لازک یا لیزیک، کدام بهتر است؟

مجله سیب سبز: اگر شما هم جزو آن دسته از اشخاصی میباشید که هر صبح روزشان را با زدن عینک آغاز می‌کنند حتما تا به حال چند بار فکر جراحی و خلاص شدن از شر عینک را از سر گذرانده‌اید. اما آیا ترس و تردید درمورد انتخاب نوع جراحی، پزشک مطمئن و درد و ناراحتی بعد از عمل، تصمیم‌گیری را برایتان سخت کرده است؟ نمی‌دانید بین لیزیک و لازک کدام را انتخاب کنید؟ دکتر فیروزه رحیمی، جراح و فوق‌تخصص قرنیه، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تمامی تفاوت‌های بین این ۲ روش را برای شما بازگو می‌کند.

هدف، تغییر در انحنای قرنیه است

هدف از روش‌های لیزری برای اصلاح عیوب انکساری مانند نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم، ایجاد تغییر در انحنای قرنیه است. درواقع با این تغییر می‌توان تصویری که روی شبکیه تشکیل نمی‌شده را روی شبکیه متمرکز کرد. این امر اساس اصلاح هرگونه عیب انکسار است. برای تغییر انحنای قرنیه می‌توان از ۳ روش لازک، PRK و لیزیک استفاده کرد. در روش لازک و PRK که با یکدیگر تفاوت‌های تکنیکی بسیار کوچکی دارند، لیزر به صورت مستقیم روی سطح قرنیه تابانده می‌شود. در روش لیزیک نیز ابتدا لایه‌ای با ضخامت بین ۱۰۰ تا ۱۶۰ میکرون با تیغ یا لیزر از سطح قرنیه برداشته می‌شود و بعد از استفاده از لیزر دوباره این لایه که به اصطلاح «Flap» نامیده می‌شود، روی قرنیه خوابانده می‌شود.

چرا دیگر مثل قبل از عمل لیزیک استقبال نمی‌شود؟

شاید هنوز در بعضی کشورها شایع‌ترین عملی که با استفاده از لیزر انجام می‌شود، عمل لیزیک باشد اما هم اکنون در ایران بیشتر بیماران تحت عمل لازک و PRK قرار می‌گیرند و تعداد پزشکانی که از لیزیک استفاده می‌کنند انگشت شمار است. در عمل لیزیک به این سبب که سطح قرنیه دستکاری نمی‌شود و لیزر به سطح آن تابانده نمی‌شود بسیار سریع بعد از عمل دید بیمار برمی‌گردد و فرد بسیار زود می‌تواند به کارهای روزانه‌اش بپردازد. اما یکی از مهم‌ترین مسائلی که سبب شد در ایران پزشک ها دوباره به سمت لازک و  PRK بروند این بود که در عمل لیزیک با برداشتن ضخامتی از قرنیه، قوام یا ساختار قرنیه تاحدودی ضعیف می‌شد. علاوه براین، گاهی اوقات در زمان جراحی مشکلاتی در رابطه با لایه‌برداری از سطح قرنیه به وجود می آمد که سبب استرس جراح می شد.

اما در لازک و PRK به این سبب که هیچ برشی با تیغ یا لیزر برای برداشتن لایه اولیه قرنیه ایجاد نمی‌شود و لیزر در سطح قرنیه اعمال می‌شود، ساختار قرنیه دستکاری چندانی نخواهد شد و مقاومت آن در سال‌های بعد نیز دچار اشکال نمی‌شود. با این حال از آنجایی که در لازک و PRK، لیزر به صورت مستقیم به سطح قرنیه تابانده می‌شود ترمیم آن نسبت به روش لیزیک زمان بیشتری می‌برد. بیمار در این روش باید حوصله کافی داشته باشد، زیرا گاهی اوقات کامل شدن دید تا چند هفته طول می‌کشد اما در کل برای آینده خطر کمتری دارد. درواقع فرایند ترمیم قرنیه پس از عمل لازک یا PRK مانند زمانی است که خراشی روی پوست دست ایجاد می‌شود و مدتی طول می کشد تا پوست ترمیم شود و هم رنگ و هم ضخامت ناحیه مجاور خود شود. اصلاح دید پس از عمل لیزیک بسیار سریع‌تر صورت می‌گیرد اما با انجام آن همیشه یک نقطه ضعف در قرنیه باقی می‌ماند.

دوره نقاهت متفاوت است

دوره نقاهت عمل لازک بر حسب شماره چشم متفاوت است. بعضی بیماران بعد از ۲ تا ۳ هفته دید مطلوب خود را به دست می‌آورند. اما بعضی دیگر ممکن است بعد از ۲ تا ۳ ماه دید کامل پیدا کنند که این موضوع در اشخاصی که شماره آستیگمات یا نزدیک بینی بالایی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد زیرا لایه‌برداری بیشتری روی قرنیه‌شان صورت گرفته است. البته این به این معنی نیست که در تمام دوران نقاهت فرد دید ندارد، بلکه تنها ممکن است کیفیت دیدش خوب نباشد. برای مثال ممکن است از دیدن سایه اطراف چراغ‌ها یا پخش نور به خصوص هنگام شب شکایت داشته باشد که اینها نیز به مرور زمان از بین می‌رود. در مورد عمل لیزیک، فرد معمولا در عرض چند روز دید مطلوب خود را به دست می‌آورد. ولی نمی‌توان تعداد روزهای این دوران را به طور دقیق تعیین کرد. طول این دوران بر اساس نوع عیب انکسار و میزان ضعیفی دید چشم و شرایط چشم بیمار متفاوت خواهد بود.

اول معاینه کنید

انجام این عمل را معمولا چشم‌پزشک به بیمار پیشنهاد نمی‌کند و درواقع انتخاب خود بیمار است. بعضی از بیماران برای اصلاح عیوب انکساری خود از عینک استفاده می‌کنند. عده ای هم لنزهای تماسی را ترجیح می‌دهند. اما بعضی‌ها دوست ندارند عینک بزنند و از طرفی هم نمی‌خواهند درگیر لنز گذاشتن شوند. مهم‌ترین آزمایشی که لازم است قبل از عمل لازک، PRK و لیزیک انجام شود اندازه گرفتن ضخامت قرنیه است. کاندیدای مناسب برای این عمل فردی است که ضخامت قرنیه مناسبی داشته باشد، زیرا برای تراشیدن سطح قرنیه با لیزر و رسیدن به انحنای مورد نظر باید مقداری از ضخامت قرنیه برداشته شود. اگر ضخامت قرنیه مناسب نباشد پیشنهاد می‌شود به جای عمل از روش‌های دیگر استفاده شود. نوع دستگاه‌های جراحی نیز در نتیجه عمل موثر است. دستگاه‌ها براساس نوعشان به ازای هر نمره شماره عینک بین ۱۰ تا ۱۶ میکرون از ضخامت قرنیه کم می‌کنند. علاوه بر بررسی ضخامت قرنیه، قبل از عمل باید مشخص شود که بیمار آستیگمات نامنظم یا قوز قرنیه نداشته باشد. اگر سبب عیب انکسار ناشی از قوز قرنیه باشد دیگر کاندیدای مناسبی برای عمل لیزری به حساب نمی‌آید.

شماره چشم تان چند است!؟

در قبل بعضی از پزشکان تا شماره‌های ۱۶ را هم لیزیک می‌کردند اما با توجه به عوارضی که بعدها پیدا شد کمتر پزشکی پیدا می‌شود که شماره‌های بالای ۱۰ را تحت عمل های لیزری چه لیزیک و چه لازک قرار دهد. به طور کلی نزدیک بینی را می‌توان حداکثر تا نمره منهای ۱۰ اصلاح کرد. برای دوربینی نیز بهترین شماره بین ۲ تا ۴ نمره است. البته در بعضی گزارش‌ها اصلاح تا ۶ نمره دوربینی هم اعلام شده است. در مورد آستیگماتیسم نیز تا حداکثر ۵-۴ نمره را می‌توان اصلاح کرد.

دیابت دارید، عمل نکنید

انجام این عمل معمولا بعد از ۲۰ سالگی پیشنهاد می‌شود. علاوه براین، باید شماره چشم یک تا ۲ سال ثابت مانده باشد. بیشتر کسانی که پس از عمل دوباره چشم شان ضعیف می‌شود اشخاصی می باشند که قبل از عمل پیشرفت عیب انکسارشان هنوز ادامه داشته است. امروزه با پیشرفت هایی که در تکنولوژی دستگاه‌ها به وجود آمده است احتمال برگشت عیوب چشم به سبب اشکالات تکنیکی تقریبا از بین رفته است و بیشتر متوقف نشدن سرعت پیشرفت عیب انکساری پیش از عمل سبب ضعیف شدن دوباره چشم می‌شود. می‌توان این عمل را در هر سنی انجام داد اما پیشنهاد می‌شود بعد از ۵۰ سالگی انجام نشود، زیرا در این سن ممکن است به سبب پیدایش آب‌مروارید تغییراتی در عدسی فرد ایجاد شده باشد. همچنین وجود بعضی از بیماری‌ها مانند دیابت و بیماری‌های بافت همبند مانند روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید سبب می‌شود فرد کاندیدای مناسبی برای انجام این جراحی‌ها نباشد.

بعد از عمل هم می‌توانید لنز بگذارید

اگر بیمار از لنز تماسی نرم استفاده می‌کند لازم است ۷ تا ۱۰ روز قبل از انجام آزمایش‌ها لنز نگذارد و اگر از لنز تماسی سخت یا هارد لنز استفاده می‌کند باید ۴ هفته قبل از آزمایش‌ها از لنز استفاده نکند. اگر پس از انجام عمل، انحنای قرنیه به گونه‌ای تغییر کند که لنز روی سطح قرنیه نایستد دیگر نمی‌توان از لنزهای زیبایی استفاده کرد. در واقع اگر شماره‌های بسیاری از سطح قرنیه برداشته شود ممکن است انحنای قرنیه آنقدر صاف شود که این لنز ها به راحتی روی آن سوار نشوند. در صورتی که پزشک معاینه کند و انحنای قرنیه را بعد از عمل اندازه بگیرد و مشخص شود انحنایش متناسب با انحنای لنزهای زیبایی موجود در بازار است، بیمار می‌تواند از این لنزها استفاده کند. بهتر است گذاشتن لنز به یک تا ۲ ماه بعد از عمل موکول شود.

عینک را فراموش نکنید

لیزیک و لازک از لحاظ میزان خشکی چشم پس از عمل تفاوت چندانی با هم ندارند اما از آنجایی که طول دوره درمان در لیزیک کوتاه‌تر است بیمار مدت کوتاه تری از دارو استفاده می‌کند. در صورتی که طولانی تر بودن دوره نقاهت لازک سبب می‌شود فرد برای مدت طولانی‌تری از دارو حتی با دوز کم استفاده کند. پیشنهاد می‌شود ۶ ماه تا یک سال بعد از انجام این عمل‌ها به خصوص PRK و لازک در خارج از خانه عینک آفتابی استفاده شود ،حتی اگر هوا ابری باشد، زیرا ۷۰درصد از اشعه‌های فرابنفش از ابرها عبور می‌کنند. تابش اشعه فرابنفش روی قرنیه پس از عمل می‌تواند سبب ایجاد کدورت در قرنیه شود، در لیزیک نیز پیشنهاد می‌شود چند ماه اول بعد از عمل از عینک آفتابی استفاده شود. همچنین در یک هفته اول که سطح قرنیه مقداری زخم است و نورچراغ یا تلویزیون، چشم بیمار را اذیت می‌کند پیشنهاد می‌شود در داخل خانه نیز عینک آفتابی بزند.

فقط چند ثانیه درد دارید

احساس درد و ناراحتی پس از لازک در ۲ تا ۳ روز اول کمی بیشتر است اما در هر ۳ روش جراحی بیمار ضمن عمل هیچ دردی نخواهد داشت. این عمل‌ها با استفاده از قطره‌های بی‌حسی انجام می‌شوند و هیچ وقت از از بیهوشی و تزریقات بی‌حسی استفاده نمی‌شود. همچنین هر ۲ چشم هم زمان در یک جلسه جراحی می شوند. گاهی اوقات بیماران نگران این می باشند که نتوانند چشم‌شان را باز نگه دارند. لازم به ذکر است در طول عمل وسیله به خصوصی چشم بیمار را باز نگه می‌دارد. البته همکاری بیمار ضمن عمل بسیار مهم است. در طول عمل به بیمار پیشنهاد می‌شود به چراغ رنگی‌ای که زیر دستگاه است نگاه کند. آماده کردن چشم ممکن است چند دقیقه طول بکشد اما زمان تابش لیزر برای هر چشم بر حسب شماره در حد چند ثانیه است و ممکن است از ۴ تا ۲۰ ثانیه متفاوت باشد. معمولا رفتن بیمار به داخل اتاق عمل و خارج آمدنش بیشتر از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول نمی‌کشد.

از عفونت جلوگیری کنید

رعایت بهداشت در روزهای اول بعد از عمل بسیار مهم است. در این روزها بیمار باید از شست‌وشوی صورت و استحمام اجتناب کند زیرا آلودگی احتمالی آب می‌تواند به چشمش منتقل شود. خانم‌ها باید مدتی آرایش چشم نداشته باشند. مالیدن و ضربه زدن به چشم به خصوص در لیزیک که یک لایه از سطح قرنیه برداشته شده و سرجایش گذاشته شده، می‌تواند سبب آسیب قرنیه شود. با این حال مهم‌ترین عارضه‌ای که بیمار باید در روزهای اول بعد از عمل مراقب آن باشد، عدم رسیدن عفونت یا آلودگی به سطح قرنیه است. درمان عفونت در لازک آسان‌تر است زیرا عفونت در سطح قرنیه است اما در لیزیک عفونت در عمق ضخامت قرنیه ایجاد می‌شود. به هر حال عفونت یک فاجعه است و در هر ۲ عمل اگر قرنیه دچار عفونت شود، کدورت آن باقی می ماند. اما به طور کلی این جراحی‌ها به خصوص عمل لازک یا PRK  بسیار بی‌خطر می باشند. عوارض دیررس در لازک و PRK بسیار نادر است اما در لیزیک به سبب نازک شدن قرنیه و کم شدن استحکام قرنیه عوارض دیررس دیده شده است. با این حال تست‌های تشخیصی قبل از عمل به قدری دقیق شده‌اند که احتمال ایجاد عارضه در سال‌های بعد بسیار کم شده است.

هرقدر می‌خواهید گریه کنید!

گاهی اوقات اشخاص سؤال می‌کنند که آیا گریه کردن بسیار و همچنین فشار زایمان تاثیری بر چشمان عمل شده می‌گذارد یا خیر. پاسخ به این پرسش منفی است. همچنین کسانی که با توجه به شغل‌شان لازم است به طور مداوم از کامپیوتر استفاده کنند همیشه این نگرانی را دارند که چشم‌شان دچار مشکل خواهد شد یا خیر. در پاسخ باید گفت استفاده مداوم از کامپیوتر سبب خشکی چشم می‌شود. فقط اگر بسیار از کامپیوتر استفاده می کنید و می‌خواهید تحت عمل چشم قرار بگیرید باید پس از عمل بیشتر مراقب خشکی چشم خود باشید و سطح قرنیه چشم‌هایتان را با استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی و ژل‌های نرم‌کننده مخصوص چشم مرطوب نگه دارید.