کمی تا قسمتی هواشناسی در تلویزیون

پیش‌بینی‌های هواشناسی بتازگی به یکی از جذاب‌ترین بخش‌های یک مجله خبری تبدیل شده‌اند. این بخش‌ها بینندگان زیادی را به خود جذب کرده است. از آنجا که انسان از محیط پیرامون خود شناختی ندارد، امکان پیش‌بینی آینده جزو آرزوهایی است که برای محقق شدنش تلاش زیادی می‌کند. اما از میان تمام آینده‌نگری‌های این دنیای مادی یک پیش‌بینی اغلب درست از آب در می‌آید.

پیش‌بینی هواشناسی یکی از گام‌های موفق بشر در زمینه علم است. همان بخشی که اصولا در تمام بخش‌های خبری دیده می‌شود و یک مجری با دیوار جادویی بزرگی که نقشه جهان بر آن نقش بسته حرکت ابرها را نشان می‌دهد و دمای هوای روزهای بعد را برای ما پیش‌بینی می‌کند.

هواشناسی در صدر اخبار

از وقتی بخش‌های خبری در تلویزیون کشور ما به‌وجود آمد، قسمتی از اخبار به پیش‌بینی‌های آب و هوا اختصاص داده شد و این اخبار بیشتر مورد توجه قرار گرفت. ابتدا این بخش از اخبار رادیو و تلویزیون‌، یک بخش بی‌مشتری و غیرجذاب بود.

پیش‌بینی‌های نه‌چندان درست در طول سال‌ها اعتماد مردم را از بین برده بود تا حدی که اشاره به این پیش‌بینی‌ها‌ مثلا برای برنامه‌ریزی مسافرت یا تاثیر آنها در کشاورزی بیشتر شوخی بود تا جدی. تا آنجا که مخاطبان، سازمان هواشناسی را دستگاه عریض و طویلی می‌شناختند که در سراسر کشور حضور داشت، اما بودن و نبودن آن در زندگی روزمره مردم تفاوت چندانی نمی‌کرد.

این موضوع برای دستگاهی که در سراسر جهان حتی جایگاه حساس و بسیار مهمی دارد،‌ نکته مایوس‌کننده‌ای بود. این‌که خروجی داده‌ها و تلاش افرادی که در این سازمان مشغول به کارند به هیچ وجه دیده نمی‌شد و اگر هم دیده می‌شد آنقدرها جای خود را در زندگی مردم باز نکرده بود، سخت بود. اما بعد از گذشت چند سال و در دهه اخیر شاهد حضور پررنگ اخبار هواشناسی در کنار سایر اخبار تلویزیونی هستیم. دیگر پیش‌بینی وضع هوا،‌ فقط به آن بخش کوتاه و کلیشه‌ای آخر اخبار صدا و سیما محدود نمی‌شود.

این روزها کم اتفاق نیفتاده که گزارش‌های آب و هوایی، تیتر اول بخش‌های خبری باشد و حتی برای چند دقیقه و طولانی‌تر از هر بخش دیگری، کارشناسان خوش‌کلام هواشناسی با استفاده از تصاویر و گرافیک مناسب، مردم را از آخرین اوضاع جوی مطلع کنند. این نحوه ارائه مناسب در کنار استفاده از دانش و فناوری‌های جدید هواشناسی برای اعلام پیش‌بینی‌های درست و بموقع،‌ از رموز موفقیت هواشناسی است.

ادبیات جدید برای گزارش هواشناسی

«ابر پرشور باران‌زایی به فلات خوش نقش ایران آمده است.» تا چند سال پیش عباراتی خلاقانه از این دست توسط مجری‌های هواشناسی گفته نمی‌شد.

اخبارگویان هواشناسی به اصطلاح مجریان عصاقورت داده‌ای بودند که با بیانی خشک و کلیشه‌ای اخبار هواشناسی را اعلام می‌کردند. لحن آنها بیشتر شبیه کسانی بود که برای انجام وظیفه و رفع مسئولیت، اخباری را که هیچ ربطی به آنها ندارند، می‌خوانند. طبیعتا چنین اجرایی هیچ حسی را در مخاطبان خود زنده نمی‌کرد و جایی را در ذهن آنها باز نمی‌کرد. این روند تا وقتی ادامه یافت که تلویزیون دست به اقدام مثبتی زد؛ جذب مجریان خوش ذوق و خلاق.

مجریانی که خبرهای هواشناسی را نرم می‌خواندند و برای کوچک‌ترین پدیده جوی احترام خاصی قائل بودند. تکیه کلام‌های مجریان هواشناسی نیز هنگام خواندن این اخبار به نوعی به جذاب بودن این اخبار کمک می‌کند.

محمد اصغری، مجری ـ کارشناس هواشناسی در تلویزیون از آن دست مجریانی بود که توانست الگوی جدیدی برای ارائه اخبار هواشناسی ایجاد کند. او با اضافه کردن توصیفات جذاب در ارائه پیش‌بینی‌های خود مخاطبان این اخبار را شگفت‌زده‌تر از پیش کرد. او کارشناسی ارشد فیزیک و هواشناسی است و در حال حاضر در دانشگاه آزاد مشغول تدریس این رشته‌هاست.

از وقتی اصغری به تلویزیون آمد خیلی‌ها ارائه جذاب و خلاقانه اخبار هواشناسی را مدیون حضور او دانستند. او با خلاقیتی که در انتخاب واژگان و نوع ارائه اخبار هواشناسی به‌وجود آورد، توانست نام خود را به عنوان یکی از مجریان با استعداد ثبت کند.

او پشت صحنه شکل‌گیری اخبار هواشناسی را یکی از مهم‌ترین مراحل شکل‌گیری این اخبار می‌داند و به «جام‌جم» می‌گوید: من استخدام مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی هستم. برای یک پیش‌بینی ساده با حدود ۵۰ نفر از همکارانم طی یک جلسه یک‌ساعته درباره مدل‌های مختلف جوی به نتیجه‌ای واحد می‌رسیم و بنده در چند دقیقه ماحصل آن جلسه را اعلام می‌کنم.

اما تاثیر پیش‌بینی‌های هواشناسی در پیشرفت کشور و زندگی مردم غیرقابل انکار است. مساله فقط اعلام حداکثر و حداقل دمای شهرها یا پیش‌بینی وضع هوایی مسیرهای پرواز هواپیماها نیست، بلکه تاثیرگذاری هواشناسی در زندگی مدرن بیش از پیش است. ایجاد حساسیت در مردم و مسئولان با دادن هشدارهای بموقع باعث می‌شود با انجام بعضی اقدام‌های پیشگیرانه، جلوی بسیاری از خسارت‌ها و تلفات احتمالی گرفته شود.

تصاویر گرافیکی پیشرفته

در حال حاضر در رسانه‌های جهان تصاویر هستند که حرف اول را می‌زنند. «پیکچر تالک» به معنای سخن تصاویر ثابت می‌کند این تصاویر هستند که با گرافیک‌ها و نرم افزار‌های پیشرفته نقش اصلی ارتباط با مخاطبان را به عهده دارند.

اصغری در این باره می‌گوید: در بیشتر تلویزیون‌های دنیا مجری در حال حذف شدن است و فقط تصاویر گویای همه چیز است و تنها صدای مجری برخی نکات را توضیح می‌دهد. چون نحوه اجرا در اخبار هواشناسی هر چقدر هم خلاقانه و جدید باشد اما پس از مدتی به‌خاطر دایره محدود واژگان به کلیشه تبدیل می‌شود و این تصاویر است که باید بار اصلی تنوع و جذابیت در یک برنامه هواشناسی را به دوش بکشد.

اصغری ادامه می‌دهد: البته ناگفته نماند ۶۰ درصد رسیدن به جایگاه ایده‌آل در برنامه‌های هواشناسی استفاده از تصاویر گرافیکی است که برای نشان دادن شرایط جوی هوایی در اختیار ما قرار می‌گیرد. متاسفانه در حال حاضر به لحاظ برنامه‌های گرافیکی تا حدی محدودیت داریم.

اصغری با اشاره به حساسیت ویژه بخش هواشناسی در ایران و جهان می‌گوید: درست است ارائه مطلوب و خلاقانه به تاثیرگذاری هر چه بیشتر برنامه‌های هواشناسی کمک می‌کند، اما ما باید غیر از فرم جذاب و استفاده از واژگان جدید و متنوع بتوانیم از برنامه‌های گرافیکی و تصاویر ماهواره‌ای پیشرفته نیز بهره ببریم.

برنامه‌های هواشناسی در جهان بسیار پیشرفته هستند. آنها با توجه به تصاویر گرافیکی بسیار پیشرفته کامپیوتری اخبار متنوعی ارائه می‌دهند و هم در فرم و هم در محتوا سعی در جذاب کردن این بخش از اخبار دارند.

وی با تاکید بر این نکته که ما هنوز با شکل مطلوب و ایده‌آل ارائه هواشناسی فاصله زیادی داریم، می‌گوید: هر شب که اخبار را برای مردم ارائه می‌کنم به این نتیجه می‌رسم ارائه خوبی نداشتم و هیچ‌وقت از کار خود راضی نیستم و این نه برای من که برای همکاران من نیز اتفاق می‌افتد.

بنابراین ما باید نهایت تلاشمان را بکنیم که اخبار هواشناسی و پیش‌بینی‌های جوی را که یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اخبار بر زندگی روزمره مردم است به بهترین شکل ارائه دهیم تا مخاطبان زیادی را به خود جذب کنیم.

اصغری همچنین بهبود طرح‌های گرافیکی و نرم‌افزاری‌های پیشرفته را نیز یکی از عوامل پیشرفت بخش هواشناسی می‌داند و می‌گوید: امروزه سازمان هواشناسی با همکاری صدا و سیما در صدد است یک نرم‌افزار گرافیکی پیشرفته به نام ویزارتی به بخش هواشناسی اضافه کند که تنوع علامت‌های هواشناسی دارد و از نظر گرافیکی بسیار پیشرفته است و اگر این اتفاق بیفتد انقلابی در زمینه ارائه هواشناسی صورت خواهد گرفت.

ضرورت وجود برنامه تخصصی هواشناسی

لزوم توجه به امر هواشناسی و تاثیر آن در زندگی روزمره در دنیای مدرن صاحبان رسانه‌ها را در تمام نقاط جهان به این فکر انداخته است که به این بخش از هواشناسی توجه بیشتری شود.

ایجاد برنامه‌هایی تخصصی که تنها به پیش‌بینی‌های هواشناسی می‌پردازد از جمله این توجهات است. امروزه با آغاز فصل سرما و گرما، چشم‌ها به سمت پیش‌بینی‌ آب و هوا دوخته می‌شود تا زودتر از رمز و راز این پدیده‌های طبیعی برای برنامه‌ریزی‌های کلان و روزمره استفاده شود. دانستن دمای هوای روزهای هفته به آوردن تجهیزات بیشتر و همچنین انتخاب وسیله نقلیه مناسب هنگام بیرون آمدن از خانه کمک می‌کند. اما با این‌که این برنامه مخاطبان زیادی دارد اما تا به حال هیچ برنامه مجزایی به این بخش اختصاص داده نشده است. متاسفانه پیش‌بینی‌های هواشناسی محدود شده است به اختصاص بخش کوچک انتهای اخبار و این موضوع شاید در نگاه اول کافی به نظر برسد. اما با دانستن اهمیت روزافزون این بخش در زندگی و شغل افراد دیگر نمی‌توان براحتی از کنار آن گذشت. تهیه برنامه‌ای که تنها به هواشناسی و پیش‌بینی پدیده‌های جوی یا حتی صحبت با کارشناسان درباره چند و چون ایجاد یا از بین رفتن پدیده‌های جوی اختصاص داشته باشد می‌تواند بینندگان زیادی را به خود جلب کند. زنده بودن این برنامه‌ها نیز به اعتماد بیشتر مخاطبان کمک می‌کند.

اصغری با بیان این‌که پیش‌بینی‌های هواشناسی ظرفیت و امکان داشتن حتی یک کانال مخصوص مربوط به موضوعات هواشناسی را دارد، می‌گوید: در کشور ما آنقدر تنوع آب و هوایی وجود دارد که حتی می‌توان همین رشته هواشناسی را هم به زیرمجموعه‌های هوانوردی، هواشناسی کشاورزی و هواشناسی دریایی نیز تقسیم کنیم و درباره هر کدام از آنها به‌طور تخصصی بپردازیم. این کار به ما امکان می‌دهد که بتوان هر نیم ساعت بینندگان را از آخرین اطلاعات وضع هوا مطلع کنیم.

اصغری همچنین با اشاره به این‌که حتی تهیه یک برنامه یکساعته حول محور هواشناسی در بخشی از شبانه روز نیز می‌تواند در پیشرفت این بخش مهجور مانده کمک کند، می‌گوید: همان طور که می‌دانید مردم هواشناسی را یک علم ساده می‌دانند در صورتی که علم بسیار پیچیده‌ای است. کارشناس هواشناسی غیر از دانستن جغرافیا باید از رشته‌های پایه‌ای مثل ریاضی، فیزیک و… نیز به‌طور کامل سر در بیاورد. من و بسیاری از همکارانم در تلویزیون در ارائه کارهایمان حتی در به کار بردن دو کلمه پرفشار و کم فشار نیز تردید داریم و نگرانیم که شاید بیننده متوجه معنای اصلی و تخصصی این واژگان نشود.

ما طرح تولید و بخش یک برنامه اختصاصی درباره هواشناسی را به مسئولان پیشنهاد داده‌ایم که در آن می‌توان حداقل واژگان و اصطلاحات تخصصی هواشناسی را برای مردم توضیح و به آنها آموزش داد. این کار رابطه متقابل بین هواشناسان و مخاطبان تلویزیون را بیشتر و کار هر دو را راحت‌تر می‌کند.

مهراوه فردوسی / گروه رادیو و تلویزیون