعتماد داشته باشد. اما در این مسیر باید ضوابط مدون، گویا و قابل اعمال و اجرایی وجود داشته باشد تا جلوی هرگونه تفسیر شخصی گرفته شود.

متاسفانه این بحث تاکنون به صورت علمی و آکادمیک مورد توجه جدی قرار نگرفته است. این در حالی است که صاحب‌نظران علم ارتباطات، استادان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه به همراه اصحاب رسانه در ایران این ظرفیت را دارند تا به صورت دقیق و برمبنای معیارهای اخلاقی دینی و ملی، چارچوب‌های تعامل میان دو حوزه اخلاق ورسانه را در حوزه‌های مختلف رسانه‌های مکتوب، دیداری، شنیداری و مجازی طراحی و تدوین کنند.

اقدامی که می‌تواند بسترساز غنای بیشتر محتوای بروندادهای رسانه‌ای کشور نیز بشود. تحقق این هدف مستلزم توجه بیشتر به این نیاز واقعی و صرف وقت و هزینه موثرتر از سوی قوای سه‌گانه و دستگاه‌های مسوول است.

مطمئنا سلسله نشست‌های مدیران رسانه ملی درخصوص اخلاق رسانه‌ای می‌تواند بتدریچ سنگ بنای اولیه چنین اقدام مهمی را در سپهر رسانه‌ای کشور فراهم سازد اما ادامه این راه دشوار نیازمند تلاشی گسترده‌تر است.

دکتر حسن ملکی – مدیر گروه سیاسی شبکه جهانی جام‌جم