«”گدا” و “متکدی” اسم‌هایی هستند که برایشان به کار برده می‌شود و جالب است به همان اندازه که به عنوان ناهنجاری‌های اجتماعی شناخته می‌شوند، به همان اندازه هم امنیت شغلی دارند و البته امنیت درآمدی!»
«آنها در حالی “لکه”های ناجور معابر عمومی خوانده می‌شوند که از طرف مردم مورد حمایت قرار می‌گیرند و به همین دلیل است که پول‌هایی که تحت عنوان “کمک” می‌گیرند، با آمار پولهای ریخته شده به صندوق‌های رسمی جمع آوری صدقه تقریبا برابری می‌کند تا این سؤال به وجود آید که تکلیف ما با این پدیده چیست؟ اصلا تکدی گران را باید محتاج‌هایی ببینیم که با این شیوه رفع احتیاج می‌کنند یا متخلفانی که خطایشان درآمدی است که لازم نیست برایش زحمت زیادی بکشند. سؤال دیگر این است که مسوؤلان باید چه مسؤلیتی را در قبال آنها احساس کنند.
متکدی؛ محتاج یا مجرم
مرسوم است که معتادان را به دلیل شرایط دشوار و غیرقابل تحملی که دارند بیمار می‌خوانند نه خلافکار که البته این ادعا، جای بحث فراوان دارد؛ اما این مساله برای تکدی گران فرق می‌کند و حتی اگر احتیاج‌شان هم ثابت شود، نمی‌توان رفتارشان را توجیه کرد چرا که نهادهای مسؤول هم در قبال محتاجان مسؤلیت دارند و هم در قبال مجرمین. به همین دلیل یکی از تردیدهایی که دستگاه‌های مربوطه باید به آن پاسخ روشنی بدهند، این است که متکدی اگر مجرم است چرا آزاد است و اگر محتاج است چطور می‌تواند برای رفع احتیاجش، ناهنجاری اجتماعی به وجود بیاورد؟
“گدایی در حالی جامعه را آزار می‌دهد و باعث به وجود آمدن صحنه‌های زشت می‌شود که این کار نه تنها بدرفتاری یک فرد، بلکه کاری گروهی است که توسط سرگروه‌هایی خاص برنامه ریزی شده و مدیریت می شود.”
موسی غضنفرآبادی، نماینده مردم بم، با گفتن این اظهارات همچنین ادامه داد: در قانون مجازات اسلامی از تکدیگری به عنوان مصداق بارز جرم نام برده شده است، از همین رو برخورد با متکدیان یک امر ضروری و حیاتی است. البته این را باید در نظر داشت که اغلب متکدیان افراد سودجو و فرصت طلبی هستند که هیچ‌گونه نیاز مالی ندارند، اما با استفاده از احساسات مردم اقدام به این کار خلاف می‌کنند.
غضنفرآبادی با تأکید بر ضرورت برخورد جدی با متکدیان گفت: فرد متکدی علاوه بر پایمال کردن شخصیت خود، باعث ایجاد رخوت و سستی در جامعه شده و اگر برخوردی جدی و مؤثر با این افراد نشود، زمینه رشد آنها روز به روز بیشتر فراهم خواهد شد.
قانون و تکدیگری
ماده ۷۱۲ قانون مجازات اسلامی، درخصوص مجرمانه بودن تکدیگری جرم انگاری کرده است: ” هرکس تکدی یا کلاشی را پیشه خود قرار داده باشد و از این راه امرار معاش نماید یا ولگردی نماید، به حبس از یک تا سه ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی مرتکب عمل فوق شود، علاوه بر مجازات مذکور کلیه اموالی که از طریق تکدی و کلاشی به دست آورده است، مصادره خواهد شد.”
سپس ماده ۷۱۳ همین قانون درباره گماردن کودک برای تکدیگری پیش بینی مجازات کرده و هرکسی را که از کودک برای این کار بهره برداری کند “بزهکار” دانسته است: “هرکس طفل صغیر یا غیررشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد، به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کلیه اموالی که از طریق مذکور به دست آورده است محکوم خواهد شد.”
در همین رابطه کنوانسیون‌ها و پیمان‌هایی در مجامع جهانی به تصویب رسید که دولت ایران نیز به این کنوانسیون‌ها ملحق شده و الحاق یک کشور به این پیمان‌ها به منزله اعتبار آنها در حکم قانون داخلی خواهد بود. به عبارت ساده‌تر، مفاد این پیمان‌ها در حکم قانون داخلی ایران است. از جمله این کنوانسیون‌ها، پیمان نامه حقوق کودک مصوب سال ۱۹۸۹ سازمان ملل متحد است. در ماده ۳۲ این پیمان‌نامه هرگونه بهره کشی اقتصادی از کودکان در کشورهای عضو را ممنوع دانسته است:
“۱- کشورهای عضو، حق کودک را برای برخورداری از حمایت در برابر بهره کشی اقتصادی و انجام هرگونه کاری که ممکن است زیانبار باشد یا در تحصیل کودک خللی وارد آورد، یا به سلامتی کودک یا رشد جسمانی، ذهنی، اخلاقی یا اجتماعی او آسیب رساند، به رسمیت می‌شناسند.
۲- کشورهای عضو جهت تضمین اجرای ماده حاضر اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی به عمل خواهند آورد. بدین منظور و با عنایت به مفاد سایر اسناد بین المللی مربوطه، کشورهای عضو به ویژه اقدامات ذیل را به عمل خواهند آورد:
الف) تعیین حداقل سن یا حداقل سنین برای اشتغال به کار
ب) تدوین مقررات مناسب در ارتباط با ساعات کار و شرایط اشتغال
پ) تعیین مجازات‌های مناسب یا ضمانت‌های اجرایی دیگر به منظور تضمین اجرای موثر ماده حاضر.”
وظیفه دادستان و ضابطان دادگستری
در ادبیات حقوق جزا یکسری از جرایم به عنوان جرایم مشهود برشمرده شده‌اند؛ یعنی اینکه این جرایم در علن و آشکار و انظارعمومی مردم وقوع می‌یابد و ضابطان دادگستری از جمله نیروی انتظامی در این گونه جرایم نباید منتظر بمانند تا شاکی و زیان دیده از جرم از آنان درخواست رسیدگی و پیگرد بزهکار را کند، بلکه باید راسا موضوع را پیگیری کرده و در اسرع وقت مراتب را به دادسرای محل وقوع جرم اعلام کنند.
یک تجربه موفق
همزمان با برگزاری اجلاس عدم تعهد در تهران، اعلام شد که کلیه متکدیان از سطح شهر جمع آوری شدند. این تجربه موفق نشان داد که اگر اراده‌ای معطوف به محو نابسامانی‌ها وجود داشته باشد، بسیاری از کارها بر زمین نخواهند ماند.
استمرار آن اراده در خصوص جمع آوری و ساماندهی متکدیان، تفکیک آنان به دو گروه کلاش و نیازمند و برخورد مناسب با هر کدام از این دو گروه، بدیهی‌ترین انتظار مردم از مسوولان مربوطه است.
در این میان، می توان از تجربیات موفقی که در برخی شهرها و مشخصاً تبریز در خصوص حل دائمی مشکل تکدیگری به دست آمده است بهره مند شد و در زمانی کوتاه ریشه این معضل زشت را خشکاند یا لااقل تضعیف کرد.
نقش مردم
“دلسوزی لحظه‌ای” با دیدن صحنه‌های رقت آوری که گداها درست می‌کنند، مانند نمایش پاهای زخمی، نشان دادن چهره معصوم کودکانی که در آغوش دارند، دست‌هایی معلول و نظایر اینها، مهم‌ترین نقش را در ارائه کمک‌های مالی به متکدیان بازی می‌کنند. برخی افراد هم با ناتوان جلوه دادن خود و جلب ترحم، تکدیگری می‌کنند!
اگر عادت کنیم و با خود عهد ببندیم که به هیچ متکدی خیابانی کمک نکنیم و به جای آن، کمک‌های خود را به خیریه‌ها و رابطان معتمدی که می‌دانیم به مستحقان می‌رسانند بدهیم یا خودمان شخصاً خانواده‌های نیازمندی را شناسایی و ماهانه به آنها کمک کنیم، هم احساس انسان دوستی‌مان را ارضاء کرده و کمکی واقعی به همنوعانمان کرده‌ایم و هم باعث شده‌ایم حق فقرا به جیب کلاشان مستحق نما نرود.
واقعیت این است که بسیاری از ما ، انسان دوستی را با گداپروری اشتباه گرفته‌ایم و به همین دلیل است که امروزه یکی از واردات کشورمان، گدایانی هستند که به طور قاچاق از پاکستان وارد ایران می‌شوند تا سهم‌شان را از گردش مالی صنعت تکدیگری ببرند.
قبول کنیم که هر کدام از ما، به اندازه پولی که به متکدیان حرفه‌ای می‌دهیم، در زنده نگه داشتن صنعت زشت تکدیگری سهیم هستیم.»
عصر ایران