خانم مارپل ۸۵ ساله شد

زنده‌یاد فهیمه راستکار با درک شخصیت خانم مارپل و زیر و بم احساسات وی توانست به گونه‌ای به جای او حرف بزند که گویی خود خانم مارپل است که به سخن آمده و فارسی صحبت می‌کند.

به اعتراف اکثر تماشاگران تلویزیونی، مجموعه خانم مارپل و کارآگاه‌بازی‌های وی با صدای فهیمه راستکار تبدیل به اثری متفاوت و دیدنی‌تر شد. شاید صدای زنده‌یاد راستکار سبب شد تا این سریال چند بار از تلویزیون ایران پخش شود.

این مجموعه تلویزیونی در اصل «جین مارپل» نام دارد که در بسیاری از کشورهای جهان با همان نام خانم مارپل شناخته نمی‌شود.

این خانم زبر و زرنگ که پا در کهنسالی گذاشته است، یک شخصیت خیالی است که در ۱۲ جلد کتاب پلیسی از آگاتا کریستی و حدود ۲۰ قصه کوتاه همین نویسنده به عنوان شخصیت اصلی ظاهر شد.

این خانم سمج و کنجکاو، پیرزنی خیالباف است که در دهکده سن‌مری‌مید زندگی می‌کند و رفتارش مثل یک کارآگاه پلیس آماتور و مبتدی است.

این شخصیت در کنار پوآرو، یکی از دوست‌داشتنی‌ترین و محبوب‌ترین شخصیت‌هایی است که آگاتا کریستی خلق کرده و دنیای تلویزیون، سینما، رادیو و تئاتر، بارها و بارها او را به صورت شخصیت‌محوری تولیدات و ساخته‌های خود مورد استفاده قرار داده‌اند.

اولین حضور خانم مارپل که به نوعی او را به مردم عادی معرفی کرد، به سال ۱۹۲۶ برمی‌گردد. در آن زمان در قصه کوتاهی که در مجله اسکتچ چاپ شد، وی به دوستداران قصه‌های پلیسی و کارآگاهی معرفی شد.

این داستان که «باشگاه شبانه سه‌شنبه» نام داشت، بعدا تبدیل به اولین فصل کتاب «مشکلات سیزده» (۱۹۳۲)‌ شد.

آگاتا کریستی شخصیت خانم مارپل را براساس شخصیت و رفتار مادربزرگ خودش خلق کرد، اما در هیچ جا به این نکته اشاره نشده است که نام مارپل از کجا برای او انتخاب شد.

برخی منتقدان ادبی و هنری می‌گویند این نام احتمالا از نام «ایستگاه راه‌آهن مارپل» (استاکپورت)‌ گرفته شده که کریستی از آنجا گذر می‌کرد.

این ایستگاه در نزدیکی محل زندگی خواهر آگاتا کریستی قرار داشت. خود نویسنده دربارهٔ هویت این شخصیت اظهارنظرهای زیادی کرده و ضمن تائید الهام‌گیری از مادربزرگ خود گفته است: «او شبیه بسیاری از پیرزن‌های مهربانی است که در دوران کودکی‌ام در دهکده‌های مختلف دیده‌ام.»

بازیگر کمدی در نقش مارپل

با آن که خانم مارپل از همان ابتدای سال ۱۹۳۰ که به دنیای ادبیات معرفی شد بسیار مشهور شد، ولی دنیای سینما و تلویزیون خانم مارپل را حدود ۳۰ سال در انتظار نگه داشتند تا وی را به دیدار تماشاگران ببرند. نقش خانم مارپل را روی پرده سینما مارگارت روترفورد بازی کرد.

وی یک کمدین سرشناس بود که به شخصیت خانم مارپل حال و هوای ویژه‌ای داد و او را محبوب‌تر از قبل کرد. برخی می‌گویند بازی او در نقش خانم مارپل ـ با وجود آن که تماشاگران بشدت از آن استقبال کردند ـ‌ چندان موردپسند خود کریستی نویسنده قرار نگرفت. این در حالی است که کریستی کتاب «آینه کراکد، از بخشی به بخش دیگر» را به این بازیگر اهدا و تقدیم کرد.

«او گفت جنایت» (۱۹۶۱ به کارگردانی جورج پولاک)‌ اولین فیلم از چهار فیلمی بود که با بازی روترفورد در نقش خانم مارپل ساخته شد.

شخصیتی که وی از مارپل ارائه کرد، تفاوت زیادی با شخصیت خلق‌شده توسط کریستی در کتاب‌هایش بود. این فیلم براساس کتاب «۵۰‌/‌۴ دقیقه از پادینگتون» ساخته شد که کریستی آن را در سال ۱۹۵۷ منتشر کرد.

روترفورد که زمان بازی در نقش خانم مارپل ۷۰ ساله بود، اصرار داشت سر صحنه فیلمبرداری، لباس‌های خودش را به تن کند و همسرش استرینگر دیویس در نقش شخصیت مقابل وی ظاهر شود. چهار فیلم این بازیگر در نقش مارپل، بارها و بارها به مناسبت‌های گوناگون از شبکه‌های مختلف تلویزیونی پخش شده‌ است.

مارپل در تلویزیون

اما خانم مارپل در تلویزیون اهمیت و اعتبار بیشتری پیدا کرد و خیلی زود لقب یک شخصیت محبوب و معروف تلویزیونی را گرفت.

اولین بار، این شخصیت در یک مجموعه آمریکایی به نام «سال خوب» در سال ۱۹۵۶ ظاهر شد. در یکی از اپیزودهای این مجموعه پربیننده، گریسی فیلدز بازیگر کهنه‌کار انگلیسی نقش خانم مارپل را بازی کرد.

این مجموعه با نگاهی به قصه کتاب سال ۱۹۵۰ آگاتا کریستی به نام «یک جنایت اعلام شده است» ساخته شد. در سال ۱۹۷۰، شخصیت مارپل توسط اینگه لانگن در مجموعه تلویزیونی آلمانی «جنایت در ویکاراگه» به تصویر کشیده شد.

هلن هایز، بازیگر سینما و تئاتر آمریکایی دوبار در دو فیلم سینمایی تلویزیونی که برای شبکه CBS تهیه شد در نقش این پیرزن ماجراجو بازی کرد: «یک رمز و راز کارائیبی» در سال ۱۹۸۳ و «جنایت با آینه‌ها» در سال ۱۹۸۴ تولید شدند. از سال ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۲، شبکه تلویزیونی BBC تمام کتاب‌های خانم مارپل را در یک مجموعه طولانی و دنباله‌دار تلویزیونی به تصویر کشید.

این مجموعه با بازی جوآن هیکسون در نقش اصلی، خیلی زود تبدیل به یک اثر کلاسیک تلویزیونی شد. اکثر کشورهای جهان این مجموعه را برای پخش خریداری کردند و این نسخه از تولیدات خانم مارپل، لقب معروف‌ترین نسخه تصویری از ماجراجویی‌های مارپل سمج و کنجکاو را گرفت.

جوآن هیکسون در دهه ۴۰ میلادی در یک نمایشنامه صحنه‌ای که براساس یکی از قصه‌های آگاتا کریستی تهیه شده بود، بازی داشت. کریستی پس از تماشای نمایش، یادداشتی برای او فرستاد و ضمن تحسین بازی وی گفت: «امیدوارم روزی شما را در حال بازی در نقش خانم مارپل ببینم.»

نکته جالب این که هیکسون در اولین فیلمی که مارگارت روترفورد نقش خانم مارپل را بازی کرد، در نقش خدمتکار خانه بازی داشت! همکاری هیکسون با پروژه‌های مربوط به خانم مارپل، محدود به این مجموعه موفق تلویزیونی نمی‌شود. وی در یکسری کتاب‌های صوتی که اختصاص به خانم مارپل داشت، به‌عنوان راوی همکاری کرد و صدای خود را به متن این قصه‌ها قرض داد.

حضور مارپل کمرنگ نمی‌شود

آنجلا لازنبری که نقش مارپل را در فیلمی سینمایی به کارگردانی گای همیلتون بازی کرد، بعدها راهی تلویزیون شد تا در مجموعه «او نوشت، جنایت» بازی کند.

در این مجموعه او در نقش جسیکا فلچر ظاهر شد که قصه‌نویسی مرموز بود و در عین حال، جنایت‌های مختلف را هم حل می‌کرد.

منتقدان می‌گویند شخصیت جسیکا فلچر، تلفیقی از خانم مارپل و خود آگاتا کریستی است. در سال ۲۰۰۴ هم شبکه تلویزیونی ITV، تولید مجموعه مارپل آگاتا کریستی را آغاز کرد.

جرالدین مک‌ایوان در سه اپیزود اول مجموعه نقش مارپل را به عهده گرفت. در سال ۲۰۰۷، فیلم سینمایی تلویزیونی مارپل توسط سازندگان همین مجموعه تولید شد و جولیا مکنزی از اپیزود چهارم مجموعه، نقش مارپل را بازی کرد. در کل، ۲۰ اپیزود از این مجموعه در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ به روی آنتن رفت.

قرار است تولید ششمین مجموعه تلویزیونی براساس شخصیت خانم مارپل تا مدتی دیگر آغاز شود. سازندگان این نسخه از ماجراجویی‌های خانم مارپل، هم‌اکنون در حال انتخاب بازیگر نقش‌های اصلی آن می باشند.

این در حالی است که تلویزیون ژاپن هم در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵، یک مجموعه انیمیشنی ۳۹ اپیزودی براساس شخصیت خانم مارپل و کارآگاه پوآرو تولید کرد.

در خبرهاست که کمپانی والت دیزنی هم در تدارک تولید فیلمی سینمایی براساس شخصیت خانم مارپل است. قرار است نقش این کارآگاه آماتور را جلوی دوربین سینما جنیفر گارنر بازی کند.

IMDB – مترجم: کیکاووس زیاری