چرا نوزادان زردی می گیرند؟

رنگ زرد نوزادان به سبب افزایش ماده ای به نام بیلی روبین (رنگدانه‌های محلول در چربی) در خون است که در مقادیر بالا و در شرایط مختلف، برای نوزاد سمی می‌باشد.

بیشتر از نیمی از نوزادان طبیعی و سالم، در چند روز اول زندگی، در پوست صورت خود ته رنگ زرد پیدا می کنند. اگر کودک شما چنین است، احتمالاً چیز نگران کننده ای نیست، ولی مخصوصاً اگر شکم و یا پاهای کودک زرد به نظر می رسد، باید او را به پزشک متخصص اطفال نشان دهید.

زردی در یک کودک سالم زمانی اتفاق می افتد که سطح بیلی روبین در خون بالا می رود.

بیلی روبین ماده شیمیایی است که در اثر تخریب طبیعی گلبول های قرمز فرسوده تولید می گردد و در کبد تجزیه می گردد.

نوزادان سطح بیلی روبین بالاتری دارند، چون تعداد گلبول های قرمز حامل اکسیژن در آنها بسیارتر است و کبد جوان آنها نمی تواند بیلی روبین اضافی را متابولیزه کند.

هر چه سطح بیلی روبین بالاتر از حد طبیعی می رود، زردی از سر به سمت گردن و سپس به قفسه سینه پیش می رود تا اینکه در موارد شدید نهایتاً به پنجه پا می رسد. این نوع زردی که اصطلاحاً فیزیولوژیک نامیده می گردد، بر خلاف انواع نادر و شدیدتری که به سبب بیماری کبدی یا ناسازگاری خونی با مادر ایجاد می گردد، معمولاً خطری برای سلامت شیرخواران سالم و کامل (نه ماهه متولد شده) ندارد.

زردی فیزیولوژیک از روز دوم و سوم بعد از تولد آغاز شده و به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد و در روز پنجم تا هفتم و پس از ۱۰ تا ۱۴ روز به حد طبیعی برمی‌گردد. تغذیه بلافاصله نوزاد با شیر مادر، سطح بیلی روبین را کاهش می‌دهد.

عوامل خطر زردی فیزیولوژیک عبارتند از : دیابت مادر، نارس بودن نوزاد، بعضی داروها، نوزاد پسر، شیر مادر، تاخیر در دفع مدفوع نوزاد، سابقه زردی فیزیولوژیک در خواهر و برادر و کاهش وزن از عوامل افزایش دهنده ابتلای نوزاد به زردی می باشند.

زردی معمولا از سر و صورت آغاز شده و با افزایش میزان بیلی روبین، به سمت اندام‌ها انتشار یافتن می‌یابد

در موارد زیر، زردی ممکن است به سبب بیماری زمینه‌ای باشد:

زردی در ۲۴ تا ۳۶ ساعت اول بعد از تولد، افزایش سریع بیلی روبین، گسترش زردی تا اواسط شکم، زردی طولانی‌مدت بیش از دو هفته و سایر موارد مثل سابقه خانوادگی، رنگ پریدگی، بزرگی کبد و طحال، عدم موفقیت روش فتوتراپی (نوردرمانی) در کاهش زردی، استفراغ، خواب آلودگی، تغذیه ضعیف، کاهش وزن شدید، مدفوع بی‌رنگ و ادرار پر رنگ.

زردی ناشی از شیر مادر هم به دو نوع زودرس و دیررس وجود دارد.

نوع زودرس قبل از روز هفتم آغاز می‌شود و عوامل خطر آن عبارتند از کاهش مصرف شیر مادر و خوراندن آب قند به نوزاد. درمان آن هم شیردهی مکرر مادر (بیش از ۱۰ بار در ۲۴ ساعت) و منع مصرف آب و آب قند است.

نوع دیررس آن بعد از هفته اول آغاز می‌شود و درمان آن، قطع شیر مادر برای ۱ تا ۲ روز و جایگزینی آن با شیر خشک و فتوتراپی است.

زردی معمولا از سر و صورت آغاز شده و با افزایش میزان بیلی روبین، به سمت اندام‌ها انتشار یافتن می‌یابد.

زردی صورت نشانه وجود ۵ میلی‌گرم و زردی تا اواسط شکم نشانه ۱۰ تا ۱۵ میلی‌گرم و زردی اندام و کف دست و پا نشانه وجود ۲۰ میلی گرم بیلی روبین در دسی‌لیتر خون است.

شیوع زردی در نوزادان

۶۰ درصد نوزادانی به موقع متولد شده‌اند (رسیده و کامل)، روز دوم یا روز سوم پس از تولد دچار زردی می شوند که  پس از یک هفته زردی آنها ناپدید می گردد.

زردی در ۸۰ درصد نوزادان نارس، طی هفته اول دیده می‌شود.

درمان زردی نوزاد

بر اساس شدت افزایش بیلی روبین خون، روش‌های درمان عبارتند از: فتوتراپی (نوردمانی)، تعویض خون و تجویز دارو.

اگر کودک شما مبتلا به زردی باشد، پزشک آزمایشی را برای اندازه گیری میزان بیلی روبین خون تجویز می کند. اگر کودک، به موقع متولد شده و از سایر جهات سالم است، اکثر پزشکان درمان را آغاز  نمی کنند، مگر اینکه سطح بیلی روبین بالاتر از ۱۵ میلی گرم در دسی لیتر خون برسد.

از اوایل دهه ۱۹۷۰ ، زردی نوزادان بوسیله فتوتراپی درمان می شده است.

معمولاً کودک برای یک یا دو روز برهنه (با پوشک) و در حالی که چشمهایش با یک پوشش محافظ پوشانده شده است، زیر نور فلورسنت در یک دستگاه مخصوص در بیمارستان قرار می گیرد. نور فلورسنت سبب تخریب بیلی روبین اضافی خون می گردد. بیلی روبین های تخریب شده از طریق کبد دفع می شوند.

اگر سطح بیلی روبین کودک شما آنقدر بالا نیست که نیازی به فتوتراپی داشته باشد، می توانید با قرار دادن وی در معرض نور خورشید در صبح زود و یا عصر دیروقت به پایین آوردن آن کمک کنید.

اگر کودک شما دچار نوع نادر زردی ناشی از ناسازگاری خونی باشد و بیلی روبین تا سطح خطرناک بالا برود، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد.

در شرایطی که میزان بیلی روبین در حدی است که نیاز به تعویض خون باشد، نمی‌توان از فتوتراپی استفاده کرد.

عوارض زردی نوزاد

بیلی روبین برای دستگاه اعصاب مرکزی نوزاد، ماده ای سمی است و در سلول‌های مغز رسوب می‌کند و سبب آسیب سلول‌های مغزی می‌گردد.

اگر مقدار بیلی روبین بیشتر از ۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر شود، سبب بروز بیماری کرن ایکتروس می‌گردد که علائم آن عبارتند از:

برجستگی ملاج سر، خمیدگی سر و پا‌ها به سمت عقب، خونریزی ریوی، تب، سفتی عضلات، فلج عضلات بالابرنده کره چشم و تشنج.

بیلی روبین برای دستگاه اعصاب مرکزی نوزاد، ماده ای سمی است و در سلول‌های مغز رسوب می‌کند و سبب آسیب سلول‌های مغزی می‌گردد

در نوزادانی که زنده می‌مانند، سفتی عضلات برطرف می‌شود اما ممکن است در آینده سبب کری عصبی، فلج مغزی، عقب‌ماندگی ذهنی، تغییرات مینای دندان‌ها و تغییر رنگ دائمی آنها شود.

تنها راه درمان کرن ایکتروس، تعویض خون نوزاد می‌باشد.

راه های تشخیص زردی نوزاد در خانه

پزشکان، انجام این آزمایش سریع را در منزل برای امتحان زردی پیشنهاد می کنند:

در اتاق با نور کافی، فشار ملایمی روی قفسه سینه کودک وارد کنید. اگر هنگام برداشتن فشار، ته رنگ زردی روی پوست باقی بماند با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. این روش برای بچه های با پوست روشن بهتر جواب می دهد. برای بچه های دیگر، زردی سفیدی چشم یا لثه را چک کنید.

به خاطر داشته باشید، زردی وضعیتی موقتی است که معمولاً به سرعت از بین رفته و عوارض درازمدت ندارد، مگر در موارد شدید.

اگر هر گونه تردیدی دارید، با پزشک کودک خود مشورت کنید تا مطمئن باشید که برای برگرداندن رنگ طبیعی پوست کودکتان درست عمل می کنید.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت ممتاز

منابع:

بیتوته

وبلاگ بانوان

مطالب مرتبط:

زردی نوزاد را جدی بگیرید

تاثیر زردی کودک بر شنوایی او

زردی در کودکان

اثر عصاره شیرخشت در بهبود زردی