محمود حاج‌زمان: اگر همه چیز طبق برنامه پیش رود، حدود سال ۲۰۲۴ / کشور ترکیه ساخت سد لیسو را تکمیل خواهد کرد، یک بخش مهم از یکی از بلندپروازانه‌ترین و البته جنجالی‌ترین پروژه‌های مهندسی هیدرولیک جهان. این سد آخرین بخش پروژه ۳۲ میلیارد دلاری جنوب شرقی آنتالیاست که بر اساس نام ترکی آن به اختصار GAP نامیده می‌شود.
به گزارش پاپ‌ساینس، لیسو به همراه ۲۱ سد دیگر می‌تواند تمامی حوزه آبریز رودخانه دجله و فرات را در خود حبس کند، ۷۴۷۶ مگاوات ظرفیت برق‌آبی ایجاد کند و یک منطقه زراعی خشک و سوخته را که حدودا به اندازه ایالت نیوجرسی آمریکا وسعت دارد، آبیاری کند. با این وجود، مخزن سد لیسو، شهر باستانی حسن‌کیف را به زیر آب می‌برد، هفتاد هزار نفر از اقلیت ستیزه‌جو کردهای ترکیه را آواره می‌کند، و به مهندسین ترک مزیت نگران‌کننده‌ای بابت در دست گرفتن سرنوشت همسایه‌های پایین‌دست رودخانه‌های خود را در کشور عراق می‌دهد.
بسیاری از ملت‌ها به رودخانه‌هایی وابسته‌اند که از بین مرزهایشان می‌گذرد؛ اما نه به اندازه عراق، کشوری که آب خود را فقط از دو منبع می‌گیرد یعنی رودخانه‌های دجله و فرات. زمانی که ترکیه مخزن آب یکی دیگر از سدهای GAP را در سال ۱۹۹۰ / ۱۳۶۹ پر کرد، رودخانه فرات به مدت یک ماه بسته شد و دو کشور تا مرز جنگ پیش رفتند. زمانی که سد لیسو تکمیل شود، ترکیه توانایی بستن رودخانه دجله را نیز پیدا خواهد کرد.
پروژه GAP شاید بهترین اثبات در طول تاریخ است که چگونه مهندسان می‌توانند منازعات قدیمی بر سر آب را تشدید کنند. خوشبختانه، راه‌هایی نیز وجود دارد که مهندسان می‌توانند به آرام کردن تنش‌ها کمک کنند.
نخست، آنها می‌توانند درباره اینکه چقدر آب برای اشتراک‌گذاری وجود دارد اطلاعات بهتری تهیه کنند. محققان دانشگاه کالیفرنیا در ایروین از ماهواره‌های گریس (آزمایش آب و هوا و بهبود جاذبه ناسا GRACE) برای اندازه‌گیری تغییرات کوچک در جاذبه مناطق آبخیز استفاده می‌کنند تا مشخص شود چه میزان آب در طول زمان از بین می‌رود. مایکل کامپانا، متخصص آب‌شناسی در دانشگاه ایالتی اورگان که در زمینه مدیریت منابع آب مطالعه می‌کند، می‌گوید: «وقتی زمان گفتگو بر سر معاهدات فرا برسد، مردم با خودشان فکر می‌کنند که خب، ما واقعا نمی‌توانیم چیزی را از همسایگانمان مخفی کنیم.»
دوم، آنها می‌توانند آب بیشتری برای شریک شدن تهیه کنند. بسیاری از شهرداری‌ها به دنبال سیستم‌های تغذیه مصنوعی برای ذخیره آب در سفره‌های آب زیرزمینی (به جای مخازن روباز) هستند، که به میزان قابل توجهی تبخیر را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، مهندسان پروژه‌ای آزمایشی در گجرات هندوستان با پوشاندن حدود ۸۰۰ متر از کانال آبیاری با سلول‌های خورشیدی، سالیانه از تبخیر حدود ۲۵۰ هزار بشکه (تقریبا ۱۰۰۰ مترمکعب) آب ارزشمند جلوگیری کرده‌لند.
در نهایت، مهندسان می‌توانند به جای آب چیزهای دیگری را برای شریک شدن فراهم کنند. جاناتان لوتزه، محقق موسسه بین‌المللی مدیریت آب می‌گوید: «انرژی برق‌آبی روشی برای استفاده از آب و در عین حال بدون آسیب زدن به آب است؛ چراکه پتانسیل اشتراک گذاری توامان آب و انرژی وجود دارد.»
عراق چندین دهه است که در تقلای تقویت ظرفیت شبکه برق خود است. ترکیه نیز با راه‌اندازی خطوط انتقال ولتاژ بالا در جنوب کشور خود می‌تواند چیزی را که عراق تقریبا به اندازه آب به آن احتیاج دارد به اشتراک گذارد. این موضوع می‌تواند به شراکت گذاشتن GAP باشد!
۵۳۲۷۵
دانلود
خبرآنلاین