زیرساخت توسعه‌یافته، رکن مهم رقابت‌پذیری ایران

به گزارش خبرگزاری مهر، میرعبدالله حسینی، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در یادداشتی به نقش زیرساختهای توسعه یافته در رقابت پذیری کشور پرداخته است:

“زیرساخت گسترده ‌و کار‌آمد یکی از شرایط اساسی رقابت‌پذیری است. در واقع، زیر‌ساختها نقش اساسی در عملکرد مؤثر یک نظام اقتصادی دارد، زیرا عامل مهمی در تعیین محل فعالیت اقتصادی و انواع فعالیتها یا بخشهای اقتصادی قابل‌توسعه در یک نظام اقتصادی خاص است.

زیرساخت‌های توسعه‌یافته و مناسب باعث کاهش تأثیر فاصله بین مناطق و در نتیجه باعث ایجاد همگرایی و یکپارچگی واقعی در بازار ملی و مرتبط ساختن آن با بازارهای سایر کشورها و مناطق با هزینه‌ای پایین می‌گردد. بعلاوه، کیفیت و گستردگی زیر‌ساختها به طرق متعدد تأثیر زیادی روی رشد اقتصادی گذاشته و فقر و نابرابری درآمدی را به انحای مختلف کاهش می‌دهد.

در این زمینه، یک زیر‌ساخت حمل‌ و نقل و ارتباطات توسعه‌یافته، یکی از شرایط لازم برای توانایی جوامع کمتر‌توسعه‌یافته برای وصل‌شدن به مراکز فعالیتهای اقتصادی‌و خدمات اساسی است. شیوه‌های مؤثر حمل‌ونقل کالا، افراد و خدمات  مثل جاده‌‌های با کیفیت، خطوط راه‌آهن، بنادر، و حمل و نقل هوایی با کیفیت باعث می‌شود که فعالان اقتصادی بتوانند کالاها و خدمات خود را با امنیت، به طور مطمئن و بموقع به بازار برسانند و جابجایی نیروی‌کار را به مکان‌های دارای فرصت‌های شغلی مناسب‌ تسهیل دهند.

علاوه بر این، عملکرد نظامهای اقتصادی به تأمین پیوسته و کافی برق نیز بستگی دارد، تا کارخانه‌ها و مؤسسات اقتصادی بدون وقفه بتوانند کار کنند. سرانجام، یک شبکه مطمئن و گسترده ارتباطات راه دور، جریان سریع و آزاد اطلاعات را میسر می‌سازد و این امر با تضمین امکان برقراری ارتباط بین مؤسسات اقتصادی و امکان تصمیم‌گیری بازیگران اقتصادی با استفاده از کلیه اطلاعات قابل‌دسترس باعث افزایش کلی کارایی اقتصادی می‌گردد.

در بحران اقتصاد جهانی فعلی، نظر به اختصاص منابع در توسعه زیرساخت‌ها در بیشتر بسته‌های ملی تحرک تقاضا از جانب بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا، آثار مثبت بلندمدتی می‌تواند بر جای گذارد.

در سال ۲۰۱۱-۲۰۱۰، ایران در مولفه زیرساختها، با ارزش عددی ۳٫۷۵ رتبه ۷۴ را احراز کرده بود، اما در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۱ ایران در این مولفه با ارزش عددی ۳٫۹۶ رتبه ۶۷ را کسب کرده است که در ارزش عددی ۰٫۲۱ و در رتبه ۷ واحد بهبود در بین ۱۴۲ کشور جهان و در منطقه نیز با دو پله صعود در رتبه دهم قرار گرفته است. امارات، عربستان سعودی، قطر، عمان و بحرین به ترتیب در رتبه پنجم منطقه قرار دارند. هرچند ایران در مولفه زیرساختها در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۱ در مقایسه با سال قبل با بهبود مواجه شده ، اما ارزش عددی و رتبه ایران در این مولفه مناسب نیست.

حال پرسش این است مولفه زیرساختها متاثر از چه عوامل‌و متغیرهایی است و جایگاه ایران در جهان کجاست؟در جواب باید گفت این مولفه متشکل از ۹ متغیر است که در ۶ متغیر از ۹ متغیر رتبه ایران بالاتر از ۷۰ بوده است. در این بین، ضعیف‌ترین موقعیت را ایران در حمل‌و نقل هوایی با مقام ۱۳۷ احراز کرده که این متغیر موقعیت زیرساختهای ایران را در جهان به شدت تضعیف کرده است.

متغیر کیفیت حمل ‌و نقل هوایی ایران از رتبه ۱۳۰ در سال گذشته به ۱۳۷ و در میان ۲۱ کشور منطقه نیز به رتبه آخر در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۱ تنزل یافته است. در مقابل، ایران تنها در متغیر خطوط تلفن ثابت (به ازای ۱۰۰ نفر) با ۳۴٫۸ درصد (رتبه ۳۶ ) در سال ۲۰۱۱-۲۰۱۰ به ۳۶٫۳ درصد (رتبه ۳۱) در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۱ ارتقا یافته و توانسته این مولفه را بهبود دهد.

وضعیت مطلوب جهانی در زیرساختها و متغیرهای تبیین‌کننده آن گویای آن است که ایران در زیرساختها با وضعیت مطلوب جهانی فاصله زیادی دارد. چراکه کشورهای اسکاندیناوی و بسیاری از کشورهای صنعتی از جمله آمریکا، آلمان‌ و ژاپن در تک‌تک این ۹ متغیر از جمله کیفیت مجموعه زیرساخت‌ها، جاده‌ها، راه‌آهن، بنادر، حمل‌و نقل هوایی، عرضه برق، خطوط تلفن و پیشرفت تلفن همراه بهترین وضعیت را احراز کرده‌اند.

در این بین، حتی برخی کشورهای تازه صنعتی شده نظیر کره‌جنوبی با رتبه ۹ در جهان به موفقیتهای چشمگیری دست یافته‌اند و همین‌طور، از کشورهای منطقه، ترکیه پیوسته مولفه زیرساختها را بهبود داده و هم‌اینک در رتبه ۵۱ قرار دارد.

رکن زیرساختها برای اقتصادهایی‌که در مرحله توسعه مبتنی بر منابع و یا گذار از این مرحله قرار دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است و نظر به اینکه ایران نیز در مرحله گذار به ارتقای ‌بهره‌وری می‌باشد، لازم است سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در این رکن به خصوص در زمینه بهبود کیفیت حمل‌و نقل هوایی، بنادر و جاده‌ها انجام شود. پیشرفت‌ها در این زمینه تاثیر مثبتی بر بهبود رتبه رقابت‌پذیری ‌ایران در این سال داشته است.

مولفه زیرساختها از مهم‌ترین مولفه‌های رقابت‌پذیری است. مطابق اطلاعات و نتایج بررسی‌ها، اقتصادهای با زیرساختهای ‌توسعه‌یافته بالاترین رقابت‌پذیری‌جهانی را نیز احراز نموده‌اند و همین‌طور، متقابلاً رقابت‌پذیرترین اقتصادهای جهان، توسعه‌یافته‌ترین زیرساخت‌ها را از آن خود کرده‌اند. لذا یک رابطه دوسویه بین رقابت‌پذیری اقتصادها و توسعه‌یافتگی زیرساختهای کشورها حکم‌فرماست و در واقع برای دستیابی به زیرساختهای کامل و توسعه‌یافته، باید شرایط یک اقتصاد رقابت‌پذیری مناسب و مطلوب را مهیا و فراهم کرد و متقابلاً برای دستیابی به هدف رقابت‌پذیری بالا در اقتصاد جهانی، باید تمهیدات لازم و کافی برای زیرساختهای مناسب و توسعه‌یافته در کشور به وجود آورد.

بیم آن می‌رود در شرایط بین‌المللی حاکم بر اقتصاد و بازرگانی خارجی کشور، این مولفه در سالهای پیش‌رو بیشتر تضعیف شود و بر وضعیت رقابت‌پذیری ایران در جهان نیز تاثیر بگذارد.  لذا به اهتمام ویژه برنامه‌ریزان و دست‌اندرکاران این حوزه نیاز مبرم است تا اولاً خط‌مشی‌ها و سیاستهای کلی مناسب و مطلوب اندیشیده شود.

ثانیاً اهم تدابیر و اقداماتی برای هرچه بهتر شدن زیرساختها در ایران صورت گیرد. در این میان، ایران به منظور بهبود زیرساختها باید در ارتقای کیفیت حمل ‌و نقل هوایی، کیفیت زیرساخت بنادر، کیفیت عمومی مجموعه زیرساختها و کیفیت جاده‌ها تمهیدات اساسی ‌و سرمایه‌گذاریهای موثری انجام دهد و گرنه نه‌تنها امیدی به بهبود زیرساختها نیست؛ بلکه حتی ممکن است به افت و تنزل بیشتر در مولفه زیرساختها و رقابت‌پذیری جهانی ایران در آینده منجر شود.”