جام جم آنلاین: مجموعه «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی و تهیه‌کنندگی حسن بشکوفه، محرم سال ۸۰ که مصادف با عید نوروز بود، از شبکه یک پخش شد و می‌توان گفت بهترین سریال مناسبتی محرم تا امروز بوده است.
در این سریال بازیگرانی چون کتایون ریاحی، رویا تیموریان، محمود پاک‌نیت، حسین یاری، ثریا قاسمی، پرویز فلاحی، حسین آقابیک، آتش تقی‌پور، پرویز پورحسینی و… هنرنمایی کردند.
موسیقی تیتراژ پایانی سریال شب دهم اثری آوازی از فردین خلعتبری بر شعری از افشین یداللهی است که زمان پخش سریال مورد استقبال فراوان قرار گرفت.
سه عامل اصلی یعنی موسیقی، شعر و اجرای آواز، ترکیبی هماهنگ و همسان به وجود آوردند که این یکدستی موجب شد موسیقی سریال شب دهم از جمله آثار ماندگار دهه ۸۰ شود.
موسیقی این سریال بر دو عنصر ملودی و فضای تنظیم استوار است. فضای تنظیم یعنی ایجاد حالت‌های افکتیو در موسیقی به‌وسیله سازهای اکوستیک.
استفاده از حجم سازهای بادی، برنجی و کوبه‌ای (تیمپانی و سنج) پدهای زهی و حرکت‌های قوی باس در رژیسترهای بم در ایجاد این فضاسازی افکتیو نقش بسزایی دارد.
همچنین بهره‌گیری از رنگ صوتی سازهای ایرانی (سنتور) در میان این حجم ارکستر برای اجرای جواب‌های کوتاه به ملودی آوازی تاثیر کنتراست صوتی را در ذهن شنونده افزایش می‌دهد.
ارکستراسیون خلعتبری بیشتر با تاثیر از آهنگسازان فیلم بویژه آنها که به آثارشان علاقه بیشتری دارد، انجام می‌شود و تا حد زیادی زبانی خاص به خود گرفته است.
ملودی بخش آواز هرچند فضایی ایرانی دارد، ولی روند حرکت ملودی و گردش نغمه‌های آن تازگی ویژه‌ای دارد و این تازگی بیشتر به خاطر غیرقابل پیش‌بینی بودن جمله‌هاست.
جمله‌پردازی ملودی‌ها به گونه‌ای نشان‌دهنده اهمیت ملودی نزد آهنگساز است و همین عامل جذابیت ملودی نقش بسزایی در محبوبیت این موسیقی برای مخاطب داشته است.
ناگفته نماند که ملودی بخش آوازی را به علت روند حرکت غیرقابل پیش‌بینی نمی‌توان زمزمه کرد، اما تاثیر حسی آن در ذهن شنونده عمیق و لذت‌بخش است.
علیرضا قربانی اجرای بخش آواز آن را بخوبی انجام داده است. تلاش برای بیان واضح و گویای شعر و اجرای دقیق تحریرها و فراز و فرودهای نامتعارف خط ملودی از جمله بارزترین جنبه‌های اجرایی بخش آواز است. رنگ صدای قربانی هم با فضای موسیقی بسیار همخوانی دارد.
همچنین تنالیته انتخاب شده از سوی آهنگساز بخوبی در بهترین منطقه صوتی خواننده قرار گرفته است.
با همه مواردی که گفته شد ۲ نکته را نباید از قلم انداخت:
۱ ـ تعداد زیاد ابیات و تلاش آهنگساز برای استفاده از همه آنها باعث شده بخش آوازی موسیقی دچار فشردگی شود. به عبارتی، شنونده دائم در معرض ملودی‌های جدید بخش آواز قرار می‌گیرد و تقریبا فرصتی برای درک جمله‌های شنیده شده وجود ندارد؛ بویژه این‌که جمله‌ای تکرار نمی‌شود.
۲ ـ به علت موارد گفته شده در بالا جمله‌های رابط و پاسخ‌های جمله‌های آوازی بسیار کم یا به عبارتی ـ جز در یک مورد ـ جمله رابطی برای پیوند بخش‌های آواز وجود ندارد.
موسیقی تیتراژ سریال شب دهم اتفاقی مهم در جریان موسیقی سریال‌های تلویزیون بود. دست‌کم از این نظر که گوش مخاطبان بسیاری از نسل جوان با موسیقی جدی آشنا و در حافظه شنیداری آنها ماندگار شد.
مرتضی سروش‌نیا
jamejamonline.ir – 22 – RSS Version