پل‌های فرسوده شهر درکابوس زلزله

حالا برخی از آنها عمرشان را کرده‌اند و برای ادامه حیاتشان به بازسازی و تجدید قوایی دوباره نیاز دارند. آسیب‌پذیری آن دسته از پل‌های سواره‌روی شهرمان که قدمتی بالای ۳۰ سال دارند به‌عنوان شاهرگ‌های حیاتی حمل و نقلی یک شهر، آن هم در شرایطی که وقوع حادثه غیرمترقبه‌ای همچون زلزله هر لحظه پایتخت و ساکنانش را تهدید می‌کند، ناخودآگاه بر نگرانی‌ها می‌افزاید.

حتی فکر زلزله هم تن شهروندان را می‌لرزاند؛ تخریب بناها، ساختمان‌ها، بیمارستان‌ها، زیرآوارماندن و مرگ حتمی ۶۰ درصد جمعیت شهر و… اما در این میان وضعیت آن دسته از پل‌های سواره‌روی شهرمان که شاید به اندازه هر یک از ما عمر کرده باشند نگران‌کننده است؛ همان پل‌هایی که برای امداد رسانی در شرایط بحران خیلی روی شان حساب باز شده است.

عمر به سرآمده پل‌های شهر

هر چیزی در دنیا عمری دارد که یک‌روز به‌پایان می‌رسد، پل‌ها هم درست مثل ما انسان‌ها گذر زمان را احساس می‌کنند؛ آنها تا جایی که بتوانند فشار ناشی از تردد خودروها را تحمل می‌کنند و اگر این فشار بیش از حد تحمل‌شان باشد؛ خیلی زودتر از عمر طبیعی‌شان می‌میرند. درست مثل اتفاقی که برای بسیاری از پل‌های فلزی سواره‌روی شهرمان افتاده است، به‌طور نمونه ۲۷۶ پل سواره‌رو در تهران وجود دارد که ۳۰ درصد آنها بالای ۳۰ سال عمر دارند، اما با وجود این همچنان زنده‌اند و روزانه سنگینی چرخ‌های صدها هزار خودروی سبک و سنگین را بر گرده‌های آهنی خود تحمل می‌کنند. اما آنچه در این میان نگران‌کننده به نظر می‌رسد خطر زلزله در تهران است که جدی می‌باشد و در این میان پل‌های فلزی در برقراری مسیرهای امدادرسانی پس از وقوع حادثه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ این در حالی است که بسیاری از پل‌های فلزی شهر تهران به دلیل فرسودگی در معرض آسیب‌پذیری جدی قرار دارد و مسوولان شهری باید در این زمینه چاره‌اندیشی کنند.

پل‌هایی که روی گسل‌ها جا خوش کرده‌اند

نه‌تنها بسیاری از احجام شهری و از جمله پل‌ها، بلکه کل شهر تهران روی گسل‌ها شکل گرفته و ساخته شده است.

این گفته پدر علم زلزله‌شناسی ایران است وقتی توضیح می‌دهد: مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد کلانشهر تهران روی ۱۰۰‌ها گسل بنا شده است که تنها تعدادی از گسل‌های بزرگ و مهم همچون گسل‌های کهریزک، شمال ری، مشاء، شمال تهران، نیاوران و… شناسایی شده‌اند.

پروفسور بهرام عکاشه این را هم می‌گوید که بسیاری از جاده‌سازی‌ها، اتوبان‌ها و پل‌ها روی گسل‌های شهر تهران انجام شده است و در این میان اهمیت بسیاری از این امکانات و تجهیزات شهری مانند جاده‌ها و پل‌ها به دلیل نقش مهم و غیرقابل انکاری که می‌توانند در امدادرسانی در شرایط بحران و حوادث داشته باشند، بسیار زیاد است و نگرانی‌ها از بابت قرار گرفتن امکانات و تجهیزات شهری از جمله پل‌ها روی گسل‌ها را افزایش می‌دهد. وی این را هم می‌گوید که وقتی تاکید می‌کنیم تهران شهری است که روی مجموعه‌ای از گسل‌ها بنا شده است، معتقد است مسوولان شهری باید در اجرای پروژه‌های عمرانی حتما به نقشه گسل‌های فعال شهر تهران توجه داشته باشند.

شناسایی ۱۱۰ پل نیازمند مقاوم‌سازی

نگرانی‌ها از بابت وضعیت ایمنی و بحث امکان آسیب‌پذیر بودن پل‌های سواره‌روی پایتخت در برابر حوادث احتمالی مانند زلزله در حالی مطرح است که از گوشه و کنار خبر می‌رسد سازمان مهندسی و عمران شهر تهران از مدت‌ها پیش، پروژه شناسایی پل‌های سواره‌روی در معرض خطر پایتخت را با هدف مقاوم‌سازی برای آمادگی در شرایط بحران را آغاز کرده است. براساس این مطالعات، مشخص شد که از مجموع بیش از ۲۵۰ پل سواره‌روی شهر تهران، ۱۱۰ پل نیازمند بهسازی است که باید بر اساس اولویت، کار مقاوم‌سازی آنها اجرایی شود. مرحله اول مطالعات کمی و کیفی ارزیابی آسیب‌پذیری ۱۱۰ پل شهر تهران توسط ۱۰ مشاور انجام شده و یک گروه ۷ نفره نیز در زمینه آزمایش‌های ژئوتکنیکی با ما همکاری داشتند و پژوهشکده سوانح طبیعی نیز به‌عنوان مشاور عالی این پروژه بر نحوه کار مشاوران نظارت داشته است.

معاون فنی ـ مهندسی سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در گفت‌وگو با «جام‌جم» در این باره می‌گوید: کار مطالعاتی شناسایی پل‌های نیازمند مقاوم‌سازی در سطح پایتخت از چند سال قبل شروع شده بود و روی یک سری از پل‌های سواره‌رو نیز ـ که فاقد هرگونه اطلاعات اولیه بودند ـ مجبور شدیم مجددا خودمان آزمایش‌هایی ژئوتکنیکی بر ارزیابی مقاومتشان انجام دهیم مانند پل سید خندان که مربوط به دوران قبل از انقلاب بوده است و در نهایت پس از اتمام مطالعات اولیه همزمان عملیات اجرایی مقاوم‌سازی برخی پل‌ها را آغاز کرد.

پل چمران ـ همت از جمله پل‌های سواره‌روی شهر تهران است که به گفته مهندس کامران مصطفوی، عملیات اجرایی مقاوم‌سازی آن به پایان رسیده است. پل‌های شیخ‌فضل‌الله(پل آزمایش)، چمران ـ جلال‌آل‌احمد (گیشا)، مدرس ـ صدر، بعثت ـ افسریه، بعثت ـ فداییان اسلام، تندگویان ـ آزادگان (صنیع‌خانی)، همت ـ آفریقا، همت ـ ولیعصر، همت ـ شیخ‌فضل‌الله و… از دیگر پل‌های سواره‌روی شهر تهران هستند که در حال حاضر مطالعات مقاوم‌سازی و بهسازی آنها نهایی شده است و عملیات اجرایی آنها امسال آغاز خواهد شد.

پیشنهاد بودجه یک میلیاردی به شورای شهر

این‌طور که این مقام مسوول در سازمان مهندسی شهر تهران می‌گوید، امسال پیشنهاد تخصیص ردیف جداگانه‌ای برای مقاوم‌سازی و بهسازی پل‌های سواره‌روی پایتخت به شورای شهر تهران داده شده است. یک بودجه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی و یک بودجه ۵۰۰ میلیون تومانی که اگر این بودجه‌های پیشنهادی به تصویب شورای شهر تهران برسد، بسته به اولویت‌بندی‌های انجام شده، عملیات اجرایی مقاوم‌سازی پل‌های سواره‌روی مذکور نیز در سال جاری آغاز خواهد شد. به گفته مهندس مصطفوی، پل‌هایی که در شریان‌های اصلی شهر قرار دارند، در اولویت مقاوم‌سازی هستند.

با این که مسوولان معاونت فنی و عمرانی شهر تهران، اعتبار جداگانه‌ای را برای مقاوم‌سازی پل‌های سواره‌روی شهرمان به شورای شهر پیشنهاد داده‌اند اما این‌طور که این مقام مسوول می‌گوید هنوز هم نمی‌توان زمان دقیقی برای اتمام پروژه مقاوم‌سازی پل‌های سواره‌روی شهر داد چراکه همه چیز به این بستگی دارد که چه مبلغی از بودجه پیشنهادی به تصویب برسد تا بتوان بر اساس آن برای مقاوم‌سازی پل‌های سواره‌روی شهر طبق اولویت‌بندی انجام شده، اقدام کرد.

زمانبر بودن مطالعات کارشناسی، روند طولانی تصویب و تخصیص بودجه مورد نیاز، کمبود اعتبارهای تخصیصی و… هر کدام از این عوامل می‌تواند به نوبه خود، روند پروژه مقاوم‌سازی پل‌ها را با کندی مواجه کند اما نباید فراموش کرد که زلزله همچون خطری بالقوه هر لحظه پایتخت را تهدید می‌کند، در چنین شرایطی با توجه به نقش مهم و حیاتی که پل‌های سواره‌روی شهر به‌عنوان شریان‌های ارتباطی هنگام امدادرسانی در شرایط بحران می‌توانند ایفا کنند، ضروری است که موانع اجرایی بر سر راه پروژه مقاوم‌سازی پل‌های سواره‌روی شهرمان با کمک سازمان‌های مسوول از شهرداری و شورای شهر گرفته تا مسوولان دستگاه‌های دولتی در سازمان‌هایی همچون مدیریت بحران کشور برداشته شود تا این پروژه حداقل به سرنوشت بسیاری از پروژه‌های مقاوم‌سازی و آماده‌سازی شهر برای مقابله با شرایط بحران تبدیل نشود.

پوران محمدی ‌/‌ گروه جامعه