ضعف نظارت بر تبلیغات پزشکی بازار دلالان عرصه سلامت راسکه می کند

۱۸۴ سازمان نظام پزشکی در سطح کشور مرجع تشخیص سلامت تبلیغات در امور پزشکی هستند تا اگر افراد خاطی که ادعای ارائه خدمات پزشکی را دارند و با تبلیغات گمراه کننده خود به شیوه های مختلف سلامت مردم را به مخاطره می اندازند با آن ها برخورد قانونی و قضایی کنند، حتی اگر تبلیغات گمراه کننده توسط پزشک متخصص و متبحر باشد، بدون هیچ اغماضی با او برخورد می شود. به طوری که در سال گذشته برای بیش از ۹ هزار پزشک اخطار صادر شد و ۲۰۰ تن پزشک هم که تبلیغات خارج از عرف و گمراه کننده داشتند محکوم شدند.

به گفته معاون نظارت و برنامه ریزی سازمان نظام پزشکی کشور براساس بررسی های انجام شده روزانه بیش از ۵۰ هزار آگهی تبلیغات در حوزه پزشکی فقط از طریق نشریات منتشر می شود و تعدادی هم از این تبلیغات از طریق رسانه های مختلف به سمع و نظر مردم می رسد، قطعاً این نگرانی وجود دارد که اگر این تبلیغات توسط افراد غیرمتخصص در امور پزشکی انجام شود، می تواند سلامت جامعه را به طور جدی تهدید کند.

به همین دلیل کارشناسان انتشار هر نوع تبلیغات پزشکی را نیازمند ضوابطی می دانند تا از این طریق بتوان جلوی سوء استفاده ها و بروز مشکلات احتمالی در حوزه پزشکی و درمانی را گرفت. حال این سوال مطرح می شود که این تبلیغات پزشکی و درمانی بر اساس چه ضوابطی صورت می گیرد، مسئولیت مستقیم آن متوجه چه نهاد و سازمانی است و چه نظارت هایی بر این تبلیغات انجام می شود؟

مهم تر این که با توجه به پیشرفت علوم پزشکی، آیا آیین نامه تبلیغات پزشکی هم با تغییرات علوم و فناوری به روز می شود؟

ضرورت بازنگری
بررسی ابعاد و تعیین ضوابط تبلیغات در حوزه های مختلف بر اساس پیشرفت علوم و فناوری باید مورد توجه واقع شود، آیا این مسئله در حوزه پزشکی هم مدنظر قرار می گیرد؟ دکتر حجت ا… مقیمی مسئول نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی کشور نیز در این باره به ما می گوید: آیین نامه ضوابط تبلیغات پزشکی از زمان تدوین آن تاکنون ۳ مرتبه مورد بازنگری قرار گرفته است.

وی می افزاید: دلیل اصلی این بازنگری تغییرات در رشته های مختلف علوم پزشکی و خدمات وابسته به این حوزه و همچنین پیدایش خدمات جدید و علوم روز است که باید این آیین نامه در واقع به روز شود و تغییرات در آیین نامه ضوابط تبلیغات پزشکی بر اساس دانش روز انجام گیرد که این مسئله هم جواب گوی مردم باشد و هم جامعه پزشکی.

دکتر مقیمی اظهار می دارد: اکنون در آستانه بازنگری مجدد این آیین نامه هستیم تا بهتر بتوانیم به مردم خدمات ارائه دهیم. به فرض در آیین نامه قبلی در مورد ارسال پیامک و تبلیغات پیامکی قانونی در نظرگرفته نشده اما اکنون این شیوه برای تبلیغات رایج شده است.

دکتر حسن امامی رضوی معاون درمان وزیر بهداشت هم از بررسی ابعاد و تعیین ضوابط این تبلیغات خبر داد و گفت: بررسی ابعاد و تعیین ضوابط برای تبلیغات پزشکی و تبلیغات مربوط به امور سلامت در وزارت بهداشت و درمان آغاز شده و مراحل کارشناسی خود را می گذراند.

دکتر فاضل عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور هم از بازنگری این آیین نامه خبر می دهد و به ما می گوید: در سال ۸۳ مجلس شورای اسلامی مصوب کرد که تغییرات در آیین نامه تبلیغات پزشکی به عهده سازمان نظام پزشکی کشور گذاشته شود. از این رو آخرین آیین نامه توسط شورای عالی نظام پزشکی کشور به تصویب رسید و در سال ۸۵ مصوب شد که دستورالعمل نحوه تبلیغ و اطلاع رسانی در مورد مواد خوراکی، آشامیدنی بهداشتی و دارویی و امور پزشکی اجرایی شود و همچنین در سال ۸۶ آیین نامه دیگری تحت عنوان استانداردسازی تبلیغات توسط این سازمان به تصویب رسید و در آن همه موارد امور پزشکی پیش بینی شده است.

وی تاکید می کند: بازنگری در این آیین نامه ضرورت دارد زیرا علوم جدیدی به حوزه پزشکی وارد می شود و نیازها به امور پزشکی بر اساس مقتضیات زمان متفاوت است.

دکتر علیرضا زالی معاون نظارت و برنامه ریزی سازمان نظام پزشکی کشور بررسی کارشناسی و بازنگری در آیین نامه نظارت بر تبلیغات حرف پزشکی را تاکید می کند و می گوید: انتشار تبلیغات پزشکی نیازمند تاییدیه سازمان نظام پزشکی است و بر اساس بررسی های انجام شده روزانه بیش از ۵۰ هزار آگهی در حوزه پزشکی در نشریات منتشر می شود که انتشار آن نیاز به بررسی کارشناسی و بازنگری دارد.

به گزارش دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این مقام مسئول اظهار داشت: هم اکنون آیین نامه نظارت بر تبلیغات حرف پزشکی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دست تدوین است و پس از تایید نهایی به تصویب شورای عالی نظام پزشکی خواهد رسید.

تبلیغات گمراه کننده
تبلیغات به عنوان ابزاری مناسب برای جلب نظر مشتری قلمداد می شود، اما اگر این تبلیغات گمراه کننده و مضر باشد چه تبعاتی ممکن است به همراه داشته باشد؟

دکتر صدر رئیس سازمان نظام پزشکی کشور نیز در این باره می گوید: در جهان امروز تبلیغات، ابزار مناسبی برای فرهنگ سازی است، اما در حوزه سلامت این مسئله باید کنترل شود و جلوی تبلیغات گمراه کننده گرفته شود تا آثار سوء آن به سلامت مردم آسیب نرساند.

وی می افزاید: ما در سازمان نظام پزشکی مصوبه ای تدوین کردیم که بر اساس آن کمیته ای تشکیل شد تا ادعاهای پزشکی را مورد بررسی کارشناسی قرار دهند.

دکتر مقیمی مسئول نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی کشور نیز تبلیغات گمراه کننده را در حرفه پزشکی ممنوع می داند و می گوید: ۱۸۴ سازمان نظام پزشکی در کشور وجود دارد که مرجع تشخیص سلامت تبلیغات در امور پزشکی هستند و اگر تبلیغات در این رشته به گونه ای باشد که افکار عمومی را گمراه کند سازمان نظام پزشکی با آن برخورد می کند.

وی می افزاید: پزشکی در تبلیغات خود چنین آورده بود که «اگر مطمئن هستید که بینی شما نرمال است می توانید برای اطمینان از آن به ما مراجعه کنید تا از طریق رایانه و اسکن به شما بگوییم که آیا بینی شما نرمال است یا نیاز به جراحی دارد»!

دکتر مقیمی یادآور می شود: افراد هیچ مشکلی با بینی خود ندارند اما با مشاهده چنین تبلیغاتی وسوسه می شوند و اقدام به عمل جراحی می کنند که چنین تبلیغاتی گمراه کننده است. این عضو سازمان نظام پزشکی کشور می گوید: سلامت مردم چیزی نیست که با تبلیغات گمراه کننده آن را به بازی گرفت و به خاطر منافع شخصی سلامت مردم تهدید شود.

دکتر نیک نژاد معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور نیز بیشتر تبلیغات گمراه کننده را در مورد تبلیغات زیبایی ذکر می کند و می گوید: این روزها تب جراحی های زیبایی از کشیدن پوست، تزریق بوتاکس و کاشت گونه و مو گرفته تا افزایش قد در جامعه تبلیغ می شود و برخی افراد غافل از نیازها و خطرهای آن، برای انجام دادن این عمل های جراحی به رقابت و چشم و هم چشمی با یکدیگر می پردازند و بازار دلالان سلامت را سکه می کنند. وی می افزاید: برخورد با چنین تبلیغاتی که غیرقانونی است انجام خواهد شد.


رسانه های داخلی و خارجی

رسانه های خارجی پیشرو در تبلیغات پزشکی هستند و این امر به رسانه های داخلی هم سرایت کرده است، حال این سوال مطرح می شود، آیا دست اندرکاران امور پزشکی می توانند فعالیت های خود را از این طریق تبلیغ کنند؟

دکترقاضی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز به قانون برنامه پنجم توسعه در این باره اشاره می کند و می گوید: در این قانون آمده است هر تبلیغی که باعث به خطر انداختن سلامت افراد شود، طبق قانون و شرع ممنوع است و دولت هم موظف است با آن برخورد کند، حال این تبلیغات از طریق رسانه های داخلی باشد یا بین المللی.

وی می افزاید: باید طبق قوانین بین المللی و قوانین موجود داخلی با چنین تبلیغات مضر برخورد شود.

دکترمقیمی، مسئول نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی کشور هم به تبلیغات از طریق شبکه های ماهواره ای چنین اشاره می کند و می گوید: پزشکان و دست اندرکاران امور پزشکی فقط می توانند از طریق شبکه هایی که تحت کنترل و نظارت نظام جمهوری اسلامی ایران هستند با کسب مجوز و پروانه فعالیت اقدام به تبلیغات در این شبکه های دیداری و شنیداری بکنند.

وی می افزاید: حتی اگر پزشک معروف و متبحری باشد اگر از طریق شبکه های ماهواره ای غیرمجاز به تبلیغات اقدام کند به مراجع قضایی معرفی می شود.

دکترمقیمی در ادامه می گوید: تبلیغات پیامکی و یا سایت های اینترنتی باید بر اساس موازین نظام جمهوری اسلامی انجام شود و از مراجع ذی صلاح برای چنین تبلیغاتی مجوز داشته باشد، در صورتی که مجوز بگیرند فعالیت آن ها غیرقانونی محسوب می شود و قطعاً با آن ها برخورد قانونی خواهد شد.

این مقام مسئول اظهار می دارد: بیشتر افرادی که از طریق شبکه های ماهواره ای و رسانه های خارجی اقدام به تبلیغات در بخش ها و امور متفاوت پزشکی می کنند، تخصصی از علم پزشکی ندارند و دخالت در فعالیت های پزشکی می کنند و خواه ناخواه مشکلات برای مردم به وجود می آورند.

این مقام مسئول به تبلیغات محیطی که در کوچه و خیابان انجام می گیرد، اشاره می کند و می گوید: در بسیاری از موارد تبلیغات محیطی غیرمجاز است و تبلیغ کننده عمدتاً از ذکر آدرس خودداری می کند.

وی می افزاید: نظارت توسط این سازمان بر این تبلیغات محیطی به ۲صورت انجام می شود یا از طریق تماس مردمی از چنین تبلیغاتی مطلع می شویم یا این که شهرداری ها نمونه ای از آن تبلیغات را به اداره نظارت دانشگاه های علوم پزشکی ارسال می کنند و این دانشگاه ها موظف و مسئول هستند که به چنین تبلیغاتی رسیدگی و نظارت کنند.

دکترمقیمی اظهار می دارد: بیشتر چنین تبلیغاتی زیرزمینی است و مشکلاتی را برای مردم به وجود می آورد.

دکترفاضل هم ارسال تبلیغات پیامکی را مجاز می داند اما تبلیغات از طریق شبکه ماهواره ای و رسانه های خارجی غیرمجاز را غیرقانونی می داند و می گوید: هیچ پزشک و موسسه درمانی حق ندارد فعالیت های خود را از طریق شبکه های ماهواره ای غیرمجاز تبلیغ کند و فقط می تواند از طریق رادیو و تلویزیون و شبکه های مجاز و رسانه های داخلی به معرفی فعالیت های خود بپردازد.

کنترل و نظارت
کنترل و نظارت جزو اصول اساسی تبلیغات است پس نظارت بر تبلیغات پزشکی چگونه صورت می گیرد؟

دکترامامی رضوی، معاون درمان وزیر بهداشت و درمان نیز در این باره گفت: تبلیغات پزشکی محدودیت دارد و اگر موارد درمان تبلیغ شده خلاف واقع باشد با آن برخورد می کنیم.

وی به ایرنا گفته است: متاسفانه هم اکنون ساز و کار نظارتی در مورد تبلیغات پزشکی وجود ندارد و قوانین برای این گونه تبلیغات، موضع روشنی مشخص نکرده اند.

دکترامامی رضوی متذکر شد: تبلیغ درباره درمان بیماری ها در خارج از کشور فقط می تواند در صورتی باشد که بیماری در داخل کشور قابل درمان نباشد، اما هم اکنون برخی از تبلیغات برای بیماری هایی صورت می گیرد که تمام امور درمانی آن در داخل کشور انجام می شود.

این مقام مسئول یادآور شد: در نظر داریم کارهای اجرایی را برای ساماندهی تبلیغات پزشکی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام دهیم.

معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور نیز در این باره می گوید: سازمان نظام پزشکی برای مشخص شدن پزشک از غیرپزشک، نشانی درج شده در آگهی های تبلیغات پزشکی را برای کارشناسان معاونت های درمان دانشگاه ها می فرستد و دانشگاه ها پس از بررسی درمان های انجام شده، در صورت بروز موارد گمراه کننده، درباره تخلف در تبلیغ اقدام می کنند.

دکترنیک نژاد یادآور می شود: همچنین در صورتی که موسسه ای با عنوان فعالیت پزشکی یا درج نام متخصص یا پزشک، بدون اخذ مجوز از سازمان، اقدام به چاپ آگهی کند، ابتدا از طرف معاونت نظارت و برنامه ریزی سازمان نظام پزشکی احضار و اخطار دریافت می کند و در صورت بی توجهی به اخطار به دادسرای انتظامی احضار می شود.

وی یادآور می شود: دادسرای انتظامی پس از رسیدگی به پرونده، متخلفان را برای صدور کیفرخواست به دادسرا ارجاع می دهد و در نهایت پزشک یا موسسه متخلف به توبیخ کتبی یا درج در پرونده و نشریه نظام پزشکی محکوم می شود.

دکترمقیمی، مسئول نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی کشور کسب مجوز تبلیغات از سوی سازمان نظام پزشکی در کنار ارائه پروانه بهره برداری برای تبلیغات را ضروری می داند و می گوید: علاوه بر رعایت آیین نامه تبلیغات از سوی نظام پزشکی رعایت آیین نامه و ضوابط کلی تبلیغات که زیرنظر وزارت ارشاد می باشد و مطابق با عرف و دین مبین اسلام است، ضرورت دارد و در صورت رعایت نکردن این موازین، مراجع قضایی و هیئت انتظامی این سازمان با متخلفان برخورد خواهد کرد.

وی اظهار می دارد: افرادی که پروانه بهره برداری فعالیت های پزشکی ندارند به مراجع قضایی معرفی می شوند و افرادی که دارای شماره نظام پزشکی هستند، هیئت انتظامی سازمان نظام پزشکی به آن ها اخطار می دهد، بار اول درج در پرونده و در بار دوم و سوم به محکومیت و لغو پروانه فعالیت به مدت ۶ماه و همچنین در صورت تکرار تخلف از ادامه فعالیت پزشکی او ممانعت به عمل می آید.

این پزشک متذکر می شود: نظارت بر عملکرد چنین تبلیغاتی وجود دارد اما در برخی بخش ها به ویژه تبلیغات محیطی نظارت ضعیف است زیرا نیروی نظارتی برای این امر وجود ندارد.

دکترمقیمی به محکومیت پزشکان متخلف در سال ۹۰اشاره می کند و یادآور می شود: در سال ۹۰ برای بیش از ۹هزار پزشک در این راستا اخطار صادر شد و ۲۰۰تن پزشک هم که تبلیغات خارج از عرف و گمراه کننده داشتند، محکوم شدند که این مسئله نشان دهنده کنترل ها و نظارت های این سازمان است.

چنین به نظر می رسد که تبلیغات در امور پزشکی مسیر قانونی خود را طی می کند و تابع ضوابط و قوانین است اما نظارت ها در این حوزه باید افزایش یابد تا سلامت مردم تضمین شود.

چکیده گزارش
بررسی ابعاد و تعیین ضوابط برای تبلیغات پزشکی و امور سلامت در دستور کار وزارت بهداشت و درمان قرار گرفت. در سال ۸۳ مجلس شورای اسلامی سازمان نظام پزشکی کشور را موظف کرد بررسی و تغییرات در آیین نامه تبلیغات پزشکی را عهده دار شود. تاکنون این آیین نامه ۳ بار مورد بازنگری قرار گرفته و در سال ۸۶ هم استانداردسازی تبلیغات توسط این سازمان به تصویب رسید.کارشناسان سلامت بر این عقیده اند که بر اساس بررسی های انجام شده فقط روزانه بیش از ۵۰ هزار آگهی در حوزه پزشکی در نشریات منتشر می شود که انتشار آن نیاز به بررسی کارشناسی و بازنگری دارد.

 

 

خراسان -شماره انتشار ۱۸۲۴۱
نویسنده: مریم خدیوی

نظرتان را در مورد مطلب فوق بنویسید. نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.