کره ای ها مثل ما دارای تاریخ و فرهنگ عظیم و پرافتخار نیستند، اما با استفاده از امکاناتی مانند تصویر و افسانه سازی، خلاهای هویتی و تاریخی خود را پر می کنند.
مجموعه تلویزیونی «دونگ یی» جدیدترین سریال محصول کشور کره جنوبی است که هر پنجشنبه از شبکه سه سیما به نمایش در می آید. سریال های کره ای همواره از محبوبیت خاصی نزد مخاطبان تلویزیون در اران برخوردار بوده اند. پیش از این نیز سریال هایی چون «جواهری در قصر» و «افسانه جومونگ» روی آنتن سیمای ملی رفته و میدان دار فضای تلویزیون در زمان پخش خود بوده اند. اما چرا این سریال ها با وجودی که از دیار و فرهنگ دیگری آمده اند، نزد مردم ایران محبوبیت می یابند؟ آیا این موضوع، یک نشانه رسانه ای محسوب می شود؟
هر چند عده ای دست به تفاسیر اغراق آمیز می زنند و مثلا این سریال ها را افسانه هایی صهیونیستی می خوانند! یا عده ای دیگر با رویکردی روشنفکرانه، برای به رخ کشیدن طبع بلند و فرهیخته خود این آثار و سلیقه عامه استقبال کننده از این گونه سریال ها را تحقیر می کنند. حتی اگر چنین دیدگاه هایی را قبول نداشته باشیم، نمی توانیم منکر شویم که به هر حال، این آثار در جهت تبلیغ تاریخ و ترویج جهان بینی کشور مبدأ ساخته و به کشورهایی چون ما فروخته می شوند.
نکته در خور تأمل این است که سرزمین ما با این همه غنا و سرمایه فرهنگی و توانمندی سینمایی، واردکننده یک اثر فرهنگی ایدئولوژیک از کشوری چون کره جنوبی شده است. یعنی آنها توانسته اند با آمیختن مفاهیم و روایت های مختلف و برخی زمینه های تاریخی، برای خودشان اسطوره سازی نمایند، به عبارتی کار کره ای ها در سریال هایی چون «دونگ یی»، «جواهری در قصر» و «افسانه جومونگ» بازنمایی صرف تاریخ نیست، بلکه بازسازی تاریخ به گونه ای است که همه آدم ها در هر کجای دنیا و با هر فرهنگی آن را بپذیرند.
کره ای ها مثل ما دارای تاریخ و فرهنگ عظیم و پرافتخار نیستند، اما با استفاده از امکاناتی مانند تصویر و افسانه سازی، خلاهای هویتی و تاریخی خود را پر می کنند. با این کارشان، هم خود را به دنیا بهتر معرفی می کنند و هم باعث می شوند که نسل های آینده به خود و تاریخشان افتخار کنند. چون کره ای ها هم دریافته اند که در نظام جهانی و شرایطی که عده ای می خواهند دنیا را به زور تبدیل به یک دهکده نمایند و خود کدخدای آن باشند، عدم توجه به تاریخ، فرهنگ و هویت خویشتن، خطر اضمحلال تمدنی را در پی خواهد داشت. تفاوت ما با آن ها این است که آن ها برای تاریخ سازی به افسانه متوسل شده اند- به قول حافظ «چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند»- اما کشور ما نیاز به این گونه افسانه سازی ها ندارد.
این باید برای برنامه سازان سینما و تلویزیون کشور ما یک درس عبرت باشد. چون تاریخ و فرهنگ ما دارای داستان هایی شیرین تر و پرفراز و نشیب تر از امثال جومونگ است و چنانچه به آن ها مراجعه و درباره شان فیلم و سریال بسازیم، قطعا موفق خواهیم بود. یک نمونه اش، «یوسف پیامبر» است. این سریال با این که نقاط ضعفی هم داشت، اما به خاطر توجه به قصه گویی، ارائه مفاهیم عام انسانی و اخلاقی و رجوع به متون دینی و آسمانی، توانست تبدیل به یکی از پربیننده ترین برنامه های تلویزیون، از ابتدای ورود این جعبه جادویی به ایران تاکنون شود. به همین دلائل نیز توانسته، یک سفیر فرهنگی محبوب برای کشورمان در سایر ملل باشد. حال حساب کنید اگر بتوانیم حداقل سالی یک «یوسف پیامبر» تولید کنیم، چه خواهد شد.
ضمن اینکه مجموعه هایی مثل «دونگ یی» علاوه بر معرفی تاریخ و فرهنگ کشور کره به جهانیان، زمینه ساز فعالیت های اقتصادی آن کشور در سایر جوامع هستند. هنوز فراموش نکرده ایم که سفر بازیگر نقش جومونگ به ایران در زمان پخش آن سریال، در قالب یک برنامه تبلیغاتی تجاری، چگونه زمینه ساز گسترش فعالیت های تجاری و بازرگانی در ایران شد.
درباره تحقیر ذائقه ایرانی از سوی عده ای هم باید گفت فارغ از این که سلیقه عامه مردم در جامعه ما در چه سطحی قرار دارد،استقبال از سریال های کره ای طبیعی است. درباره چرایی جذب مخاطب توسط این آثار و به خصوص سریال «افسانه جومونگ» که در دوران پخش از سیما بخش اعظم هموطنانمان را به خود جذب کرده بود، عوامل مختلفی را می توان برشمرد. اما یکی از این عوامل مهم، تکیه بر درام مجذوب کننده است. یعنی داستان آن ها ساده و سرراست طراحی می شود و فاقد پیچیدگی و فراز و نشیب های خاص و ادا و اطوارهای هنری و شبه روشنفکرانه است. به طور کلی، انسان ذاتا به قصه علاقه مند است. هر چه عنصر قصه و درام در یک روایت پررنگ تر باشد، در جذب مخاطب موفق تر است.
سریال های کره ای وارداتی از این نظر قابل توجه هستند. چون در داستان این سریال ها، تمام عواملی که کشش لازم را ایجاد می کنید، رعایت می شود؛ سهل و روان هستند، تعلیق دارند، شخصیت پردازی خوبی در آن ها صورت می پذیرد، دارای قهرمان و ضدقهرمان هستن،. کنش ها و واکنش های آدم های فیلم با روحیه و کیفیت روانی همه انسان ها هماهنگ است و…. ضمن اینکه وجود ماجراهای رمانتیک و عاشقانه و همچنین اکشن و زد و خورد، آن هم بین دو قطب خیر و شر قصه، مزید بر علت می شود.
البته، این نکات، دلیل بر این نیست که افسانه های کره ای، از نظر ساختاری یک کار کامل ارزیابی می شوند. خیر! آثاری چون «دونگ یی» بسیار طولانی و کشدار هستند و ایجاد این همه قسمت برای آن ها بی معنی است. آشکار است که تنها اهداف تجاری و مادی، هدف طولانی ساختن سریال های کره ای است. آدم ها در این سریال ها، سیاه و سفید هستند. عده ای خیلی خوب و عده ای بیش از حد بد به نمایش در می آیند. در نبردهایشان نیز همیشه این مسئله وجود دارد؛ صحنه های جنگی سریال های کره ای تکراری است و همیشه خوب ها پیروز می شوند.
علاوه بر این ضعف های ساختاری، سریال های افسانه ای کره که نمونه اخیرش تحت عنوان «دونگ یی» درحال پخش از سیماست، از یک محتوا و ارزش درونمایه ای خاص و منحصر به فرد بی بهره هستند و تماشاگر خود را با تجربه ای تازه از زندگی آشنا نمی کنند. چون اتفاقات آن ها بسیار سطحی، کلیشه ای و دم دستی است. به بیانی دیگر، سازندگان این گونه آثار، از ذائقه مخاطب عام سواستفاده می کنند. به این معنی که عوام، از تماشا یا شنیدن داستان های پیچیده که نیازمند تمرکز، دقت و تجزیه و تحلیل باشد روی گردان هستند و برعکس؛ گرایش زیادی به توجه به داستان های ساده و سطحی و کلیشه ای در همه انسان ها موجود است. البته این یک نقطه ضعف برای عوام محسوب نمی شود. اما اگر یک اثری هنری، ادبی یا سینمایی، صرفا بخواهد به این نوع ویژگی ها محدود شود، راه به خطا می برد.
باشگاه خبرنگاران