نگاهی به “نظام آموزشی سوئد”(فصل ۴)

نظام آموزشی در سوئد

نخستین مرحله نظام آموزشی کشور سوئد مقطع آموزشی پیش دبستانی ویژه نظام آموزش کودکان رده‌های سنی زیر ۶ سال می‌باشد. ساختار کلی نظام آموزشی سوئد، مدارس عمومی کودکان و نوجوانان ، مدارس پیش دبستانی ،مدارس پایه، مدارس استثنایی و مدارس ویژه فرهنگ سامی را شامل می‌گردد. دوره‌های آموزش آزاد بزرگ سالان نیز توسط مدارس عالی مردمی و همچنین نهادهای آموزش بزرگ سالان برگزار می‌گردد.از اول اوت ۱۹۹۸ در برنامه‌های آموزشی کشور تغییرات جزئی اعمال گردیدکه از آن جمله می‌توان به الحاق مقطع آموزش پیش دبستانی و مراکز تفریحی ویژه کودکان به آموزش در اول اوت پایه کشور اشاره نمود.طی سال۱۹۹۸ نخستین برنامه آموزشی ملی ویژه مراکز آموزش پیش دبستانی طراحی گردید. بین سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ تغییراتی در ساختار مقطع آموزش تکمیلی متوسطه صورت گرفته و کلیه برنامه‌های آموزشی در قالب ۱۷ برنامه آموزش ملی سازماندهی گردید. علاوه بر این کلیه برنامه‌های آموزشی حول هشت هسته موضوعی اعم از آموزش زبان سوئدی به عنوان زبان دوم، زبان انگلیسی، مطالعات اجتماعی، مطالعات مذهبی، ریاضیات، علوم ، ورزش، بهداشت و فعالیت‌های هنری ارائه گردید. در نظام جدید آموزش عالی که در سال ۹۴-۱۹۹۳ طراحی گردید، کلیه دوره‌های آموزش‌های عالی بصورت ترمی به دانشجویان ارائه می‌گردد. ترم‌های تحصیلی به طور جداگانه اخذ شده یا بطریقی انتخاب می‌گردند. که به اخذ یکی از سه مدرک ( درجه) عمومی آموزش دانشگاهی منتهی می‌گردد.
از جمله مدارک مذکور می‌توان به گواهی نامه کارشناسی با حداقل آموزش ۳ ساله و مدرک کارشناسی ارشد که خود بر دو نوع مدرک کارشناسی ارشد آموزشی ( حداقل۱۶۰ واحد درسی با حداقل آموزش ( ۴ ساله) و مدرک کارشناسی ارشد حرفه‌ای( یک ترم الحاقی با حداقل۴۰ واحد درسی با حداقل آموزش ۱ ساله ) اشاره نمود.تعداد مدارک علمی سوئد بر ۵۵ مدرک حرفه‌ای بالغ می‌گردد که از این تعداد ۱۳ مدرک علمی در دانشگاه علوم کشاورزی سوئد ارائه می‌گردد. شرحی درباره مدارک مختلف علمی و اهداف ارائه چنین مدارکی را می‌توان در آئین نامه آموزش عالی و در آئین نامه دانشگاه علوم کشاورزی سوئد جستجو نمود. تعدادی از گواهی نامه‌های حرفه‌ای نیز برای حرفه‌های در نظر گرفته شده که به ثبت و تایید رسمی نیاز دارند که از آن جمله می‌توان به گواهی نامه‌های علوم حرفه‌ای اشاره نمود.دوره‌های آموزشی آزاد بزرگ سالان، از طریق دبیرستانهای مردمی و نهادهای آموزش بزرگسالان و هم چنین برخی از مدارس تکمیلی آموزش بزرگ سالان برگزار می‌گردد. بخش عمده‌ای از آموزش عالی کشور سوئد در جهت آموزش عالی بزرگ سالان هدایت شده است.

نمره دادن ممنوع

در دبستان های سوئد نمره دادن ممنوع است. مطالعات روانشناسی نشان می دهد درجه بندی کودکان از طریق نمره دادن، به شخصیت آنها آسیب می رساند. معلم از راه تماس نزدیکی که با شاگردان خود دارد، نقاط قوت و ضعف آنها را می شناسد. دانش آموزی که در مدرسه نمی تواند مانند سایر شاگردان به راحتی درس بخواند، بی تردید دچار مشکلاتی است که معلم باید به بررسی آنها بپردازد. بنابراین به جای نمره دادن و تشویق کردن بعضی از دانش آموزان و تحقیر کردن برخی دیگر، مدرسه باید به دانش آموزان ضعیف کمک کند. گاهی رابطه سایر دانش آموزان باعث گوشه نشینی و عقب افتادگی یک دانش آموز می شود. در این صورت وظیفه مدرسه است که این مشکل را از راه گفت وگو با دانش آموزان حل کند. گاهی عوارض بازدارنده دانش آموز ناشی از رفتاری است که با او در خانواده صورت می گیرد. سختگیری والدین در خانه می تواند باعث افسردگی یا ناآرامی دانش آموز شود. در چنین مواردی مدرسه، اداره اجتماعی را در جریان می گذارد. وظیفه اداره اجتماعی است که موقعیت خانواده دانش آموز و روابط افراد خانواده را مورد بررسی قرار داده و راه حل های مناسب را به کار گیرد.

در مدارس چه می گذرد

در همه مراحل آموزشی از مهد کودک تا تحصیلات دانشگاهی دختران و پسران در کنار هم هستند و به طور مختلط در کلاس های درس و محیط آموزشی حضور دارند.بچه ها از مهد کودک و دبستان عادت می کنند دیگران را با نام کوچک آنها صدا کنند. حتی معلم با اسم کوچک و ضمیر «تو» مورد خطاب قرار می گیرد.در دبستان ها برای تمیز نگه داشتن محیط کلاس های درس، دانش آموزان قبل از ورود به کلاس کفش های خود را درمی آورند. با تمیز بودن زمین دانش آموزان و معلم می توانند در گردهمایی هایی که دارند، دایره وار روی زمین بنشینند. در این حالت جای همه شرکت کنندگان در گردهمایی موقعیت مشابهی دارد.روزهای دوشنبه که آغاز هفته است شاگردان و معلم گرد هم می نشینند و بچه ها درباره آنچه در روزهای تعطیل انجام داده اند، برای همکلاسی ها و معلم خود صحبت می کنند. صحبت در برابر جمع به طور نوبتی بوده و همه باید در آن شرکت داشته باشند. به این ترتیب همه شاگردان می آموزند در برابر دیگران صحبت کنند. در محیط دبستان کوشش می شود از بروز اطلاعاتی که نشان دهنده تمایز خانواده ها از یکدیگر باشد، جلوگیری شود. به عنوان مثال معلم حق ندارد درباره شغل والدین کودک یا مذهب آنها سخنی به میان آورد. برملا شدن اطلاعات شخصی و خانوادگی در محیط آموزشی می تواند دانش آموزان را نسبت به یکدیگر متمایز کرده و بین آنها فاصله اندازد. هدف این است که عدم تبعیضات شغلی یا مذهبی از همان دوران کودکی در بچه ها نهادینه شود. تبلیغات و تلقینات مذهبی در سیستم آموزشی سوئد کاملاً ممنوع است. از سال سوم دبستان هرساله ضمن درس تاریخ و علوم اجتماعی، تاریخ مذاهب تدریس می شود. اما معلم حق ندارد نسبت به یک مذهب یا سیاست موضع گیری کند یا اینکه اعتقادات شخصی خود را برای شاگردان کلاس بیان کند.

همه مدارس دارای سالن ناهارخوری اند که دانش آموزان ناهار را در آنجا صرف می کنند. در مناطقی که خانواده های کارگری زندگی می کنند، صبحانه نیز در مدارس آماده می شود تا بچه هایی که مایل باشند، قبل از شروع کلاس ها از آن استفاده کنند.در همه مدارس کتابخانه وجود دارد که به تعداد مورد نیاز کتاب، نوار و سی دی در اختیار دارد. این کتابخانه ها به کتابخانه مرکزی شهر وصل هستند و از طریق آن تغذیه می شوند. در مدارس، بچه ها به خواندن کتاب به طور فردی یا گروهی تشویق می شوند. یکی از برنامه های جمعی این است که هرگاه دانش آموزی کتابی می خواند، خلاصه آن را برای بقیه تعریف کند. در هر مدرسه یی به ذوق و سلیقه کارکنان آن، راهکارهای گوناگون برای تشویق بچه ها به کتابخوانی وجود دارد. در یک مدرسه لوله پلاستیکی درازی در کنار حیاط مدرسه قرار داده اند. در هر کلاس نیز تعدادی گلوله پلاستیکی در دسترس است. وقتی دانش آموزی یک کتاب را به پایان می رساند، معلم او یکی از گلوله ها را در آن لوله پلاستیکی می اندازد. گنجایش لوله هزار گلوله است. همه می دانند وقتی ظرفیت لوله پر شود، جشن بزرگی در مدرسه برپا خواهد شد. تب خواندن کتاب به ویژه هنگامی که لوله بیش از نصف پر شده باشد، بالا می گیرد و بچه ها به کتابخوانی تشویق می شوند.

کتاب، دفتر و نوشت افزار در دوره دبستان و دبیرستان رایگان است و در اختیار همه دانش آموزان قرار می گیرد. در هر کلاسی کمدی ویژه برای این وسایل قرار دارد که کلید آن در اختیار معلم است و دانش آموزان وسایل مورد نیاز خود را از او دریافت می کنند.

در هر دبستان یک روانشناس حضور دارد تا مسائل دانش آموزان را مورد بررسی قرار داده و راهکارهای مناسب ارائه دهد. نظافت و جمع آوری وسایل در کلاس های درس با کمک و نظارت معلم و همکاری شاگردان صورت می گیرد. هفته یی یک بار میز و صندلی و گنجه های کتاب و سایر وسایل کلاس درس تمیز شده و مرتب چیده می شود. در هر کلاس یک دستشویی با آب گرم و سرد وجود دارد که به نظافت دانش آموزان کمک می کند. نظافت کف اتاق ها و اماکن عمومی مدرسه توسط نظافتچی مدرسه انجام می شود. کمک هزینه یی که از بدو تولد به هر کودک تعلق می گیرد تا ۱۵سالگی به مادر پرداخت می شود و سپس به عنوان پول توجیبی به خود دانش آموز پرداخت می شود.
در مدارس سوئد بچه ها یونیفورم (لباس متحدالشکل) ندارند. اصولاً در فرهنگ دموکراتیک سوئد پوشش یک مساله شخصی است که هر کس به هر شکل که خود دوست دارد می تواند در ملاء عام ظاهر شود.
در هر کلاس درس، دانش آموزان از طریق رای دادن دو نفر را به نمایندگی خود انتخاب می کنند. این انتخاب گردشی بوده و هرچندگاه تکرار می شود. نمایندگان مسوولیت ارتباط با کلاس های دیگر و نیز سالن غذاخوری را برعهده می گیرند. نمایندگان کلاس ها در گروهی به نام شورای دانش آموزان شرکت می کنند. در این شورا یکی از معلمان نیز به عنوان نماینده مدرسه حضور دارد. دانش آموزان مسائل مورد نیاز خود را با این معلم در میان گذاشته و از این طریق خواست های خود را به مدیریت مدرسه می رسانند.
در سوئد هرگونه تحقیر، تنبیه و مجازات دانش آموزان جرم است. هرگاه معلمی مرتکب چنین جرمی شود به دادگاه فرستاده خواهد شد و در صورت محکومیت، شغل معلمی را از دست خواهد داد.
در دوره متوسطه (از هفتم تا نهم) امتحانات دوره یی و پایان سالی وجود دارد و دانش آموزان نمره دریافت می کنند. شورای دانش آموزی در دوره متوسطه و دبیرستان یک نفر را از میان خود به عنوان سخنگوی شورا تعیین می کند که در جلسات معلمان و هیات مدیره مدرسه حضور دارد و بین دانش آموزان و کادر رهبری مدرسه به اطلاع رسانی می پردازد.

سهم بودجه دولتی آموزش و تحقیق در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کشور طی سال‌های (۲۰۰۰-۱۹۹۵)

۱۹۹۵

۹۶

۹۷

۹۸

۹۹

۲۰۰۰

۳/۶

۹/۵

۶/۶

۶۶۰/۷

۴۶۰/۷

۷۶۰/۷

برابر با

 ۸۴۹/۳۸ میلیون سک

برابر با

 ۶۰۹/۳۸ میلیون سک

برابر با

 ۹۲۰/۴۳ میلیون سک

برابر با

۸۸۶/۵۲ میلیون سک

برابر با

 ۱۴۸/۵۲ میلیون سک

برابر با

۵۲۰/۵۴ میلیون سک

داده‌ها و اطلاعات ذیل بر مبنای میانگین‌های سالیانه ارائه گردیده است .در جدول ذیل مجموع تعداد افراد استخدامی، افراد بی کار و افرادی که از توانائی برخوردار بوده و افرادی که به طور فعال در جستجوی کار در بازار کارمی باشند، محاسبه گردیده است.

آموزش عالی در سوئد

بیش از سی درصد جوانان سوئدی پس از گذراندن دوره متوسطه وارد سیستم آموزش عالی می شوند که سالانه حدود ۷۰۰۰۰ نفر را شامل می شود. این نسبت اخیراً روندی فزاینده پیدا کرده به گونه ای که در سال تحصیلی ۲۰۰۵-۲۰۰۴ بیش از ۴۵% جوانان سوئدی پس از گذراندن دوره متوسطه وارد سیستم آموزش عالی شده اند. در سال ۲۰۰۶ سیصد و بیست هزار دانشجو مشغول به تحصیل بوده که سهم بانوان ازاین رقم بیش از پنجاه درصد بوده است. همچنین سیستم آموزش عالی سوئد موجب شده است که از اواسط دهه۹۰ میلادی دانشجویان خارجی به صورت روزافزونی علاقمند به تحصیل در این کشور باشند به گونه ای که در سال تحصیلی ۲۰۰۶-۲۰۰۵ بیش از ۲۶۰۰۰ دانشجوی خارجی در موسسات آموزش عالی این کشورمشغول به تحصیل بوده است. شرائط ورود به دانشگاه در این کشور عبارت است از برخورداری از مدرک فارغ التحصیلی دوره دبیرستان ، تسلط به زبان انگلیسی، گذراندن دوره یک ساله زبان سوئدی برای بیگانگان. در مواردی که تقاضا بیش از ظرفیت موجود دریک رشته تحصیلی خاص باشد، دانشگاه ها بر اساس تشخیص خود از طریق معیارهایی مانند نمرات دوره دبیرستان ، برگزاری آزمون، مصاحبه، آزمون مهارت تجربی متقاضیان را گزینش می نمایند.

سطح علمی جامعه

جامعه سوئد به لحاظ ویژگیهای نظام آموزش و پویایی آن، از پیشرفته ترین سطوح علمی در میان کشورهای توسعه یافته برخوردار است. اصول بنیادین در نظام آموزشی سوئد عبارت است از فراگیر بودن آموزش یکسان برای همه شهروندان، رایگان بودن آموزش و نهایتاً الزامی بودن دوره نه ساله آموزش. وجود انواع مدارس و فعالیت نهادهای آموزشی گوناگون دسترسی شایسته هر شهروند سوئدی به امکانات اولیه لازم برای پیشرفت علمی را تضمین نموده است. در سطح آموزش عا لی نیز وجود موسسات مختلف  و متنوع آموزش عالی در این کشور ادامه تحصیل جوانان سوئدی را میسر نموده است. جایگاه برجسته علمی و تکنولوژیک این کشور مرهون این زیر ساخت قوی و پویا است. این اهتمام فراگیر و پویا،تاکنون سی جایزه نوبل در رشته های مختلف، تولید متوسط دو درصد از دانش جهانی و چهار درصد در حوزه های تخصصی را برای سوئد به ارمغان آورده است.

سوئد از پیشرفته ترین کشورهای جهان از نظر هزینه های پژوهشی به تولید ناخالص داخلی است به گونه ای که حدود چهاردرصد تولید ناخالص داخلی این کشور صرف امور پژوهشی می شود و بخش خصوصی بیش از ۷۵% این مبلغ را می پردازد./م


باشگاه خبرنگاران

نظرتان را در مورد مطلب فوق بنویسید. نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.