بینا- آلفرد نوبل در وصیت خود گفته بود به ملیت افراد توجهی نداشته باشید و «اسکاندیناوی بودن یا نبودن» افراد را در موقع انتخاب مورد توجه قرار ندهید، اما عملاً این وصیت تعبیر دیگری پیدا کرده است.
به گزارش فارس، از سال ۱۹۰۱ تا سال ۲۰۱۱، صد و چهار مرتبه جایزه نوبل ادبیات برگزار شده و در مجموع ۱۰۸ مدال به نویسندگان اعطا شده است. در سال ۱۹۰۴، ۱۹۱۷، ۱۹۶۶، ۱۹۷۴ جایزه نوبل به طور مشترک به دو نفر اعطا شد.
به ترتیب در سال‌های ۱۹۱۴، ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ جایزه نوبل ادبیات به کسی داده نشد. در طول این سال‌ها که اغلب بین سال‌های جنگ جهانی اول و دوم بودند، بنا بر پیش‌بینی آلفرد نوبل در وصیت نامه‌اش، اگر در سالی اثر ادبی مهم و تأثیرگذاری انتخاب نشد، میزان پولی که در آن سال قرار بوده به برنده برسد باید برای سال آینده ذخیره شود. اگر در سال بعدی نیز چنین اتفاقی افتاد پول به سرمایه محدود نوبل اضافه خواهد شد تا مجدداً سرمایه‌گذاری شود.
انتخاب برنده نوبل در هر سال بر عهده اعضاء آکادمی سوئد است. آکادمی سوئد از سال ۱۷۸۶ کار خود را آغاز کرده است و دارای ۱۸ عضو مادام‌العمر است. در دهه ۸۰ میلادی در میان اعضاء این آکادمی ۱۸ نفره تنها یک زن حضور داشت و سایه سنگین مردان بر روی آکادمی سوئد در طول سالیان دراز، موجب شد تا به نویسندگان زن کمتر بها داده شود و آن‌ها بخت کمتری برای دریافت جایزه داشته باشند. از این رو تا سال ۱۹۸۰ تنها به شش زن جایزه داده شد و این در حالی بود که تعداد مردها به ۶۹ نفر می‌رسید( ۱۱ برابر بیشتر از تعداد زنها).
در سال ۲۰۱۲ و در آستانه برگزاری صد و پنجمین مراسم جایزه نوبل، در میان ۱۸ عضو آکادمی سوئد ۵ زن حضور دارند و تا سال گذشته تعداد زنانی که به دریافت جایزه نائل شده‌اند به ۱۲ نفر رسیده افزایش یافته و این نشان از آن دارد که در طی این سه دهه تعداد زنها دو برابر شده است.
• اروپایی بودن یا نبودن؛ مسئله این است
در میان ۱۰۸ برنده جایزه نوبل تا به امروز بیشترین نویسندگانی که به دریافت این جایزه نائل آمده‌اند اروپایی بوده‌اند. این نشانگر آن است که این جایزه ادبی که بنا داشت بر اساس وصیت آلفرد نوبل به ملیت افراد توجهی نداشته باشد و «اسکاندیناوی بودن یا نبودن» افراد را در موقع انتخاب مورد توجه قرار ندهد، عملاً بیشترین جوایز خود را در حوزه ادبیات به نویسندگان اروپایی و انگلیسی زبان داده است.
تا به امروز لیست افرادی که جایزه نوبل را بر اساس زبان نوشته‌های خود دریافت کرده‌اند از این قرار بوده است: ۲۶ انگلیسی، ۱۳ فرانسوی، ۱۳ آلمانی، ۱۱ اسپانیایی، ۷ سوئدی، ۶ ایتالیایی، ۴ لهستانی، ۳ نروژی، ۲ یونانی، ۳ دانمارکی، ۱ چکی، ۱ مجارستانی، ۱ ایسلندی، ۱ پرتغالی، ۱ صرب، از قاره اروپا به دریافت این جایزه نائل آمده‌اند.
این در حالی است که در قاره آسیا که بیشترین وسعت و جمعیت را دارد نویسندگان اندکی توانسته‌اند به این جایزه دست یابند. تا به امروز تنها یک چینی، ۲ ژاپنی، ۱ عرب، ۱ نویسنده ترک و ۵ نویسنده روس (اگر روسیه با اغماض جزو قاره آسیا در نظر آوریم) توانسته‌اند به این جایزه دست یابند.
این ارقام نشانگر آن است که بیش از ۸۰ درصد (۸۱٫۴۸) از نویسندگانی که به این جایزه رسیده‌اند از یک سو به یکی از زبان‌های اروپایی قلم می‌زده‌اند و از سوی دیگر از قاره اروپا انتخاب شده‌اند. در مجموع این نویسندگان تنها ۲۰ درصد هستند که از دیگر زبان‌ها توانسته‌اند به این جایزه دست یابند و به عبارت دیگر رای هیئت داوران آکادمی سوئد بر آن قرار گرفته که از دیگر زبان‌ها انتخاب شوند.
منتقدین بسیاری در سطح جهان جایزه نوبل را جایزه‌ای اروپایی می‌دانستند و این موجب شد تا یکی از اعضاء آکادمی در سال ۱۹۸۴ در پاسخ به این انتقادات عنوان کند: توجه به نویسندگان غیر اروپایی به تدریج در میان اعضاء آکادمی در حال گسترش است و تلاش خواهیم کرد تا به یک توزیع جهانی فراگیر دست یابیم.
تا سال ۲۰۱۰ جوایز بی‌شمار نوبل در بخش‌های شیمی، فیزیک، پزشکی، ادبیات و صلح به پژوهشگران و نویسندگان از کشورهای مختلف داده شده است و جدول فراوانی زیر نشان می‌دهد که هر کشور تاکنون چند بار به این جایزه رسیده است.
در طول این ۱۱۱ سال گذشته بیشترین برندگان نوبل به کشورهای موسوم به شمال رسیده است و بیشترین سهم برای پژوهشگران و نویسندگان اروپایی و آمریکایی بوده است و این سؤال برجا می‌ماند که چه بلایی بر سر وصیت نوبل آمده است؛ «اسکاندیناوی بودن یا نبودن» مسئله نیست اما گویا این وصیت تعبیری واژگونه یافته و از قضا مسئله همین است.
RSS